Amerikan anayasasının fikir babası: Jhon Locke

Geçen gün CNN Türk’te Nagehan Alçı yine düzeysiz bir şekilde sataşırken, Nazlı Ilıcak verdiği cevapta Jhon Locke’dan bahsedince, hatırıma üniversite yıllarımdan bir anı geldi. Felsefe hocama gidip sunum yapma talebimi bildirince, konu olarak; “Jhon Locke’un devlet teorisini” vermişti. Gerçeği söylemek gerekirse; Descartes, Kant gibi filozoflar dururken o güne kadar adını hiç duymadığım bir filozofu konu olarak vermesine içerlemiştim. Araştırma yapmaya başlar başlamaz haksızlık ettiğimi anladım !

İngiltere’nin Bristol şehrinde 1632 yılında doğan Jhon Locke, yüksek öğrenimini Oxford Üniversitesi’nde yapmıştır. Düşünce özgürlüğü konusunu en geniş ölçüde yayan ilk düşünür olmasından dolayı Avrupa’daki aydınlanma ve Akıl Çağı’nın gerçek kurucusu olarak kabul edilir.

Felsefe deyince sıradan vatandaşın aklına ilk gelen filozoflardan olmaması, onun görüşlerini değersiz kılmaz. Bu değerli filozofun siyaset felsefesi, etik anlayışı, insan hakları, demokrasi,  parlamenter yönetim ve anayasa konularında ortaya koyduğu görüşleri üzerinden yaklaşık 400 yıl geçmesine rağmen bugün hâlâ etkisini göstermektedir. 

 

Locke, mutlakiyetçiliğe karşı çıkar, kuvvetler ayrılığını savunur. Öyle ki, mutlakiyet yönetimlerini sarsan ve İngiliz, Amerikan ve Fransız devrimlerinin temelini oluşturan görüşleri savunan ilk kişi olarak kabul edilir.

İnsanların doğuştan özgür ve eşit iken, sosyal sözleşmenin sonucu olarak doğa durumundan, yasal siyasi iktidarın bir parçası olabilmek, haklarını daha iyi güvence altına alabilmek, yaşam, özgürlük 

ve mülkiyet haklarından daha rahat yararlanabilmek için bazı haklarını iktidara devrettiklerini 

savunmuştur.

Yargılama ve cezalandırma hakkını kendi iradesiyle yargı erkine bırakan toplum üyeleri, uygulanacak olan yasaların hazırlanması ve yürürlüğe konması görevini de bir başka güce;parlamentoya vermiştir. Ancak bu da yeterli değiildir, bir de yürütme erkine ihtiyaç vardır;yasamanın koyduğu pozitif yasaları uygulayacak ayrıca anlaşmaları yapacak, savaşa, barışa karar verecektir.

 

Locke'a göre yaşam, hürriyet ve mülkiyet haklarının uygulanması ve korunması hem yasalarla hem de kurumlarla sağlanır. Bağımsız bir yargı sistemi de bunların tümünü kapsar. Bir insanın özgürlüğü, başka bir insanın özgürlüğüne zarar gelebilecek noktada sona erer. Özgürlük yasaların hükmüne bağlıdır. Mutlak değil, sınırları çizilmiş bir özgürlüktür. Temsili hükümete verdiği önem ile Amerikan Devrimi üzerinde büyük etki yaptığı belirtilmektedir ve Amerikan anayasasının fikir babası olarak kabul edilir !

Halk tarafından seçilmiş bir kanun koyucu kuvvet tarafından onaylanmamış hiçbir kararın bir yasama gücü yoktur. Başka bir ifadeyle toplumun rızası olmadan bir kanun, kanun olma niteliğini kazanamaz. Kimsenin topluma, toplumun rızasını almadan kanun koyma ve sınırlamalar getirme gücü yoktur. Bu düşüncesiyle Locke, yasama gücünün ve aynı zamanda yürütme gücünün kaynağını halka indirgemektedir.

Bu görüşler, modern Avrupa’nın ve Amerika’nın hala savunmakta olduğu ilkelerdir. Yani Atatürk’ün göstermiş olduğu “muasır medeniyeler” seviyesi. Yani Türkiye adına hiçbir zaman ulaşmaya çalışmaktan vazgeçmeyeceğimiz ama sanki hiçbir zaman da ulaşamayacağız gibi gözüken düşünce ve değerler bütünü. Ülkem adına; refah içinde onurlu bir yaşam için gerekli olan her şey zaten elimizde mevcut olduğu halde bunları bir türlü elde edemiyor olmaktan derin üzüntü duyuyorum. Biz göremeyeceğiz sanki ama ümid  ediyorum çocuklarımız demokratik bir ülkede yaşayacaklar. 

Yararlanılan kaynaklardan bazıları:

- Arş.Gör.Dr., Erciyes Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

- Yrd. Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü, 

Samsun/TÜRKİYE

- Sosyolog Ömer YILDIRIM Kişisel Ders Notları

- Thomson, David, "Siyasi Düşünce Tarihi", Şule Yayınları, İstanbul 1997

- http://filosof.historic.ru/books/item/f00/s00/z0000005/st050.shtml
- http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BA%D0%BA,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD