Borç ve yiğit münasebetleri

Kredi kartında tanınan limitler, kişilere göre neden farklılıklar gösterir?

Anlıyoruz ki kredi kartı kullanmak isteyen her kişi için bankalar nezdinde bir kredi kıymetliliği vardır. Mahfi Eğilmez’in “kredi değerliliği” olarak tanımladığı bu kıymetlilik bazen herhangi bir ölçümleme yapılmadan genel değerlendirmeler çerçevesinde belirleniyor.

Örneğin konut kredisi kullanacak olanlar için krediyi verecek banka tarafından, bazen de üçüncü bir kişi ya da uzman tarafından ölçülerek belirleniyor.

Bu ölçüm genel olarak kredi kartı kullanacak kişinin borcunu zamanında ve tam olarak ödeyip ödeyemeyeceğini belirlemek amacıyla yapılıyor. Kredi için hesaplanacak faiz ve komisyon gelirlerinin tahsilini güvence altına almak amacını da taşıyor.  

Kişiler için uygulanan bu işlem kredi açılacak devletler ve şirketler için de “prensip olarak aynıdır” diyebiliriz.

Aslında her ülkenin, her şirketin tıpkı borçlanmak isteyen kişiler gibi bir “kredi değerliliği” vardır.

Kişilerin, borcunu zamanında ve tam olarak ödeyip ödemeyeceğinin belirlenmesi amacıyla yapılan ölçümler, bir ülkenin kredi değerliliği söz konusu olduğunda nasıl yapılmaktadır?

            *

Bu ölçümlerin de günümüzde çeşitli yollarla yapılmakta olduğunu öğreniyoruz.

Bir tarafta, OECD’nin yıllık ülke incelemesi raporları yayımlanmakta ve bu raporlarda ülke ekonomisinin genel durumu, zayıf noktaları, alınan ve alınması gerekli görülen önlemler ile geleceğine ilişkin değerlendirmeler ayrıntılı olarak yer almaktadır. Ayrıca o ülkeye ilişkin IMF Konsültasyon Raporları, Dünya Bankası’nın ülke raporları ve benzeri değerlendirmeler de ele alınıyor.

Diğer tarafta, ekonomi ve finans kuruluşları ile dergiler ülkelerin kredi değerliliğini içeren araştırmalar yapıyor ve bunları düzenli olarak yayımlıyor. Örneğin “Euromoney” dergisi.

İşte bütün bunlar o ülkeye kredi verecek olanlar açısından birer “referans” niteliği taşıyor.

Peki, kredi notu “AAA” (veya Aaa), ya da “D” ne anlama geliyor?

            *

Yukarıda kısaca değindiğimiz bilgilerin yanı sıra bağımsız kredi ölçümleme kuruluşlarından (rating agency) kredi değerlendirme notu (rating) almak da önemli. Örneğin ABD merkezli “Yankee Tahvil Piyasası” ve Japonya merkezli “Samurai Tahvil Piyasası”.  ABD Yankee Tahvil Piyasası’nda borçlanmak isteyen ülke ve kuruluşlar, Standart and Poor’s (S&P) ve Moody’s adlı iki ayrı kuruluştan kredi değerlendirmesi almak zorundadır. Alınabilecek en yüksek kredi notu AAA (ya da Aaa), en düşük not ise D’dir.

            *

Demek istediğim “Borç yiğidin kamçısıdır”, yeter ki “kredi değerliliğin” olsun. Ülkenin siyasal ve sosyal durumu iyi, potansiyeli üretken olsun. Zayıf noktaları, alınan ve alınması gerekli görülen önlemler ile geleceğe ilişkin değerlendirmeler sağlıklı olarak yapılabilsin. O takdirde zaten ülke ekonomisi de iyi olur.