Şeyh Edebali'den Osman Bey'e öğütler

Anadolu Selçuklu Devletinin yıkılmasından sonra, Anadolu’da birçokbeylikler oluşmuştur. Bu beyliklerden en küçüğü de Osmanlı Beyliğidir.

Ertuğrul Beyin yönetiminde kuruluş çalışmaları başlatılmış, Ertuğrul Gazi’nin ölümündensonra başa geçen oğlu Osman Bey’de Osmanlı Devletini resmen kurmuştur.

İşte Osmanlı’nın bu kuruluş yıllarında yaşamış İslam âlimi ve bilge kişi, ahi şeyhi Şeyh Edebali fikirleriyle Osmanlı’nın varoluş felsefesinin oluşmasına büyük katkı koymuştur.

Şeyh Edebali’nin düşünce ve fikirleri adeta “Osmanlı devlet felsefesini” oluşturmuş, özellikle devleti yönetenlere verdiği öğütlerle de günümüzde bile bu öğütlerinin ne kadar geçerli olduğu, öneminden hiçbir şey kaybetmediği görülmektedir.

Şeyh Edebali’nin;

Eyoğul unutma ki;

Yüksekte yer tutanlar,

Aşağıdakiler kadar emniyette değildir.

Haklıysan mücadeleden korkma.

Bilge kişinin bu öğüdünde de görüldüğü gibi, yükseklerde yer tutanlar (makam ve mevki) hiçbir zaman emniyette olamayacağı, daha dikkatli, daha adil davranılması gerektiğini savunmaktadır.

Devleti yöneten ve yönetmeye talip olanların, öfkeli olmaması, suçlamada bulunmaması, aciz olmaması ve haksızlık yapmaması gerektiğini;

Devleti yönetenlerin,

Uysal olması,

Gönül almasını bilmesi,

Suçlamalara katlanabilmesi;

Hoşgörülü ve adil olması;

Bağışlamayı bilmesi ve sabırlı olası gerektiğini;

Ancak bu vasıflara sahip olanların devleti yönetebileceğini;

Öğütlerinde açıkça ifade etmektedir.

Şeyh Edebali’nin Osman Bey’e verdiği öğütlerin her biri günümüz siyasetçi ve devleti yönetenlerin “kulaklarına küpe” olması gerekmektedir.

Şeyh Edebali’nin bana göre altın harflerle yazılıp çerçeveletilecek öğüdü ise:

Haklıysan mücadeleden korkma;

Bilesinki atın iyisine doru,

Yiğidin iyisine deli derler! Sözleridir.

Şeyh Edebali’nin düşünce ve fikirleri, yaşam felsefesi yüzyıllar boyu etkili olmuş, günümüzde dahi geçerliliğinden, “geçer akçe” olma özelliğinden hiçbir şey kaybetmemiştir.

Bütün kalbimle inanıyorum ki; Bu büyük âlimin ve bilge insanın öğütlerini ve gelecek nesillere bıraktığı vasiyetlerini okuyanlar, bir kez daha “durup düşünerek”, hayata bakışına yeni bir pencere, yeni bir ışık açacaktır.

İşte Şeyh Edebali’nin Osman Gazi’ye Öğütleri:

Ey oğul, artık Bey ’sin!

Bundan sonra öfke bize, uysallık sana.

Güceniklik bize, gönül almak sana.

Suçlamak bize, katlanmaksana.

Acizlik bize, hoşgörmek sana.

Anlaşmazlıklar bize, adalet sana.

Haksızlık bize, bağışlamak sana...

Ey oğul, sabretmesini bil,

Vaktinden önce çiçek açmaz.

Şunu da unutma;

İnsanı yaşat ki devlet yaşasın.

Ey oğul, işin ağır, işin çetin, gücün kula bağlı.

Allah yardımcın olsun...

Güçlüsün, kuvvetlisin, akıllısın, kelamlısın!

Ama bunları nerede,

Nasıl kullanacağını bilmezsen

Sabah rüzgârında savrulur gidersin.

Öfken ve nefsin bir olup aklını yener.

Daima sabırlı, sebatlı ve iradene sahip olasın

Dünya, senin gözlerinin gördüğü gibi değildir.

Bütün bilinmeyenler,

feth edilmeyenler, görünmeyenler,

Ancak sen faziletli ve ahlaklı olursan

Gün ışığına çıkacaktır.

Ey oğul! Ananı, atanı say!

Bereket büyüklerle beraberdir.

İnancını kaybedersen, yeşilken çöllere dönersin. Açık sözlü ol! Her sözü üstüne alma!

Gördüğünü görme! Bildiğini bilme!

Sevildiğin yere sık gidip gelme!

Ey oğul! Üç kişiye acı:

Cahil arasındaki âlime,

Zenginken fakir düşene ve

Hatırlı iken itibarını kaybedene.

Ey oğul! Unutma ki,

Yüksekte yer tutanlar,

Aşağıdakiler kadar emniyette değildir.

Haklıysan mücadeleden korkma!

Bilesin ki atın iyisine doru,

Yiğidin iyisine deli derler.

Sonsuzluk (Osman Özeker)