Dünden Bugüne Türkiye Portekiz İlişkileri

Türkiye Portekiz Avrupa kıtasının uç noktalarında birbirine uzak görünen iki ülke olarak görünseler de ilişkileri uzun bir geçmişe sahiptir. Her ikisi de dünya imparatorluğu kurmuşlardır. İnandıkları dinlerin kutsal değerlerinin savunucusu ve koruyucusu olmuşlardır. Dinin yaygınlaşması için mücadele etmişlerdir. Daha fazla vergi geliri elde etme amacı ile topraklarını genişletme savaşı vermişler. Deniz ticaret yollarında hâkimiyet kurmaya çalışmışlardır.

Denizci bir ülke olan Portekiz bu gücünü çok iyi kullanmış gücü dünyanın diğer bölgelerine uzanan büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. Doğal kaynakları sınırlı olan bu ülke deniz gücü ile elde ettiği geniş coğrafya içinde önemli ticari ve ekonomik güce ulaşmışlardır. Her ne kadar sömürgelerini kaybetmiş görünse de yinede bu ülkelerle ekonomik ve sosyal ilişkileri devam etmektedir. Yaratılan dil birliği ve kültürel birliktelik çok iyi şekilde her alanda kullanılmaktadır.

Portekiz ve Osmanlı İmparatorlukları defalarca Akdeniz’de ve Hint okyanusunda karşı karşıya gelmişlerdir. Osmanlı’nın Akdeniz’deki hâkimiyeti, Hint Okyanusu çevresindeki toprak varlığı ve etkinliği Portekiz Osmanlı ilişkilerinin temelini oluşturmuştur. 1481 yılında Portekiz’in haçlı savaşlarına katılımı ile başlayan süreç dışında Osmanlı Portekiz’in 16 yüzyıldan 18 yüzyıla kadar uzak ve geniş topraklarda savaştığı tek ülke olmuştur. Her iki imparatorluk arasında hem deniz hem de kara savaşları yaşanmıştır. Savaşlar başta Akdeniz olmak üzere, kuzey ve Doğu Afrika, Hint ve Atlas Okyanusunda olmuştur. Bu bölgelerdeki Osmanlı toprakları ve çevresinde önemli çatışmalar görülmüştür. Bu dönemlere ait belgelere göre her iki ülke arasında kurulan ilişkilerin geçmişi 1500’lü yıllara uzanmaktadır.

Bugün ise imparatorluk gücünü kaybeden ve yönetim şekli değişerek demokratik bir yapıda yöneltilen her iki ülke sahip oldukları geniş toprakları kaybederek günümüzdeki sınırları içinde kalmışlardır. Her iki ülkenin halkı da büyük savaşlar, büyük acılar ve ekonomik zorluklar yaşamıştır. Tabii demokrasiye geçiş sürecinde ciddi sancılar yaşamışlardır.

İnsanların yapı ve hayat tarzları olarak diğer Avrupa ülkelerine oranla biraz da bize benzeyen bu ülke 1986 yılında AB’ye tam üye olarak ekonomik ve sosyal yaşamda önemli adımlar atmıştır. Ancak yinede bazı ekonomik zorlukları aşamamıştır. Tabii ülkemizin durumu daha da sıkıntılıdır. Hem demokrasi hem de ekonomik sorunlar bir türlü aşılamamış, 50 yıla varan AB üyeliği tam bir yılan hikâyesine dönmüştür. Tabii Portekiz Türkiye’nin tam üyeliğine destek veren ülkeler arasındadır.

Uzun bir tarihi geçmişe uzanan temaslara rağmen Portekiz ile Osmanlı siyasi ilişkilerinin başlangıcının 1843 yılında başladığı çeşitli kaynaklarca belirtilmektedir. Cumhuriyet döneminde ise Portekiz’in 28 Mayıs 1926 yılında Lozan Anlaşmasının mali hususlara ilişkin kısmını kabulü ile ilişkiler yeniden kurulmuştur. İlk olarak Türkiye 1931 yılında bu ülkede elçilik açmış ve elçi tayin etmiştir. Daha sonrada Portekiz 1941 yılında ülkemizde elçilik açmış ve elçi tayin etmiştir.

Günümüzde her iki ülke arasındaki ilişkiler sorunsuz dostane şekilde devam etmektedir. 2011 yılı verilerine göre her iki ülke arasındaki ticaret hacmi 1.053 milyar dolara varmıştır. Bu ülkeye olan ihracatımız 446 milyon dolar ithalatımız ise 607 milyon dolardır. Bazı Portekiz firmalarının ülkemizde başta enerji, Turizm, Çimento olmak üzere yatırımları bulunmaktadır. İstanbul’da direk uçuşların olduğu Portekiz’den 2011 yılında yaklaşık 52 bin Turist ülkemizi ziyaret etmiştir. Tabii her iki ülke ilişkiler önemli ölçüde Avrupa Birliği yasaları ve kuralları çerçevesinde şekillenmektedir.  

Türkiye ve Portekiz sahip oldukları konumlar nedeniyle karşılıklı ticareti ve ilişkileri geliştirme fırsatları yüksektir. İşbirliğinin geliştirilmesi ekonomik olarak yeni kapılar açacaktır. Portekiz’in Afrika ve Güney Amerika’daki avantajları, Türkiye’nin Orta Asya ve Kafkaslardaki avantajları bu konudaki en önemli faktördür. İki ülkeninde ticari ilişkilerin geliştirilmesine ihtiyacı vardır. Avrupa'nın iki ucundaki Portekiz ve Türkiye her ne kadar uzak görünsede birbiriyle birçok konuda yakın ilişkiler kuracak durumdadır. Türk ve Portekiz insanının sahip olduğu Akdeniz sıcaklığı ilişkileri geliştirmede en büyük avantajdır.