"Kara Altından Altın Mikrofona" Metin Avdaç'ın vefa belgeseli

Batman son on yılda kadınlarının intiharlarıyla, töre cinayetleriyle son günlerde de ölüm kuyularında bulunan kemiklerle acının kol gezdiği bir kentimiz. Oysa bundan yıllarca önce nasıldı Batman'da yaşam? Batmanlı fotoğraf sanatçısı ve belgeselci Metin Avdaç 60'lı yıllarda yani Batman'ın küçük bir petrol kasabası olduğu günlere duyduğu vefayı, tarihsel bir kazı yaparak belgeselinde toplamış. Bakın yönetmen olarak belgeselin tanıtımında neler söylüyor Metin Avdaç:

"Ben Batman’lıyım. Çocukken TPAO Batman Orkestrası’nı hep dinlerdim. TPAO Batman Orkestrası Batman halkı için çok özel bir yere sahiptir. TPAO Batman Orkestrası’ TPAO Batman Orkestrası unutulmamalıdır. Bu belgeseli benim için bir nevi vefa borcuydu."

Hürriyet Gazetesinin 1965 - 1968 yılları arasında düzenlemiş olduğu ve Türkiye’ye damgasını vuran “Altın Mikrofon Şarkı Yarışması”nın 1968 yılı birincisi “TPAO Batman Orkestrası’nın hikayesini anlatan

“Kara Altından, Altın Mikrofona" isimli belgesel filmin çekimleri çoktan bitti. Galası bile yapıldı Ocak ayında. Yapımcılığını ve yönetmenliğini “Metin AVDAÇ”ın üstlendiği belgesel bir yılda tamamlanmış. Çekimler süresince çekim ekibi Ankara, Batman, İzmir, Mersin, İstanbul ve Lüleburgaz’da o dönemi yaşan kişi ve orkestra müzisyenleri ile görüşüp röportajlar yapmışlar.

1968 yılının final gecesi o dönemin “Şan Sineması”nda yapılmıştı.

Kırk yıl sonra iki müzisyen 1980 yılının sonuna doğru yanan “Şan Tiyatrosu”nda bir araya geldiler. Belgesel filmin final çekimi ise İzmir’de yapıldı. Otuz yıl sonra bas gitarist “Çetin ORAL” ve solist “İlhan TELLİ”,
“İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Orkestrası”nın bir konserinde sahne aldılar.

Çok etkileyiciydi o sahneler. salonda gözyaşlarınmı tutamayan çok kişi vardı.

“TPAO Batman Orkestrası” 1966-1967 ve 1968 yılında finallere kalmayı başarmış ve 1968 yılında

“Altın Mikrofon Şarkı Yarışması”nın birincisi olarak “Altın Mikrofon”u Batman’a götürmüştü.

Belgesel film de 5 şarkı yer alıyor. Orkestranın birinci olduğu yıl Haramiler ikinci, Moğollar üçüncü ve Erkin Koray dördüncü olmuştu. Belgesel; Batman’nın 1960’lı yıllarını görsel dokümanlar eşliğinde Batman’ın bilinmeyen yönlerine ışık tutuyor.

68 yılında yapılan yarışma Altın Mikrofon yarışmalarının sonuncusu oluyor ne yazık.

Metin Avdaç 1962 doğumlu ve çok çalışkan, coşkulu bir belgesel yönetmeni , fotoğrafçı ve yakında da işçi emeklisi olmak üzere olan arkadaşım. Koç Allianz fotoğraf yarışmasının sonuçlarının sergilendiği toplantıda karşılaşınca epeyce bir söyleşmiştik. Metin Avdaç'ın festival konulu bir fotoğrafı da orada sergilenmeye değer görülen fotoğraflar arasındaydı. Kendisi ile uzun da bir söyleşi yapmıştım. Çözümlemekte teknik sıkıntılar doğunca söyleşinin bana oldukça ilginç gelen bir bölümünü aktarayım dedim. Yazımın sonlarında bulacaksınız, okumadan geçmeyin.

Geçen Ocak ayında ise belgeselin galasına katıldım. Kimler yoktu ki galada. Basından efsane adamlar ve müziğimizden romantik şövalyeler.

