Bir demet Ramazan ve Bayram Manileri

Önce ramazanın kelimle ( sözcük ) anlamı üzerinde biraz durmak istiyorum. Ramazan: İs. Ar. Ramazan Ay Takviminin dokuzuncu ayıdır. Üç aylar adı verilen recep, şaban ve ramazan aylarının sonuncusu, oruç tutulan ay demektir. “Mübarek ramazanın.. o misilli güzelliğini nasıl anlata bilirim” R.Halit Karay. Ramazan bir başka değişle, yanma, ısınma anlamında da kullanılıyor. Ramazan bayramı, Ramazan davulu, ramazan pidesi, ramazan keyfi, ramazaniye, ramazaniyelik, ramazan tiryakisi ve ramazan topu sözcükleri de halkımız arasında kullanılmaktadır.

Mübarek Ramazan ayına girmiş bulunuyoruz. Birlikte oruç tutacağız, Bereketli bir aydır Ramazan. Ramazan bir yerde yanmak demektir. Ramazanın ikliminde yaşamak bir başka duygudur. Halkımız arasında bu aya Ramazan- Şerif adı da verilir. Fani lezzetlerlerden vazgeçip ebedi, baki lezzetlere varma inancıdır ramazan. Oruç ise yaşama da sabır ve nefis ile mücadele eylemidir. Yine bu ibadet nefsin bitip tükenmeyen isteklerine bir bakıma gem vurmaktır, dur demektir. Orucun ayrıca toplumsal açıdan da büyük etkileri vardır. Fakirlere; düşkünlere el uzatmanın, yardım etmenin bu konudaki duygularımız, daha duyarlı, daha insancıldır.Oruç tutmanın sağlık açısında da yararları vardır. İç organlarımızın ve özellikle midenin bir ay boyunca dinlemesi önemli faydalar sağlar. Tıp dünyası bunu en güzel bir şekilde açıklıyor.

Halk edebiyatımızda folklorumuzda ramazan ve bayramın ayrı bir yeri vardır. Bu konuda birçok maniler söylenegelmiştir. Çağdan çağa, kuşaktan kuşağa bizimle birlikte yaşamaya devam eden bu manilerden bir demeti sizlerle de paylaşmak istiyorum. Hayırlı, sağlıklı ve bereketli ramazanlar diliyorum.

Hamd eyle daim Yezdan’a

Gark etti bizi ihsana

On bir aydır hasret ettik

Şükür erdik ramazan’a

Ramazan geldi dayandı

Camiler nura boyandı

Top atıldı, kandil yandı

Kalbimiz sana inandı

Şekerim var ezilecek

Tülbentten süzülecek

Ver bahşişimi gideyim

Çok yerim var gezilecek

Besmeleyle çıktık yola

Selam verdik sağa, sola

Ey benim aziz efendim

Ramazan-ı Şerif Hayrola

Davulumun sesi kaba

Emeklerim oldu heba

Bahşişimi hazırlayın

İşte geldi bekçi baba

Geldi kulun kelam ile

Komşulara selam ile

.Dinlemeye hazır olun

Bekçi söyler nizam ile

Dilden kader zail ola

Zevk-ü sefa kâmil ola

Efendim de devlet ile

Maksuduna nail ola.

Avlular büklüm büklüm

Sırtımda davul yüküm

Kalk bakalım Ali ağa

Benden ( sana) Selamün Aleyküm

Siz hoşaf için börek yeğin

Biz zil çalalım olur mu?

Sadece güle güle deyin

Kuru kuru çalım olur mu?

Yumurtanın beyazına

Kalkın Hakk’ın niyazına

İki gözüm komşularım

Haydin bayram namazına

Geldi Ramazan-ı Şerif

Ehli diller gayet zarif

İftarı size söyleyeyim

Olmaz mı Sultanım latif

Muhallebi hoşça taam

Afiyetler olsun ağam

Yağlı pirinç pilav ile

Ekşi aşa olmaz kelâm

Zail olmasın emeği

Bekçinin boldur yemeği

On bir dane idi saydım

Nohut ile mercimeği

Beş, on türlü reçeli var

Ekşili çorba ile bumbar

Bir kazan pilav pişirmiş

Üç dirhemcik yağı var

Meyvelerden ayva hoştur

Demir elması mayhoştur

Misket kokar amber gibi

Ferik elma ona eştir

Akşam pide alınır

Teravihler kılınır

Sahura kalkmak için

Gece davul çalınır

Davulumla çıktım yola

Selam verdim, sağa, sola

Sona eriyor ramazan

Bayramınız mübarek ola.

