Yeni ekonomik parametreler 1

Neo-globalizmin ve neo-liberalizmin n’inci aşamasında ve post-4-modern evrede egemen güçler, yeni ekonomik araçlar icat etmeye çabalayıp, eskilerini yeniden yorumlamış oluyorlar yalnızca ama istemeden bazı parametrelerin aktivasyon enerjilerini de tetikliyorlar. 

Bunlardan yerli ve yabancı olan birkaçına bakalım: 

Yerli: 

TCMB bankaların mevduat mahsubunu arttırınca sonuç şu olacak: 

Bankalar, bedavaya verip faiz ödeyerek geri aldıkları paralarla, şirketler gibi, 4 ay vadeli ve yüksek riskli merkezler krediler vermek yerine, daha önceki ödememe krizlerine karşın hala şirketlerden yüksek yüzdeli faizli ve daha kısa vadeli tüketici kredilerine yönelecekler. (Burada, batan bankalardan hiçbir müdürün içeri alınmamasının etki payı yüksek ki Batı’da da durum öyle.) 

Bu arada bankalar sürekli yurtdışından kredi alıyorlar. Bunun nedeni, ABD’nin ve AB’nin 1’er trilyon dolar basmış ve daha da basacak olması. Bu kadar para bir yerlere gitmek zorunda. G-7 ülkelerinde yastık altı yöntemi yoktur. Zarar kesin olsa bile, finansal spekülasyon vardır. Bu bizim kumar merakımızdan farklıdır. Eğer bir süre aksiyon yapmazsan, aksiyon hızını ve kesinliğini yitirirsin veya bir süre yitirmen, uzun vadede kazanmanı engellemez. Reel ve sanal sektördeki yabancı sermaye, zaten ana parasını yıllık % 10’luk kar realizasyonlarıyla kurtardı ve kara geçti bile, riski alması kolay. Bir de finansal ortama sallamak küçük ve orta ölçekli yatırımcıyı panikleteceği, artı yanlış kararlar verdireceği için, onlar yine kazançlı çıkarlar. Büyük paranın kesinkes yitirdiği tek durum, 1929 tipi krizlerdir ki ona biraz daha var ama vadesi giderek kısaltılıyor. 

Yabancı: 

Reel sektördeki ‘forward’ işlemler (alımlar ve satımlar) reel malların reel fiyatının reel nedenlerle artışını öne alır. Yani, buğdayın tonunun fiyatı 2030 kuraklığı yerine, 2015 mali krizinde 300 dolar (şimdi 100 dolar) olur. 

Ortak / global: 

Tasarrufun anlamı değişti. Tüketimin de anlamı değişti. Dikkat edilirse, dünyanın gelişmiş ve gelişmemiş ekonomilerinde, tüketicilerin zorunlu / temel kullandığı herşeyin fiyatı, reel olarak son 30 yılda toplam enflasyonun onlarca katı arttı. 

Örnek: 

Benim babam İzmir’de 35 dolar maaşla (bugünkü reel karşılığı 175 dolar) 1972’de 5 kişiyi geçindirip, 3 çocuğunu okutup, evine buzdolabı, çamaşır makinası, televizyon, teyp almıştı. Bugün bunu en az 2.000, belki 4.000 dolarla becerebilirsiniz. 

Değişen ne? 

Bugün bunu yapmak için o 5 kişinin en az 3’nün çalışması gerek. Demek ki reel ücretler 3’te bire düştü. 

Reel fiyatlar 2.000/175 > 10 kat arttı. 

Demek ki kabaca 50 katlık bir artış sözkonusu. 

Sağlık, eğitim bedavayken şimdi paralı olması hesaba katılınca, katlama 100’ü geçiyor. 

Espri şu ki: Dolar milyarderleri 100 kat artmadı. Rusya gibi mafyöz yöntemle gelenleri saymazsan, belki 5 katı artmıştır. Yani, azalan girdiler oranı 1/20. 

Diğer bir deyişle, kaynakların geri dönüşsüz bitirilmesi haricinde, dünya ekonomisi son 35 yılda büyüyeceğine küçüldü. 

Bunun nedeni, kaptalizmin yan ve dış çevre ekonomilerini ana sisteme zorbalıkla sokarken ödediği bedelin, onlardan kazanacağı bedeli geçmesi. Irak’ta ABD’nin şimdiye dekki maddi kaybının, oradan kazanacağı petrol gelirlerini geçmesi gibi. 

Bu tür parametreler daha önce yalnızca kitaplarda mevcuttu. Şimdi yaşama geçtiler. 

Daha başka (irdelenmeden anılacak) parametreler: 

Kayıtdışı ekonominin kayıtiçi ekonomiyi yeniden geçmesi ya da başka bir deyişle merkezi pazarın dağılması ya da başka bir deyişle kümülatif sermaye birkiminin tersine dönmesi (bu paralar birilerine gitmiyor, yalnızca yok oluyor, kapitalizmin sel serabı para çölündeki vahaların suyunu buharlaştırıyor). 

Eskidenki silah türü negatif ekonomilerin artması: Uyuşturucu, ilaç, sağlık, eğitim, turizm. (Turizmin en azından Türkiye için negatif bir ekonomi olduğunun ayırdına varılması gerek, bir zamanlar İspanya da öyleydi.) 

Eğer kitlenin çok küçük bir bölümü tarih bilincine erip, özerk kapalı ekonomiler kurarsa, onların büyüklüğünün ve veriminin dünya ekonomisini geçeceği. (Dolaylı örnek, uzay ekonomisinin devletlerden özel sektöre geçişi.) 

İkinci Sanayileşme’nin 9 öncü altkültürü eğer verimli kullanılırsa, katrilyonlarca dolar edecekken, şimdilerde yalnızca milyar dolarlar ediyor. (Örneğin, eğer uzay mekiği ekonomisine ayrılan para, özel uzaycılara 25 yıl önce, düşük faizle kredi verilseydi, şu an çoktan Mars’a insan varmış olurdu.) 

Yani: Değişimi yaratanların değişime karşı olması gerçeği, makro düzeyde de geçerli. G-7 ülkeleri, konjonktürün sabit kalmasını istiyor. Ancak kendi etkileri bunu imkansız kılıyor. Düşünün ki uluslararası siyaset açısından şu anda yalnızca Nixon’un yaptıklarını ödüyoruz, yani 35-40 yıl geriden geliyoruz. 

İnternet ve bilgisayar ekonomisinin, göründüğünün tersine artık dünya ekonomisine zarar verici koşullara varmış olması gerçeğini görmek gerek. Bill Gates 100 milyar dolarlık serveti yapmak için, dünyaya 1 trilyon dolarlık zarar verdi. 

Yeni ekonomik parametrelerin ironik yanı, kaotik olmaları: Yani, kestirilemezler ve etkilenemezler. Şimdilik tabii. Gelenekleşmelerine 25-30 yıl kaldı. O zaman onlar da belirginleşecek. 

Bugüne dek çok ekonomik aşamanın çöktüğüne tanık olduk. Bunun yanısıra, günümüzden 500-1.000 yıl sonra da etkisini gösteriyor olacak parametrelerin başlangıcına da tanık olduk. 

Bunların daha büyük bir kavramsal çerçeveye oturtulmaları sonraki metinlerin konusu. Bu, başlangıç ve kerteriz alma metniydi.