Yaz Dönencesi

Yaklaşan yaz mevsimini iple çektiğimiz şu günlerde, biraz erken de olsa, ufukta beliren sıcak mevsime önce ben bir giriş yapayım dedim...


Gündüzle gecenin birbirine eşit olduğu 21 Marttan itibaren dünya, güneşin çevresinde dönmeye devam ederken, güneş de doğup batarken her gün yer değiştirir. Zaten bu yer değiştirme olayı 21 Aralıktan birkaç gün sonra başlar. Güneş her gün birazcık daha soldan doğar ve akşamları biraz daha sağdan batar. Gün gelir, pusulanın gösterdiği doğu noktasını aşarak, sanki kuzey noktasına varmak istermişçesine her sabah biraz daha kuzeyden doğarak yer değiştirir. Akşamları da, pusulanın batı noktası olarak işaret ettiği yeri aşar ve bu yönden de kuzey noktasına yaklaşır...


Bu yolculuk sırasında değişmeyen bir tek şey vardır... Güneş öğle vakti tam tepede değil, güney noktasına daha yakındır. Lâkin her geçen gün ufuk çizgisinden biraz daha uzaklaşır, yukarıya, tepeye doğru yükselir.


Bu durum böyle devam etse, güneşin doğuş ve batış noktaları tam kuzeyde birleşir ve güneş, o zaman gökyüzünden hiç kaybolmaz, yukarıda dönüp dururdu değil mi?


Ne var ki, yaşadığımız yerlerden böyle bir olaya tanıklık etmemize olanak yoktur. Çünkü güneşin çevresinde dönerken dünya, 21 Haziran da yörüngesinin üstünde, kuzey yarımkürenin en çok aydınlandığı noktaya erişir artık. Bu tarihte güneşin ufuktan yükselimi en üst noktaya varır. Güneş, o gün, doğuş noktasıyla batış noktası arasında, gökyüzünde en uzun yolu aşar ki, işte bu olay "yaz dönencesi"dir.


Yılın o vaktinde doğada her şey doruk noktasına erişmiş olur. Bitkiler ve hayvanlar, türlerini sürdürebilmek adına gerekli her şeyi yapmışlardır. Yavru kuşlar yumurtalarından çıkmış, memeli hayvanların yavruları doğmuş, bitkiler döllenmiştir. Artık bu yeni canlılar büyüyeceklerdir.


İlkbaharın ardından, mevsim ilerledikçe, güneşin gökyüzünde gittikçe daha uzun bir yol aldığını gözlemleyen insan, onun hiç batmadığına da tanık olmak ister. Böyle bir hevesi olanlar, meraklarını, eğer Kuzey yarımküresinde yaşıyorlarsa, Kuzey Kutbu'na doğru çıkmakla giderebilirler.


Gerçekten, ilkbahardaki gece-gündüz eşitliğinde güneş, altı aydan beri karanlıkta olan Kuzey Kutbu'nu nihayet aydınlatmaya başlar. Güneşe göre ekseni eğik olan dünya, o günden itibaren, Kuzey yarımküresi her gün biraz daha fazla aydınlanacak şekilde yoluna devam eder.


Yaz dönencesinde, hiç batmayan bir güneşin ışınları, Kuzey Kutbu'nun çevresindeki bölgeyi aydınlatır. Hiç gecesi olmayan bir tam gün yaşamak için Kuzey Kutbu'na kadar gitmek şart değildir. Bunun için Kuzey Kutbu bölgesine varmak yeterlidir. Yazın, Norveç'in kuzeyine giden, bu şekilde Kuzey Kutbu bölgesine ulaşmış olan kişiler, buradan hiç batmayan kutup güneşini rahatlıkla ve doyasıya seyredebilirler.


Yaz dönencesinde, güneşin öğle vakti gökyüzünde en yüksek noktada olduğu yer, zannedildiği gibi ekvator değil, yazları en sıcak bölge olan tropikadır.


21 Haziranda yaşanan en uzun günde, hiç akşam olmayacakmış gibi gelir insana. Fakat ne yazık ki, yörüngesinin üstünde yoluna devam eden dünya, bizleri tekrar daha kısa ve daha soğuk günlere doğru taşıyacaktır.