Yumurtanın beyazına

Kalkın Hakk’ın niyazına

İki gözüm komşularım

Haydin bayram namazına.

Gökten iner melekler

Hoş geldin ya ramazan

Kabul olur dilekler

Hoş geldin ya ramazan

Eve bereket geldi

Mü’minin yüzü güldü

Kalplerden pası sildi

Hoş geldin ya ramazan

Allah’ın ihsan ayı

Mü’mine burhan ayı

Günaha gufran ayı

Hoş geldin ya ramazan

İlâhi bir rahmetsin

Gayet büyük nimetsin

Hem müjde-i cennetsin

Hoş geldin ya ramazan

On bir ayın sultanı

Kıymetlidir her anı

Süslenirsin cihanı

Hoş geldin ya ramazan

İnan seni özledik

Yollarını gözledik

Elhamdülillah dedik

Hoş geldin ya ramazan

Teravihin bir başka

İnsan geliyor aşka

Bereket ekmek, aşta

Hoş geldin ya ramazan

Mü’min olan övünür

Geldin diye sevinir

Gafil sonra dövünür

Hoş geldin ya ramazan

Ezan geldi dayandı

Camiler nura boyandı

Top atıldı, kandil yandı

Cümlemiz buna inandı

Rahmet ayı geldi yine

Şeytan kaçar sine sine

Şükür kavuştuk bugüne

Geldi mübarek ramazan

Kalenin ardı pınar

Elimi soksam donar

Orucu tutamazsın

Yüreğim ona yanar

Kavuştuk ramazana

Ne de büyük ihsana

Bu ayda oruç tutmak

Huzur verir insana

Davulumu aldım ele

Çıktım neşe ile yola

Orucunu tutan dostlar

Bayramınız kutlu ola

Ramazanın sonudur

Helva, buğday unudur

Çok az kaldı bayrama

Pazartesi günüdür

Ayağında pabuç yok

Salata da havuç yok

İftar verin yetime

Bilin ki sevabı çok

Salih olan seçilir

Gök kapısı açılır

Oruçlunun üstüne

Ne rahmetler saçılır

Çorum mantısı güzel

Davulcu okur gazel

Bizi kaldırmak için

Davula vurup gezer

Cebimin ağzı dardır

İçinde şeker vardır

Sabreyle aman gönül

İftara neler vardır

Sokak yolu dar mıdır?

Minaresi var mıdır?

İftara kal diyorlar

Acep aslı var mıdır?

Leblebi koydum tasa

Doldurdum basa basa

Ramazan geliverdi

Kalmadı keder, tasa

İftar vakti oldu mu?

Ayran tasa koydun mu?

Yanındaki fakire

Yemek veren oldu mu?

Hangi gecedir bilsem

İlãhi sırra ersem

Bir Kadir Gecesi’nde

Namaz, niyazda olsam

Güle güle mübarek ay

Gönüllerde dolunay

Bir daha seni bekleriz

Selam dursun alay alay

Bayram geldi neşemize

Düğün, dernek köşemize

Aman dostlar barışalım

Şeytan gitsin peşimizde

İyi bak sağ ile sola

Kalbimiz sevinçle dola

Ey müminler, Müslümanlar

Bayramınız kutlu ola.

Kaynaklar:

1- Çağrı dergisi, Ahmet Yüzendağ, Sayı5: 227, Aralık 1976.Konya.

2- Türkiye Gazetesi Mayıs 1977( Ramazan sayfası özel sayılar). İstanbul.

3- Yeni Söke Gazetesi, Abdülkadir Güler. Halk Edebiyatımızda Maniler. Şubat-Mart 1994.

4- IV. Uluslar arası Türk Medeniyetlerinde Sözlü Kültür Geleneği “

Ramazan ve Bayram Manileri Bildiri, Abdülkadir Güler 6–8 Kasım 2006.

Fethiye. Belediyesi Kültür yayınları. (s.90–106)

5- 5-Türkçe Sözlük Türk Dil Kurumu yayınları Cilt: 2. Sayfa: 1844

6 - Ötüken Türkçe Sözlük, Yaşar Çağbayır–4.cilt: Sayfa:3936