Bir İmparatorluğun Son Demleri: Veda

Ayşe Kulin’in son romanını okumaya başlamamın hemen öncesinde; Yılmaz Çetiner’in, son Osmanlı Padişahı Sultan VI. Mehmed Vahideddin’in yaşamını konu alan bir başka kitabını daha henüz bitirmiştim. Milliyet Gazetesi Yazarı Merhum Yılmaz Çetiner, Doğan Kitap’ın bir yayını olan eserinde; Sultan Vahideddin’in, 600 yıllık Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine denk gelen padişahlık sürecini, bu süre zarfında 600 yıllık şanlı bir geçmişe sahip olan imparatorluğun, artık son dönemlerinde Avrupa’nın güçlü devletlerinin elinde nasıl eridiğini, Padişah’ın ailesinde süregelen yönetim yanlışlıkları ve ihanetlerin, koca imparatorluğu nasıl adım adım çökerttiğini ve beraberinde verilen ulusal kurtuluş mücadelesinin hangi olumsuz koşullar altında kazanıldığını, Türkiye Cumhuriyeti’nin hangi imkânsızlıklara göğüs gerilerek kurulduğunu dönemin tanıklarından anılarla harmanlayarak, Osmanlı İmparatorluğu’nun sona eriş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş dönemlerini bir arada yansıtmış. (2003)

Aslında Veda, bir anlamda Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminin, roman anlatımında yeni bir yorumu olmaktadır. 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasıyla birlikte, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce yurtdışına çıkarılmalarına hükmedilen Padişah ve beraberindeki Osmanlı nazırları; gerilerinde Türkiye’de Osmanlı saltanatına dair eşyaları ile birlikte eşleri, anneleri, kız kardeşleri ve kızlarını da bırakmak durumunda kalmışlardır.

Yılmaz Çetiner’in Son Padişah Vahideddin kitabında, Osmanlı İmparatorluğu’nun, hanedanın hemen içinde geçen son demleri; Ayşe Kulin’in Veda’sında, bir konağın içerisinde yaşanıyor.

Osmanlı İmparatorluğu’nun son Maliye Nazırı Ahmet Reşat Bey ile ailesinin, düşman birliklerinin işgâli altındaki İstanbul’da geçen zorluklarla dolu yaşam öyküsünü konu alan Veda; 600 yıl boyunca çok geniş bir coğrafyada hâkimiyetini sürdüren Osmanlı İmparatorluğu’nun tarih sahnesinden çekilirken yaşanan dramları, imparatorluğun son bulup, artık yeni bir devletin varlığını iyice hissettirdiği geçiş süreciyle bire bir yansıtıyor.

Yazar Ayşe Kulin’in dedesi Merhum Ahmet Reşat Yediç’in gurbetten ailesine yolladığı mektuplardan, Osmanlı Devleti’nin sonrasındaki dönemin bir fotoğrafını da çeken Veda; o dönem Türk toplumunda geçiş sürecinin yaşanan sancılarını, yazarın ustalıklı ve sürükleyici üslubuyla okuyucularına yeniden hissettiriyor.

Hem Son Padişah Vahideddin’de, hem de Veda’da kendisini en çok hissettiren; gurbet insanlarının sılaya, vatana ve aileye duydukları özlemler olsa gerek. Savaş sonrasında Osmanlı İmparatorluğu’nun son demleri, her iki kitapta da ibret alınarak okunacak türden.

Ayşe Kulin; & Yılmaz Çetiner;

Everest Yayınları, 2007 Doğan Kitap, 2003