"Che'nin gözleri açık!"

Şehrin manzarasının en iyi görülebildiği yerdeydim. Bulutların arasında bir görünüp bir kaybolan güneşin oyununa ortak olan insanları umursamadan elimdeki kitabı okuyordum. Konsantrasyon eksikliği yaşamayacak kadar tecrübe edinmiştim. Kulağımda kulaklıkla bile ne okuyabildiğimi anlayabiliyordum. Bu yüzden civar insanlarının gürültüleri, evimin açık penceresinden giren kuru bir gürültüyü anımsatmaktaydı.

Che'yle tanışmıştım. Ernesto Che Guevara. Şimdiye kadar okuduğum hayat hikayelerine benzemiyordu Che'nin hikayesi. Asi ve yenilmez kılan bir özelliği var gibi gelmişti bana. Gördüğü yoksulluk ve fakirliğin neticesinde ekonomik eşitsizliği ortadan kaldırmanın tek yolunun devrim olduğuna inanmıştır. Devrime büyük bir inançla inanmıştır.

Hastalıklı olması onun savaş gerillası olmasını engellememişti. Atletik ve güçlü bir yapıya sahip olmak için büyük bir çaba göstermişti. Her fırsatta kitap okumuştu. Çünkü aynı zamanda devrimin bilgiyle kazanılacağına inanırdı. Ona göre Che'ler doğacak, Che'ler devrimin savaşçısı olacak, Che'ler dünyaya eşitlik getirecekti. Bu yüzden de Che'ler çok okumalı, çok çalışmalı ve bilgi sahibi olmalıydı. Herkes için eşit bir yaşam mümkün olacaktı o zaman. Adil bir dünya için devrim şarttı.

Fidel Castro'yla tanıştığı dönemde devrimin nasıl gerçekleştirileceği hakkındaki konularda düşünüyor, aynı zamanda yeni ve ilk evliliğin tadını çıkarıyordu. Eşi küçük Hilditası'na hamileyken, baba adayı Che devrim için yollara düşmüştü. Ayrılık gerekliydi, tüm şartlar ve koşullar fedakarlıktan çok inandığı devrim uğrunaydı.

Che bağlılık hakkında insanlarda bu olgunun oluşmasını zekaya bağlardı. Hayvanlarda bağlılık olgusunun var olmadığını gözlemleyip insanlarda da olmaması gerektiğini söylerdi.

Ernesto Guevara'nın ismine Che eki de alması ilginçtir. Devrim yoldaşları "Arkadaş" manasında bu eki takma ad olarak kullanmışlardır.

Che, Fidel Castro'nun komünist devrim anlayışına nazaran sosyalist devrimin savunucularındandı. Bir çok fikir ayrılıklarına düşselerde dostluklarının hiç bozulmamış olması da dikkate değer hususlardan biriydi. 7 Şubat 1959 yılında Küba yönetimini ele geçiren Fidel Castro'nun başarısında Che'nin savaş teorilerinin ve uygulamalarının büyük bir yardımı olmuştur. Aynı gün zafer kazanan hükümet tarafından doğuştan Küba vatandaşı ilan edildi.

Küba'da kurulan yeni hükümette çeşitli önemli görevlerde bulunan Che, birçok kitap ve makaleler yazdı. Yeni kurulan ülke ekonomisinin düzelmemesi onu üzüyordu. Bu yüzden de Çin'e kadar uzanan politik görüşmelerde bulundu. Ülkede şeker pancarının çok yetiştirildiğini gözlemleyen Che, diğer ülkelere ihraç edildiği taktirde ülke ekonomisinin tamamen düzeleceği kanısındaydı.

Amerika Küba'da başlayan bu değişimin kendisi için tehlike olduğunu düşünüyor, ülke ekonomisinin düzelmesini istemiyordu. Guevara Amerikan hükümeti için tehlike arz etmeye başlamıştı. Bu yüzden de CIA ve Amerikan ordusu özel haraket birlikleri ortak operasyonu sonrası yakalanması gereken kişi listesinin içinde yer alıyordu.

Yeni bir devrim ateşi sarmıştı Che'yi. Bu yüzden de ülkedeki tüm görevlerini bırakıp Bolivya'ya gitti. Oradaki köylülerin onlara güvenmesi gerektiğini, devrime onların da katılmasıyla başarı kazanılacağının farkındaydı Che. Yoldaşları ve Che bazı günler aç kalarak, çamurun içinde sürünerek ormanlarda ilerlerken köylülerin çoğu zaman vurdumduymaz ve umursamaz, çoğu zamanda korkak bakışlarıyla karşılanıyorlardı. Yoldaşlarının umutlarının yitirmelerinden korkuyordu Che. Haklıydı da korkusunda. Çünkü günlerdir tek bir köylünün onlara katılmaması, onların güvenini kazanamamış olması başarısızlığının işareti gibiydi.

