Sözdizimi

Duygularımızı, düşüncelerimizi yargısal bütünlük içinde anlatmak için, sözcükleri belli bir düzene göre dizip öbeklendiririz. İşte böylece oluşan dizimsel yapılar anlatım, bir anlatım içinde birlikte kullanılan sözcükler arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalına ise sözdizimi denir.

Dil, sözlü ve yazılı anlatım aracı olarak kullanılırken çözümleme yapılmaz. Bu nedenle dilin kullanım alanında en küçük birimi  tümcedir. Dilin sözcükleri, ancak tümce içine girdikleri zaman gerçek bir etkinli kazanır.

Her dilin ayrı bir sözdizimi yapısı vardır. Dile kişilik kazandıran bu yapı, temelde sözcük dizilişine dayanır. Örneğin, İngilizce, Fransızca ... gibi Batı dillerinin sözdizimlerinde temel öğeler önce, yardımcı öğeler sonra gelir (ana yargı önce, açıklama/ betimleme sonra...”  ). Türkçenin sözdiziminde ise yardımcı öğe önce, temel öğe sonra gelir(Açıklayıcı / betimleyici öğeler önce, ana yargı sonra...) .

Dilleri birbirinden ayıran, onları ayrı birer anlaşma aracı olarak geliştiren; anlatımlarındaki bu kendine görelik, değişik yapı özelliğidir. Ulusun dilsel yeteneği bu düzlemde kendini gösterir.

Türkçenin belirgin özelliklerinden biri, sözdiziminin duruluğunda görülür. Bu, Türkçenin, sözdizimsel yapısıyla birlikte, kısa anlatımı seven bir dil olmasının sonucudur. İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Türkçenin bu niteliği konusunda, “Türkçe, söylenir söylenmez anlaşılan bir dildir.” diyor. Bu anlaşılırlığı, Türkçede “parantez” denilen dil olgusunun bulunmamasına bağlıyor.