Romantik bir geleneğimiz yok

"(Dostoyevski) roman(ın)daki dünyaların ve düzlemlerin karşılıklı ilişkisi hiçbir anlamda birleşik bir diyalektik dizideki bağlantılar olarak, birleşik bir tinin evrim çizgisindeki evreler olarak bulunmazlar...Dostoyevski'nin romanlarının hiçbirinde birleşik bir tinin evrimine rastlanmaz; aslında genelde ne bir evrim ne bir büyüme vardır, aynen trajedide bunların olmaması gibi (bu anlamda Dostoyevski'nin romanları ile trajedi arasındaki analoji doğrudur)...Her roman birçok bilinç arasında bir karşıtlık sunar, diyalektik olarak asla iptal edilemeyecek bir karşıtlıktır... bu bilinçler de evrimleşen bir tinin bütünlüğü içinde birleşmezler... Romanın sınırları içinde kahramanların dünyaları birbirleriyle olay aracılığıyla etkileşime girerler, ama bu karşılıklı ilişkiler daha önce de belirttiğimiz gibi tez-antitez-senteze indirgenebilecek son şeydir."

 

Bahtin

 

Türk-İslam düşüncesinde roman-tizm yoktur. Çünkü düşünce geleneğimiz Antik Yunan'da Aristoteles'i referans aldı. Nietzsche'nin Antik Yunan'da gördüğü ve övdüğü "trajik çağ" bizim geleneğimiz tarafından ne tanındı ne de anıldı.

 

Şerif Mardin'in geleneğimizde "daemonic" olana ilgi olmadığına yönelik eleştirisini yersiz ya da oryantalist bulanlara katılmıyorum.

Romanın kültürümüzde başarılı olmamasının, klasik dönem felsefemizde "trajik olana" rağbet edilmemesi gibi köklü bir nedeni var.

 

Modernleşme serüvenimiz de kör, topal olunca, roman gibi modern bir olgudaki başarısızlığın güncel nedeni de anlaşılır.

Bu, kimileri için övünülecek kimileri için üzünülecek bir durum olabilir ama durum budur.