“TPAO Batman Orkestrası” 1963 yılında kuruldu ve 2000 yılında kapandı. “Altın Mikrofon”u alan müzisyenler 1979 yılına kadar Batman' da kaldılar. “Altın Mikrofon Şarkı Yarışması”nın finaline kalanlara 45 lik plaklar yapıldı. “TPAO Batman Orkestrası”nın üç yıl finale kalması sonucu üç adet 45’lik plakları bulunmaktadır. Orkestra Güneydoğuda ve Karadeniz de konserler vermiştir. diye anlatıyor Metin Avdaç.

Evet, "Kara Altından Altın Mikrofona" adlı belgesel 60'lı yılların dingin ve mutlu petrol kasabası Batman'da yaşamı ve Batman Petrolleri Orkestrasını anlatıyor. O günden bu güne bu beldede olup biten değişimleri karşılaştırma olanağı vermesi bakımından da önemli. Daha sonraki bir karşılaşmamızda Metin Avdaç belgesellere bir "dolgu malzemesi" olarak bakan yaklaşımları da eleştirdi. Ben de katılıyorum bu düşüncesine. Belgesel filmler kitaplar fotoğraflar dolgu malzemesi olmaktan çok kendi içinde kendi akışı içinde değerlendirildiği anda çok daha bilgilendirici ve bilinçlendirici olacaktır. Yoksa tereyağından kıl çekme örneği bir konudan minicik bir kesiti alıp da olmadık bir yere yapıştırdığınız zaman, konu gerçek anlam ve önemini kaybettiği gibi, belgesel niteliğinin taşıdığı anlamı da kaybedebilir. Her zaman değil ama çoklukla yapılan yapılmaya çalışılan bu oluyor ne yazık ki. Metin kardeşimizle bu söyleşiyi yapmazdan önce filmi izlerken de hissetmiştim bu duyguyu da adlandıramamıştım. Bu anlamda TPAO Batman Orkestrasının doğuşunu ve gelişim sürecini anlatan bu belgeselin önemi çok büyük.

Şimdi de BATMAN gazetesinin yaptığı söyleşiden alıntılayalım bazı bilgileri.

"Şimdilerde Batman'da genç kadınları havuz kenarında mini etekleriyle çılgınca dans ederken hayal etmek neredeyse imkânsız ama, sonraları bir efsaneye dönüşecek olan orkestra, bununla yetinmez halk konserleri verir, düğünlere bile giderdi. Peki kimdi bu adamlar, niye Türkiye'nin daha 'müsait' yerleri varken, Batman'da bir araya gelmişlerdi? Grubun kurucusu Ahmet Akman'dı, Türkiye'nin dört bir yanından müzisyenleri bir araya getirmiş ve petrolle yeniden keşfedilen kentte çalışmaya giden mühendislerin ve diğer çalışanların sosyal hayatlarına renk katmak için bir grup kurmaya karar vermişti."

"İlk dönemlerinde caz parçaları, yemek müziği ve dans parçaları çaldılar ama kısa bir süre Batman ve çevresine öyle çok hayran oldular ki, köy düğünlerine bile katıldılar."

"Akman bir süre sonra ayrıldı ama Türk hafif müzik hayatında bir efsane olacak grubun da nüvelerini atmış oldu:
Klavye ve vokalde İlhan Telli, bateride Semih Özmert, gitarda Ünal Üstol, basgitarda Çetin Oral, tenor saksafonda Ünal Yiğitbaş ve gitarda Atilla Akman'ın oluşturduğu Batman Orkestrası; TPAO'nun o günlerde sanata yaptığı yatırımın sonucuydu. Tek işleri müzik olan bu adamlar TPAO görevlendirmesiyle kurumun şubelerinin olduğu her yerde konserler vermeye başladılar."

Kara Altından Altın Mikrofona filminin galasına hep TPAO müziyenleri de katılmışlardı ve müziğini duyduğumuz yüreğimizde sakladığımız bu romantik şövalyeleri de bu yaşımızda görmek tanımak varmış. Çok duygusal anlar yaşadım orada. Yıllardır adını duyduğum bir efsane gibi gelen Necati Zincirkıran'ı gördüm ve konuşmasını dinledim. Yine hasta haliyle galaya katılan ünlü müzik programcısı ve besteci romantik sesi ve romantik şarkılarıyla gönüllerimizde taht kurmuş bir başka romantik şövalyemiz Sezen Cumhur Önal'ı görmek de güzeldi.

