Yazarken ya da konuşurken yani bağlacını sık kullanıyor musunuz?

Günlük konuşma veya yazı dilinde yani bağlacını sık kullanıyorsanız, karşınızdaki kişi düzgün ve etkin cümleler kurmayı beceremediğinizi düşünebilir.

Farklı bir şekilde söylersek; yaygın kanıya göre, bir kişi günlük konuşma ya da yazı dilinde yani bağlacını sıklıkla kullanıyorsa, o kişi düşündüklerini aktarmada yetersizdir. Yetersizdir ki; kendisini ifade edebilmek için, yeni kuracağı cümle ile önceki kurduğu cümle arasında anlam rabıtası sağlamak için yani bağlacından faydalanmıştır.

Kaldı ki altı hassaten çizilecek nokta, yani bağlacını kullanan kişi de durumun büyük ölçüde farkında olmayabilir. Çünkü cümlesini kurmuş, ancak anlatmak istediğini anlaşılır bir şekilde aktaramadığını hissettiği için, ister istemez yani yi kullanmıştır.

“Bugün çok çirkin bir manzara ile karşılaştım yani ne bileyim, ömrüm boyunca da unutacağımı sanmıyorum” cümlesi yerine, “ Bugün ömrüm boyunca unutamayacağım çirkin bir manzara ile karşılaştım" cümlesi daha etkili, kısa ve dinleyici açısından da daha fazla akılda kalıcıdır.

Ancak birinci uzun cümleyi kullanan kişi, sıkıntısını anlatmakta yetersiz kaldığı için yani bağlacına ihtiyaç duymuş ve önce kullandığı cümle ile aradaki rabıtayı bu sayede sağlamıştır.

Yani bağlacını sık kullanmak, bir yetersizliğin ifadesidir dedik ancak farklı iki özel duruma dikkat çekelim.

Birinci durumda, cümleyi kuran kişi söylemek istediklerini tüm çıplaklığı ile ilk anda söylemek istememektedir.

Çekinmektedir.

Söyleyeceği şeyin karşı tarafta deprem etkisi yaratacağını biliyor olması, gerçekleri tüm çıplaklığı ile aktarmasına mâni olmaktadır.

Yoksa kişi istediği cümleyi rahatlıkla kurabilecek kapasite ve yeterliliğe sahiptir.

Eşinden ayrılmak istediği hâlde çekindiği için açıkça söyleyemeyen birisi, mevzunun eşi nezdinde tusunami etkisi yaratacağını biliyordur ve bu durum, gerçeği, boşanma talebi gerçeğini doğrudan aktarmasına mâni olmaktadır.

İmdada ne yetişir ? Önemsiz gibi görülen ve sanılan yani.

Lafın doğrusu ve asıl söylenmek istenen "senden boşanmak istiyorum" iken, cümle dansöz kıvraklığında dolandırılır ya da uzatılabilir. Sözgelimi şu hâle gelebilir : "Farkındaysan artık hiç bir şey eskisi gibi değil, yani önceden her şey çok daha iyiydi"

Yukarıdaki cümlede yani bilinçli olarak seçilmiştir. Bir diğer deyişle, yani bağlacı, meşhur atasözümüzdeki "ağızdaki bakla" ile eş değerdedir.

Kişi ağzındaki baklayı çıkarmamak ya da hemen çıkarmamak için bağlaç olan yani ye sarılmıştır ki, yani burada dilbilgisindeki bağlaçtan öte, denizdeki can simidi fonksiyonunu üstlenmiştir.

Yani bağlacının tercih edilmesinde ikinci ve son duruma gelince...

Bu durum; yukarıdakilerin tamamen aksine, aktarılmak istenen mesajın, ifade edilmek istenen düşüncenin altının çizilmesi, pekiştirilmesi adına kullanılan yani dir.

Burada cümleyi kuran, dile hakimdir ve onu profesyonelce kullanır. Bir cümleyi aynı kalitede ve hafızalarda iz bırakacak biçimde birden fazla şekilde kurabilme yeteneğine sahip olduğundan, ilk kurduğu cümlenin ardından, aynı kalitede ikinci cümlesini de ekler.

Yani nin tercih edilmesinin ne ilk durumdaki yetersizlikle, ne de ikinci durumdaki düşünceyi aktarırken duyulan tereddütle ilgisi vardır. Yani kişi işi biliyordur.

O kadar.

Sabrın sonu ile