Kelimelerin Tarihi:"Rönesans" kelimesinin etimolojisi

Rönesans: “Muazzam bir iradenin kahramanca fışkırmasıdır.”

Jules Michelet

Rönesans... Yeniden doğuş... Efsane bir kelime... Kelimedende öte, yeni bir tarihsel süreci anlatan tarihsel bir kavram... Ortaçağ ile Reformasyon arasındaki dönemi anlatmak üzere kullanılan bir kavram... Jules Michelet bu kavramı anlatırken “Rönesans, bilgin için eski çağ bilgilerinin yenileştirilmesi, hukukçular için de eski adetlerimizin hercümerci üzerinde nurun parıldamasıdır.” “Rönesans, kalbin yeniden doğuşudur. (Rönesansıdır)” cümleleri ile bugünkü anlamı ile literatüre yeni bir kelime armağan ediyordu.

Rönesans, yaygın bir şekilde her nekadar Eski Yunan ve Roma kültürünün “yeniden doğuşu” anlamında tanımlansa da batı tarihinin “modern toplum”a dönüşümü, atılımı ve ilerlemesi olarak algılamak daha doğru bir anlayıştır. Mehmet Ali Kılıçbay’ın ifadesiyle “...sanılanın aksine, antikitenin yeniden doğuşu olmayıp Batının cemaatçı ve evrenselci antik zihniyeti tam anlamıyla kendi küresinin dışına atmasıdır.”

Rönesans kelimesinin etimolojisi

Rönesans kelimesinin kökeni “yeniden doğmak” anlamında Vulgar Latincede “renascere”, yine aynı anlamda Latincede “renasci” kelimesinden türetilen bir kelimedir. Kelime, İtalyancada “Rinascimento”, Fransızcada “Renaissance” olarak kullanılmaktadır.

Rönesans kelimesini 1550 yılında ilk kullanan kişi ressam biyografileri yazarı İtalyan Giorgio Vasari (1511 – 1571) ’dir. Vasari kelimeyi “sanatın kaybolduğu zamanlarda onu yeniden aşama aşama canlandıran ve yüceltenlerin yaşamını yazmak” anlamında kullanmıştı. Rönesans kelimesini ikinci olarak kullanan kişi İngiliz şairi Alexandre Pope (1688 – 1744) ’dır. Pope kelimeyi bir şiirinde:

“Avrupa ve Avrupa’nın aklı geceye gizlenmişti;

Tanrı, “Rönesans olsun!” dedi ve her şey ışık oldu.”

Rönesans kelimesi her nekadar Vasari ve Pope tarafından kullanılsada kelimeye gerçek anlamıyla “rönesans”ını yaşatan kişi Jules Michelet’dir. “Orta Çağ”[1] kelimesine de hayat veren, ama aynı zamanda “Geri Çekil” diyebilen tarihçi Jules Michelet tarafından 1840 yılında kullanılmıştır. Michelet, Rönesans kelimesini grekçe “lazare” kelimesini fransızcaya dönüştürerek hayat vermiştir. Oğluna da Lazare ismini veren Michelet, 1850 tarihli bir mektubunda “Adı Lazare... Lazare yaşama geri dönmek (réssurection) anlamına geliyor; güzel kelime, güzel ad, güzel tarih.... Yaşama geri dönmek, doğmak ya da yeniden doğmak, bunların aynı şeyler olduklarına inanıyorum.” diyordu. Böylece doğum, ölüm, yeniden doğmak, yaşama geri dönmek kelimeleriyle düşünen Michelet, Rönesans kelimesini nasıl keşfedişini anlatırken “Bir çok deneyden sonra...ölüm ve yeniden canlanıştan Rönesansı yaptım.” diyecekti.

Fehmi Dinçer

9 Mayıs 2008

Ankara

Kaynaklar:

Jules Michelet, Rönesans, MEB Yayınları, 1989.

Lucien Febvre, Rönesans İnsanı, İmge Yayınları, 1995.(Çeviren:M.Ali Kılıçbay)

M.A. Ağaoğulları-L.Köker, Tanrı Devletinden Kral Devlete, İmge Yayınları, 1991.

Kelimelerin Tarihi:

"Piyasa" kelimesinin etimolojisi:

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=107425

"Uygarlık" kelimesinin tarihi:

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=104424

"Kapitalizm" kelimesinin tarihi:

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=103577

Asaletin etimolojisi: Ortaçağın Baronları

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=99813

Risk kelimesinin tarihi:

http://blog.milliyet.com.tr/Kelimelerin_Tarihi___Risk__Kelimesinin_Etimolojisi/Blog/?BlogNo=225803


Fotoğraf:
www.scheffel.og.bw.schule.de

[1] Jules Michelet, rönesans kelimesini bugünkü anlamıyla ilk kullanan bir tarihçi olduğu gibi aynı zamanda “orta çağ” kelimesinide ilk kullanan tarihçidir. Michelet, orta çağ kelimesini üretirken antik çağ anlamında kullanılan “actas antiqua” ile modern çağ anlamında “actas moderna” arasındaki çağı tanımlamak için bu ara çağa da “actas media” adını yani “orta çağ” adını veren bir tarihçiydi.