Bianet'e konuşan ve Hürriyet Gazetesi'nin yarışmayı düzenlediği dönemdeki genel yayın yönetmeni Zincirkıran Altın Mikrofon şarkı yarışmasının Türkiye'deki müzik hayatında çok önemli bir basamak olduğunun altını çizerek şunları söylüyordu galada:

"Bu yarışmayı düzenlemeye başladığımızda TRT Ankara ve İstanbul Radyoları dışında hiçbir yayın kuruluşu yoktu. Televizyon dahi yoktu. Biz gazetemizin gücüyle bu yarışmayı destekleyerek Türkiye Müziği'ne Ferdi Özbeğen, Yıldırım Gürses, Edip Akbayram, Cem Karaca, Selçuk Alagöz, Moğollar, Silüetler gibi isimleri kazandırdık."
TPAO Batman Orkestrası'nın bu isimler içinde kendisini en çok etkileyen isim olduğunu anlatan Zincirkıran, orkestranın Batman'dan gelip yarışmayı kazanmasının büyük bir olay olduğunu düşünüyor.
"Onların birinciliği gençlere cesaret verdi"
"Bu çocuklar üç yıl gelip finale kaldılar ve üçüncüde kazandılar. Değerli müzisyenlerdi ve çok profesyonellerdi. Onların bu yaratıcılığı ve azmi bugünkü müzisyenlere, özellikle de İstanbul-Ankara-İzmir üçgeninin dışında kalanlara umut olmalı."diyor Necati Zincirkıran. ( kaynak bianet)

Şimdi de söyleşimize dönüp Metin Avdaç'a kulak veriyoruz. Çok ilginç belki de hiç farkında olmadığımız olayları su üzerine çıkarmış Avdaç'ın kazıları:

Metin Avdaç :1966 yılında Atıf Yılmaz Batman'da "Toprağın Kanı" filmini çekti. Daha doğrusu bu orkestra filmin bir sahnesi içinde yer aldı. Yılbaşı gecesi kutlanıyor baş rollerde Fikret Hakan, Belgin Doruk diğer oyuncular Erol Taş,Tuncer Necmioğlu Hakkı Aktanlar filan yani Türkiye'nin o dönemin meşhur insanları. TPO'nun misafirhanesinde yılbaşı gecesi balosu yapılıyor.ve bu orkestra o filmde de görev alıyor.

Ezgi Umut: Ne güzel. Çok hoş bir kazı olmuş bu belgesel

Metin Avdaç: Ben bir ara geldim Fikret Hakan'la görüştüm. Fikret Hakanın evine gittim röportaj için. Ben o günlerden bi şey hatırlamıyorum diyor ama o dönemdeki TPO yetkililerine bayağı kızgın. Bize film çekilirken olduğunu dile getiriyor. Sebep ne söylemiyor.

Ezgi Umut: Belki hatırlamıyordur belki de ...

Metin Avdaç: Nedenini söyleyemiyor. Bir arkadaşımın Müjde Arslan'ın Atıf Yılmaz üzerine derleme kitabı çıktı Agorakitaplığı'ndan ve orda bununla ilgili bilgiye ulaştım. Atıf Yılmaz röportajda şunu dile getiriyor işte toplantı ile ilgili. Filmlere başladıkları zaman CHP o zaman bölge müdürü İhsan Topaloğlu 'nun fikri ile daveti ile bu film Batman'da çekiliyor. Film çekiliyorken iktidarlar değişiyor. Genel Müdür görevinden alınıyor ve bu filmin çekilmemesi için bayağı uğraştırılmışlar, engellenmişler. Anlaşılıyor ki Fikret Hakan' ın kızgınlığı oradan geliyor. Yani Batman Bölge Müdürlüğü içindeki TPO personeli ile ilgili değil. Atıf Yılmaz'ın röportajından bu çıkıyor. Ve bu film 67 yılında 3. Altın Portakal film festivalinde 1. lük ödülünü alıyor ama bu film petrolün millileştirilmesini ve işçi hareketini anlattığı için jüride de bir Amerikalı varmış Ankarayı mı İstanbul' u mu arıyor bu film 1. ödülü aldı bilginiz olsun diye konsolosluğa bilgi veriyor. Konsolos da o dönem Büyükşehir Belediye başkanına haber veriyor diyor ki böyle bir film ödül almış yani bununla ilgili bi şeyler yapın.
Büyükşehir Belediye Başkanı diyor ki evet o film 1. oldu. Bu fim birinci yapamazsınız diyor kaçıncı yaparsanız yapın diyor ve film ödülleri ellerinden alınıyor.

Metin Avdaç'ın anlattığı bu ibretlik yaşanmışlığı kesmeden aktardım. Başka filmlerden de söz ediyoruz çalıştığı.

Torakçılar, Trakya köylerinde odun kömürü yapan köylülerin hayat hikayesini anlatan belgesel filminden, hatta dibekte taze döğülmüş kahvelerden de bahsettik.

Metin Avdaç: 2. film Hayat televizyon için yapmış olduğum bir dayanışma filmi. Geçen yıl Urfa'dan Karadeniz'e giden fındık işçilerinden bir gurup ölmüştü 20 kişi. ( Metin Avdaç anlatırken hatırlıyorum o feci kazayı, kazadan ölen o yirmi insanımız için yüreğim cız etmişti de ne yaptım. Utanıyorum) Onların anısına ve onların sorunlarını dile getirmek için "Çotanak Yolunda" diye bir belgesel film. Fındık işçilerinin ve fındık üreticilerinin sorununu dile getiren 30 dakikalık bir belgesel. Hayat televizyonunda oynadı.

Ezgi Umut: Bu belgeseller çekiliyor çekiliyor kapalı kapıların ardında kalıyor biliyor musun?diyorum

Metin Avdaç: Şimdi çektiğim belgesel film kapalı kapılar ardında kalmayacak diyor Avdaç. Niyetim Ocak sonu gibi o filmin galasını yapmak.

Gerçekten de kapalı kapılar ardında kalmadı. Muhteşem galasının yanısıra İKSV Film festivalinde de yine gösterime girdi. Bugün de Pera'da oynayacak. Yine söyleşimize devam ediyorum:

Metin Avdaç: Şu anda belgesel çekimleri bitiyor. Ayın 4 ünde Ankara'ya gidiyorum. ODTÜ de kurgusunu yapacağım. ODTÜ GİSAM' da Thomas Barkanhol var. Benim sevgili bir dostumdur. Benim ilk filmimin kurgusunu yapan kişi de o. demişti Avdaç. Bunları da yazmalıyım.

Ezgi Umut: Kurgudan anlamıyor musun? diye soruyorum.

Metin Avdaç: Anlasam bile yani usta bir insanın yapması daha başkadır. diyor haklı olarak.

Ezgi Umut: Nasıl bir kamera kullanıyorsun çekimlerinde.

Metin Avdaç: Kendime ait Sony HTV profesyonel kamera var.

Söyleşimiz burada bitmiyor kuşkusuz dahası var ama METİN AVDAÇ ismi aklınızda kalsın ve olanak bulursanız oınun belgesellerini özellikle de TPAO'nun Batman Orkestrasını anlatan KARA ALTINDAN ALTIN MİKROFONA adlı belgeselini mutlaka izleyin diyorum.

http://www.batmangazetesi.com/habergoster.asp?id=3113

http://bianet.org/bianet/kategori/biamag/112258/tpao-orkestrasi-batmani-ve-turkiyede-populer-muzigi-degistirdi

http://www.birzamanlar.net/altinmikrofon/1968.html

http://www.kameraarkasi.org/yonetmenler/m/metinavdac.html

http://arsiv.sabah.com.tr/2009/02/14/ct/haber,00043566A8E8461888B41C8D93D70A7A.html

EKİP:
ARŞİV ARAŞTIRMA
DOĞUKAN AVDAÇ , GİZEM ERTÜRK

YARDIMCI YÖNETMEN
MUHAMMET ÇAKIRAL

SES
İBRAHİM AKTAŞ

RÖPORTAJLAR
GÜLSEREN DAŞ
SEREN GEL

KURGU
THOMAS BALKENHOL

MÜZİK
BATMAN ORKESTRASI

SANAT YÖNETMENİ
GİZEM ERTÜRK

KAMERA
AZİZ İMAMOĞLU
ÖZGÜR GÜZELGÜL
Metin AVDAÇ

GÖRÜNTÜ YÖNETMENİ
Gülsün SARIOĞLU

YAPIMCI VE YÖNETMEN
METİN AVDAÇ