"Sykes-Picot paylaşım planı" ve Rusya...

RUSYA, "BEN DE VARIM" DİYEREK, BU "PAYLAŞIM UZLAŞMASI"NDAN PAYINI İSTİYOR... 

Bazı köşe yazarlarının "güncele taşıdığı" ve son olarak da Başbakan Davutoğlu'nun, partisinin Salı günkü( 9  Şubat 2016) Grup Toplantısı'nda yaptığı konuşmada konu ettiği "Sykes-Picot Uzlaşması" nedir?

x

1853 yılında, Osmanlı Devleti için "Avrupa'nın hasta adamı"(x) diyen Rusya, 1917 Rus Devrimi nedeniyle, bu hasta adamın mirasından yararlanamamıştı... Ama, İngiltere ve Fransa, hasta adam daha ölmeden, mirasını paylaşmışlardı bile...

x

HASTA DAHA ÖLMEDEN MİRASI PAYLAŞILIYOR...

1915 yılında, Arap Yarımadası'nı ele geçiren İngiltere, Osmanlı'ya karşı ayaklanan Mekke Şerifi Hüseyin ile Irak ve Filistin toprakları üzerinde kendisine bağımlı bir Arap Devleti kurulması konusunda bir antlaşma yaptılar... Ancak, Fransa, bu antlaşmaya karşı çıktı; İngiltere'ye baskı yaptı ve Rusya'nın da onayı ile konumuz olan "Sykes-Picot" adlı bu "paylaşım uzlaşması" imzalandı...

16 Mayıs 1916'nda, İngiltere ve Fransa arasında imzalanan bu antlaşmaya göre, bu iki ülkenin payları şöyleydi(1).

* Fransa'nın Payı : Mersin'den başlayan bir çizginin doğusunda itibaren bütün Kilikya(Doğu Akdeniz Bölgesi", Adana; Toroslar'ın kuzeyinden Sivas'a kadar İç Anadolu'nun "doğu-orta bölgesi"; Güneydoğu Anadolu'nun Elazığ, Diyarbakır, Mardin; İskenderun-Antakya hizasından güneye deniz boyunca inen ve Lübnan'ı da içine alan bir şerit Fransa'ya bırakılıyordu. Ayrıca, Kuzey Irak da Fransa'nın koruyuculuğu altına veriliyordu. 

* İngiltere'nin Payı : Bugünkü Ürdün ile Orta ve Güney Irak bölgeleri, İngiliz koruyuculuğu altına veriliyordu.

Bölgenin, bu şekilde paylaşımına rağmen, Fransa ve İngiltere, nüfuz alanları içinde "bağımsız bir Arap Devleti" ya da bir "Ararp Birleşik Devletleri Konfederasyonu"nu tanımaya ve desteklemeye hazır olduklarını kabul ediyorlardı(2).

x

RUSYA DA, İNGİLTERE VE FRANSA ARASINDAKİ "PAYLAŞIM UZLAŞMASINDAN" PAYINI İSTİYOR...

İngiltere ve Fransa, kendi aralarında gizlice anlaştıktan sonra durumu Rusya'ya da haber verdiler... 1916 Mart ayında Ruslar da, görüşmelere katıldı. Bu görüşmelerde, Rus Dışişleri Bakanı Sazanov ön plandaydı.

Rusya, kendine bırakılan İstanbul ve Boğazlara karşılık İngiltere ve Fransa'nın alacağı toprakların fazla olduğunu ileri sürerek Kuzey Anadolu'dan da topraklar istedi. İstediği yerler, Erzurum, Trabzon, Van, Bitlis, Muş ve Siirt gibi illerimizdi. Rusya da, buna karşılık olarak Fransa'nın,Kayseri'den Elazığ'a kadar olan bölgeyi almasını kabul etti... İngiltere de, Rusya'ya bırakılan yerlerin, kendi çıkarlarının korunması şartıyla buna itiraz etmedi(3).

Böylece, Rusya da, "Sykes-Picot Antlaşması"na dahil edilmiş oldu... Bu yüzde, antlaşmanın son şeklinin almasında ön planda yer alan "Rus Dışişleri Bakanı Sazanov'dan dolayı" bu antlaşmaya, "Sazanov-Sykes-Picot"(4)  Antlaşması da denir.

x

1917'DEKİ BOLŞEVİK İHİTALİ NEDENİYLE, RUSYA DEVRE DIŞI KALDI...

Bu durum, Rusya'yı payından etti...

Şimdi, aynı coğrafyada, 100 yıl sonra, bu "paylaşım uzlaşmasının" yarattığı sorunların başka bir şekilde çözülmesine çalışılıyor...

Ama, bölgenin esas sahibi olan halklar çoluk-çocuk denmeden katlediliyor; evlerinden yurtlarından ediliyor...

Taraflar çok farklı; sorun, bölgenin esas sahibi olan halklar tarafından değil de, bölgede çıkarı olan bölge dışı ülkeler tarafından çözülmeye çalışılıyor...

Bu durumu yaratan İngiltere ve Fransa sessiz. Amerika seyirci; Birleşmiş Milletler, NATO, diğer ikili stratejik dayanışmalar çalışmıyor... Ama Rusya, sanki, 100 önce kaybettiği hakkı almaya çalışıyor... Kimse de, ona "ne yapıyorsun?" diye sormuyor...

Türkiye ise, kendi göbeğini kendi kesmek için çareler düşünmektedir...

100 yıl önce, masa başında cetvelle çizilen sınırlar, bakalım neye göre yeniden çizilecek? Ama, bana göre herkes, Ortadoğu'nun eskisi gibi olmayacağının farkında...

x

16 Mayıs 2016'ya, yani "Sykes-Picot Uzlaşması"nın imzalanmasının 100. yıldönümüne 3 ay 7 gün(97 gün) kaldı...

O gün geldiğinde, yani 16 Mayıs 2016 günü, dünya, bu yıldönümünde, bir 100 yüzyıl sonra da hatırlanacak nasıl bir etkinlik sergileyecek merak ediyorum...

cdenizkent

---------------------- :

(1) Laurence  Evans, Türkiye'nin Paylaşılması(1914-1924), İstanbul: Milliyet yayınları, 1972, ss. 108-109

(2) Paul C. Helmreich, Sevr Entrikaları(Özgün adı: From Paris To Serves), Çev. Şerif Erol, İstanbul: Sabah Kitapları, 1996, s. 4

(3) Erhan Afyoncu, "İşte Ortadoğu'yu kan gölüne çeviren iki Batılı: Sykes ve Picot", "sabah.com.tr",  7 Şubat 2016 

(4) A. g. y.