Aynaya baktığımızda ne görürüz?

Şeklimizi şemalimizi görürüz, yani fiziksel olarak kendimizi görürüz. Ama bir da başka türden bir kendimizi görürüz.

Kendimizi görmekten neyi kastettiğimize geçmeden, "Kendimiz olmak nedir?" diye soralım.

Biri bize baktığında gördüğü şey ile, aynaya baktığımızda gördüğümüz şey iki ayrı şeydir. Kendimiz ile ilgili iki ayrı şey var ise, hangisi kendimize ilişkindir diye sormak için 'kendimiz olmak nedir?' diye sormak gerekir.

İnsan sürekli inşaa halindedir. İnsan kendi inşaa ettiği şeyi göremeyen usta gibidir. Çünkü, inşaa ettiği şeyin karşısına geçip ona bakamaz. Çünkü inşaa olan şey kendisidir, nasıl baksın?

İnsan, inşaa ile uğraşan, aynaya baktığında bu ustayı gören kişidir. Kendini inşaa eder, ama kendine dışardan bakamaz.

Böyle düşünürsek, insanın kendisine ilişkin düşünceyi, karşıda ona bakanda aramak gerekir. Çünkü, ancak o bu kendiyi nesne edinerek üzerinde düşünebilir. İnsan kendini karşısına alamaz, çünkü düşünenin, aktif halin, düşünülen olması, çelişkilidir. Bir şey hem, A, hem de A olmayan olamaz.

Ayna, kendini inşaa eden ustanın, ustasıyla yüzleşmesinin aracıdır. İnsan ayna karşısında kendisiyle yüzleşmez, ustasıyla yüzleşir. Ama bu yüzleşme, iki ayrı şeyin karşı karşıya gelmesi gibi değildir. Tıpkı, dağlarda, 'sen kimsin?' diye bağırdığımızda, bize dönen 'sen kimsin?' sorusuyla karşılaşmak gibidir. Ne kadar uğraşsak da, 'önce ben sordum', 'sen bir sus bakalım' desek de, hep aynı karşılığı alırız. Ayna karşısında, aynı anda hem bakan hem de bakılan olmanın çelişkisini yaşarız. Bu yüzden,

Aynada kendimizi göremeyiz. Gördüğümüz şey miyiz, bakan şey miyiz? Bu soru aşılamaz.

Peki başkasının bizde gördüğü şey gerçekten biz miyizdir?

Değiliz, çünkü bir bakıma, biz, dağlara sen kimsin diye soran kişi olduğumuz kadar, aynı zamanda, dağların da kendisiyiz. Bize dışardan bakanın, 'sen kimsin diye soranın' dağlarıyız. Karşımızdaki, bizde, bize sorduğunun ekosunu görecektir. Yani, bizde, kendindeki şeyi görecektir. Bizdekini göremeyecektir. İçimizdeki ustanın gördüğünü göremeyecektir. Bir bakıma kendiliğimiz bir muamma gibidir.

Garip ama gerçek.