Birisi değişim mi dedi?

Bir yere uzun zaman sonra yeniden gittiğinizde ilk tepkiniz ne olur? “Buralar ne kadar değişmiş” demez misiniz? Değişim ile kastettiğiniz ise; eskiden bağ-bahçe, tarla ya da ağaçlık olan o yerlerin çok katlı binalarla dolmuş olmasıdır çoğu kez. Siz hiç binaların yıkılıp park yapıldığı bir yer gördünüz mü? Bir parka bakıp “buralar eskiden hep apartmandı, ne güzel olmuş” cümlesini kullandınız mı? Cevabınızı duyar gibiyim.

Şimdilerde “buralar çok değişmiş” cümlesini her günümü geçirdiğim yer olan Bornova’nın sokaklarında dolaşırken kuruyorum ben (İzmir’in genelinde de benzer bir durum söz konusu). Ama bu defa “buralar eskiden bahçeydi, tarlaydı, ormandı” diyemiyorum, çünkü onlar tarihte kaldı. Şimdi kurduğum cümle “buralar ne kadar değişmiş, eskiden burada tek katlı evler vardı” biçimine evrildi. Çünkü şimdilerde tek ya da iki katlı binaların yıkılıp yerine apartmanların yapıldığı bir dönemden geçiyoruz.

Ama eski olanı yıkıp yerine çok katlı bina yaparak aslında hiçbir şeyi değiştirmiş olmuyorsunuz. Ya da iyileştirmiş olmuyorsunuz. Değişim denilince yenilenme, iyileşme bekliyor insan. “Eski” diye tanımladığımız o şeyde hiç değilse bir kendine özgülük vardı ve geçmişe dair de güzel şeyler hatırlatırdı. Yeni olanınsa özgün olmasından söz etmek olası değil. Üstelik sorun çözmek bir tarafa yeni sorunlara da neden oluyor. Eski evlerde tek ya da iki katlı oluşuna bağlı olarak maksimum sekiz kişi yaşardı. Araç sayısı da 1 ya da 2 ile sınırlıydı. Yerlerine yapılan apartmanların beş katlı oluşu göz önünde bulundurulduğunda, bir katta 2-4 daire hesabı ile toplamda yaşayan insan sayısı 80 kişiye kadar çıkabilmektedir. 8 kişinin yaşayacağı yere 80 kişiyi yerleştirmiş olmak, oraya giren araç trafiğinin artması anlamına gelmekte. Bu da ekstra bir yoğunluk ve sıkışıklık yaratmakta.

Yeniyi daha iyi, daha modern, daha kullanışlı, çağın gereklerine daha uygun yapmayacaksak eskiyi yıkmanın ne anlamı ve ne gereği var?

Bu şekilde yapmak yerine o çevredeki diğer parseller birleştirilmeli, gerekli durumlarda kat sayısı da artırılarak bitişik nizam yapılar yapmaktan vazgeçilmelidir. Sokak içerisine rüzgarın girişi engellenmemelidir. Her 4-5 apartman için yer altına otopark inşa edilmeli, parsellerin birleşmesinden doğan açıklık ta yeşil alan olarak değerlendirilmelidir. Güneş enerjisinden elektrik üretecek sistemlerin kurulması özendirilmeli, yağmur suyunu depolayacak sistemler kurulmalı, atık suların lavabolarda, bahçelerde kullanılabileceği sistemler zorunlu hale getirilmelidir.