uzmanlaşma

Yönetim fonksiyonlarından olan örgütlemenin organizasyon açısından bölümlere ayırma ile ilgili boyutunu ele alınacak. İşbölümü, “farklı ama bir bütün içindeki faaliyetleri yerine getiren kişi ya da grupları koordine etmeyi sağlayan, istikrarlı bir düzenlemeyi anlatır”. İşbölümünün genel olarak tanımlanışından sonra Durkheim’ ın işbölümüne hangi eksenlerde baktığı ve toplumsal evrimde işbölümün yerini görmekte fayda var. Öncelikle, Durkheim’ın anlamaya ve tasarlamaya çalıştığı işbölümü iktisatçıların, işbölümü diye nitelendirdiği şeyden çok farklıdır. Durkheim işbölümünü toplumsal evrimin hem nedeni hem de sonucu olarak görmektedir. Bunu da mekanik ve organik dayanışma temelinde tartışır. Bu kavramları şöyle açıklanır: Mekanik dayanışma, bir benzeşme dayanışmasıdır. Durkheim’ ın bu toplumsal dayanışma biçimine mekanik diye nitelendirmesi bu dayanışma biçimini cansız bir yapının öğelerini birbirine bağlayan uyuma benzetmesinden kaynaklanmaktadır. Bu dayanışma biçiminin hakim olduğu toplumlarda bireyler arası farklılık çok az düzeydedir. Bu topluluğun üyeleri aynı duyguları hissettikleri, aynı değerlere katıldıkları ve aynı kutsala inandıkları için birbirlerine benzerler. Bireyler henüz farklılaşamadığı için toplum tutarlıdır (Durkheim, 2006: 163). Organik dayanışma biçimi, düşünce birliğinin farklılaşması ile doğduğu ya da anlatım bulduğu dayanışma biçimidir. Bireyler artık benzer değil, farklıdır ve bir bakıma farklı oldukları için consensus gerçekleşir (Aron, 2000: 256). “Bu dayanışma türünde parçaların bireyliği geliştiği ölçüde bütünün de bireyliği gelişmektedir.

Toplumun öğelerinden her birinin kendine özgü hareket etme olanağı arttıkça, toplumun da bir bütün olarak hareket etme olanağı artmaktadır. Bu dayanışma gelişkin canlılarda görülene benzemektedir” (Durkheim, 2006: 164). Her iki dayanışma türü de hiçbir toplumda arı şekilde bulunmaz; aynı zamanda her ikisinden birisi de tek başına bir toplumda görülemez. Ancak zamanla her türlü karışımdan arındıkça başat hale gelirler. Bu başatlık, söz konusu yapının yerleşip diğerinin silinmesiyle orantılı olarak hızlanır ve tamamlanır. “İşbölümü, toplumların nüfus büyüklüğü ve yoğunluğu ile doğru orantılı olarak değişmekte ve toplumsal gelişim içinde sürekli olarak ilerlemesi de toplumların düzenli olarak daha yoğunluklu ve genellikle daha büyük nüfuslu olmasından ileri gelmektedir. İşbölümü söz konusu gelişmenin gerçekleşmesinde bir aracı değil, onun belirleyici nedenidir. Toplumların büyüyüp yoğunlaşması daha büyük bir işbölümünü gerektirmektedir” (Durkheim, 2006: 306).