Bir SBS sorusu üzerine çeşitlemeler

2009 yılı 7. Sınıf SBS sınavında Türkçe Testinin A grubundaki 2. Sorusu, B grubundaki 21. sorusu aynen şöyle:

“Masanın üzerindeki kırıntıları toplamak için el süpürgesi kullanıldığını ya da vidaların elektrikli tornavidayla takıldığını görmüşsünüzdür belki. Bunların ikisi de uzay araştırmaları sonucunda ortaya çıktı. Ay’a giden astronotların taş örnekleri toplamaları gerekiyordu. Astronotların bunu yapabilmek için taşınabilir aletlere gereksinimi vardı. Üstelik bunlar hem hafif hem de kablosuz olmalıydı. Böylece ilk kablosuz el aleti üretildi. Daha sonra bir elektrik kaynağına bağlı kalmadan uzun süre çalışabilen, daha hafif aletler üretilmeye başlandı. Sonuçta bugün birçok yerde görebileceğiniz şarj edilebilen ev aletleri ortaya çıktı.

Bu metnin konusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hafif ve pratik alet geliştirme çabası
B) Uzay araştırmalarının nasıl sürdürüldüğü
C) Astronotların uzaydaki çalışma biçimleri
D) Kablosuz ve şarj edilebilen aletlerin bulunuş süreci”

Bu soru üzerine çeşitlemeler ve sorular:

1. Bu metni ilköğretim 4. sınıfta okuyan bir öğrenci yazsa, öğretmeni nasıl bulurdu?

2. Bu metni ne kadar inandırıcı buluyorsunuz?

3. Bu metinde yazılanların hepsi doğru mu?

4. “Masanın üzerindeki kırıntıları toplamak için el süpürgesi kullanıldığını ya da vidaların elektrikli tornavidayla takıldığını görmüşsünüzdür belki.” cümlesinde elektrikli tornavida örneği olmadan, yalnızca el süpürgesinin şarj edilebilen bir alet olduğu belirtilerek tek örnek verilse daha iyi olmaz mıydı?

5. “Masanın üzerindeki kırıntıları toplamak için el süpürgesi kullanıldığını ya da vidaların elektrikli tornavidayla takıldığını görmüşsünüzdür belki.” cümlesinin sonundaki “belki” sözcüğünün kullanılmasına gerek var mıydı?

6. “Böylece ilk kablosuz el aleti üretildi.” yerine “Böylece ilk şarj edilebilen el aleti üretildi.” denilse daha iyi olmaz mıydı? Bildiğimiz süpürge, faraş, kerpeten gibi kablosuz çok sayıda el aleti vardır.

7. “Daha sonra bir elektrik kaynağına bağlı kalmadan uzun süre çalışabilen, daha hafif aletler üretilmeye başlandı.” cümlesi yalnızca bir “daha” kullanılarak kurulamaz mıydı?

8. “Ay’a giden astronotların taş örnekleri toplamaları gerekiyordu. Astronotların bunu yapabilmek için taşınabilir aletlere gereksinimi vardı.” cümleleri “Ay’a giden astronotların taş örnekleri toplayabilmeleri için taşınabilir aletlere gereksinimi vardı.” şeklinde tek cümlede ifade edilseydi daha güzel bir metin olmaz mıydı?

9. “Sonuçta bugün birçok yerde görebileceğiniz şarj edilebilen ev aletleri ortaya çıktı.” cümlesinin yerine “Sonuçta bugün kullanılan birçok şarj edilebilen ev aleti ortaya çıktı.”

Sonuç:

Doğru yanıt olarak “Kablosuz ve şarj edilebilen aletlerin bulunuş süreci” verilmiş. Metin çok kötü bir şekilde kaleme alınmış olsa da doğru yanıtın bu olduğu anlaşılıyor.

Bu sorunun olumlu bir yanı da var… Bu sınava giren çocuklar, büyüdüklerinde gazetelerde, televizyonlarda ve özellikle Internet’te çoğunlukla kötü yazılmış metinlerle karşılaşacaklar ve bunları anlamak zorunda kalacaklar. Bu soru, o amaçla, yani kötü yazılmış metinlerin anlamını çözebilmeleri için hazırlanmış olabilir.

Ankara, 10 Haziran 2009