İhbar sonucu Che yakalandı. Yakalandığı yere yakın bir köyde köhne bir okula götürülmüş ve geceyi orada geçirmiş, ertesi gün öğleden sonra öldürülmüştür. Celladı, Bolivya ordusunda çavuş olan ve Guevara'yı vurması kura sonucu saptanan Mario Teran'dır. Che Guevara'nın son sözleri şöyle olmuştur: "Buraya beni öldürmeye geldiğini biliyorum. Vur beni korkak, yalnızca bir adam öldürmüş olacaksın." Bazı kaynaklar çavuş Mario Teran'ın infaz esnasında aşırı heyecanlanması nedeniyle bilinçli bir şekilde ateş edemediğini ve Che'yi sadece yaraladığını, onu öldüren merminin kim tarafından ateşlendiğinin bilinmediğini belirtirler. Çarpışmada öldüğü izlenimi vermek ve yüzünden isabet almayarak tanınmasını kolaylaştırmak için ayaklarına defalarca ateş edilmiştir. İşkence gördüğü yönündeki yargılar tam olarak halen bilinmiyor. Tırnaklarının alındığı belirtiliyor, ellerinden işkence görüldüğünün anlaşılmaması için de askeri bir doktor tarafından ellerinin kesildiği bilinmektedir.

9 Ekim 1967’de Che öldürülmüştü. Yakın dostu Castro 15 Ekim tarihinde Che’nin hayatta olmadığını kabullenir ve ülkesinde 3 günlük yas ilan eder.

Ölüm inanılması en güç gerçeklerdendi. İnsanlar yakınlarının yada sevdiklerinin ölümüne bir türlü inanamazlar, bir şekilde yaşıyor olma ihtimaline sığınmayı yeğler, bir türlü kabullenemez, belli bir süreden sonrada olmayışının alışkanlığına kapılıp giderlerdi.

Che hakkındaki spelükasyonlar halen sürmektedir. Bir gerçek varsa o da Che’nin popüler bir sembol olmasının önüne geçilemediğidir. Ölümünden sonra Guevara dünya üzerinde sosyalist devrimci hareketlerin sembolü haline gelmiştir. Guevara’nın Alberto Korda tarafından çekilen fotoğrafı "dünya üzerindeki en ünlü fotoğraf ve 20. yüzyılın sembolü" olarak nitelenmiştir.

Che hakkında yorumlarda da bulunan kişilerin sözleri de gerçeğin iki türlü yansıtılması gibidir. Ama Che’nin ırk ve ulusculuk düşüncelerinin benimsemediğimi söylersem haksızlık etmiş olurum. Bir ulusa ait görmez kendini, ona göre dünya tek bir ulustur. Hangi ülkenin devrime ihtiyacı varsa o ülkenin insanıyım diyebilen biriydi Ernesto Che Guevara.

Küba asıllı ABD’li aktör ve yönetmen Andy Garcia Che hakkında "Che yıllardır kahraman gibi anlatılmaktadır ancak öyküsünde karanlık bir yan da vardır. Bir rock yıldızı gibi görünüyor ama birçok insanı yargısız ve savunmasız bir şekilde infaz etmiştir.” Garcia’nın 2005 yapımı filmi "The Lost City" Küba Devrimi’nin kalbinde acımasız bir zalimlik yattığını göstermektedir ve filmin bazı Latin Amerika ülkelerinde yasaklandığı bildirilmiştir.

Bir başka beni etkileyen görüşlerden biriyse Küba Devrimi’ni destekleyen yazar Christopher Hitchens’e ait, Hitchens Guevara’nın mirasını: "Che'nin ikon statüsünün sağlamlaşmasının nedeni başarısız olmasıdır. Öyküsü yenilgi ve tecrit içerir ve bu nedenle de çok çekicidir. Yaşasaydı, Che miti çok uzun zaman önce ölmüş olacaktı." diyerek özetlemiştir.

Sonuçta adını tarihe yazmış bir isimdi ve tarihe iz bırakmıştı. Dünya aslında hep dünyayı daha iyi hale getirmek isteyen kişiler tarafından kana bulanmadı mı? Tarihte örnekleri o kadar çok ki!

Kitabı bitirdiğimde güneş batıyordu. Kitabın son sözü şuydu:

“Che’nin gözleri açık!”