Borderline Kişilik

Kendin Olabilmeyi Başaramamış Kişiler- Borderline Kişilik

“Hayatta bazen birisine o kadar çok gereksinim duyarsınız ki; bunun sevgiden çok nefretten kaynaklandığını bile bile yine de birçok şeye katlanırsınız.”

Dostoyevski

Borderline Kişilik Nedir?

‘Borderline’ kelimesi İngilizce bir terim olup ‘sınırda’ manasına gelmektedir, diğer bir deyişle ‘sınırdaki kişilik’. Toplum içinde -erkeklerde de görülmekle birlikte- çoğunlukla kadınlarda rastlanan borderline kişilik, başkalarıyla kurduğu ilişkilerde sevgi ve ilgi arayışı içine girme, terk edilmekten ve yalnız kalmaktan aşırı korkma, tutarsızlık sergileme gibi özellikler bakımından diğer kişilik yapılanmalarından ayrılmaktadır.

Borderline Kişiliğin Genel Özellikleri Nelerdir?

Bir kişinin aşağıda sıralanan özelliklerin birçoğunu günlük hayatta ve insan ilişkilerinde sıklıkla sergiliyor olması onda borderline kişilik özellikleri olduğuna işaret edebilir. Ancak bu konuda kesin bir bozukluk tanısı, DSM-V Psikiyatri Tanı Ölçütleri El Kitabı kriterleri dâhilinde bir ruh sağlığı uzmanı tarafından koyulabilir.

Borderline kişiliğin genel özellikleri şu şekildedir:

1) Başkalarıyla kurduğu iletişimde sevgi ve ilişki ihtiyaçları belirgin bir haldedir. Bu ihtiyaçlar partner ilişkisinde ise daha ön plandadır.

2) Terk edilme ve yalnız kalma kaygıları taşır ve bundan dolayı yakın ilişkisinde insanlara bağımlı bir ilişki modeli sergiler.

3) Borderline kişiliklerin bazıları, terk edilmenin acısını yaşamamak için -terk edileceklerini fark ettiklerinde- terk eden olmayı tercih edebilirler.

4) Çoğunlukla değişken ve kimi zaman da tutarsız bir ruh hali içerisindedir. Örneğin aniden öfkelenip insanları kırdıktan sonra uyumlu ya da özür dileyen bir insana dönüşebilir.

5) Değişken ruh halleri nedeniyle klinik tanı koymada bibolar bozukluk (manik-depresif bozukluk) sıklıkla karşılaştırılabilir.

6) Yalnız kalma becerisi çoğunluk gelişmemiştir ve yalnız kalma durumuyla karşı karşıya kaldığında zihnini meşgul edebilecek çeşitli uyaranlara ihtiyaç duyabilir. Bu uyaranlar, kişinin kültürel altyapısı ve alışkanlıklarına göre alkol, uyuşturucu, seks, alışveriş, sosyal medya bağımlılıkları olabilmektedir.

7) Genellikle narsisistik kişiliklerle partner ilişkisi kurar. Narsisistik kişilerin sergiledikleri ‘tüm güçlülük’ davranışlarından dolayı onlarlayken kendisini güvende hisseder ve ona karşı bir hayranlık duyar. Ancak kurdukları ilişkileri ‘bir küs bir barışık’ şeklinde oldukça zikzaklı olabilir ve borderline yapı -terk edilmekten çok kaygı duyduğu için- genellikle bu ilişkide kişiliğinden ödün vermek zorunda kalan taraf olur. “Senden nefret ediyorum ama ne olur beni terk etme” cümlesi, borderline kişiliğin yaşadığı bu zor zorluğu özetler niteliktedir.

Borderline Kişilik Nasıl Oluşur?

Borderline kişiliklerin nasıl oluştuğu, hangi olaylara ya da tutumlara maruz kalma sonucunda şekillendiklerinin kuşkusuz net cevapları bulunmamaktadır. Aynı şekilde bu kişilerin, nasıl bir çocukluk geçirdikleri ve nasıl bir aile ortamına maruz kaldıkları konusunda da farklı teoriler mevcuttur. Genetiğin, ailenin ve yaşantıların bu durum üzerinde etken rol oynadığı iddia edilmektedir. Ancak konu bağlanma kuramı açısından ele alındığında, çocuğa erken dönemde bakım veren kişilerin borderline kişiliğin şekillenmesinde etkili olduğu kanısı hâkimdir; çocuğa erken dönemde bakım veren kişilerin, onlarla tam anlamıyla duygusal bir bağ kuramadıkları, bu yüzden de bir çocuğun en temel ihtiyaçları olan sevgi ve güven duygularını onlara aktaramadıkları düşünülmektedir. Bu bağlamda borderline kişiliğin; ‘koşullu sevgi’, terk edilme ya da yalnız kalma korkuları, değersizlik ve yetersizlik gibi duyguları erken dönemde annesiyle kurduğu ilişkide deneyimlediği ve yetişkin olduğunda da buna benzer duyguları başkaları üzerinden tekrar ettiği yorumu yapılabilir.

Borderline Kişiliğin Değişimi Mümkün Müdür?

Evet, mümkündür ancak bu konuda ön şart, kişinin kendi durumunu kabul etmesi ve değişim için gönüllü bir şekilde adımlar atmasıdır. Bu koşullar sağlandığı takdirde borderline kişiliğin toparlanması konusunda etkili yöntemlerin başında psikoterapi gelmektedir.

Borderline Kişilik Hangi Sebeplerle Psikoterapiye Başvurur?

Borderline kişilik, ilişkilerinde yaşadığı tekrarlayan ancak bir türlü çözüme kavuşmayan sorunlar, anlam veremediği şiddetli duygu değişimleri, eşini ya da partnerini aşırı kıskanması ya da hissettiği yoğun terk edilme ve yalnız kalma korkuları gibi duygular nedeniyle psikoterapiye başvurabilir.

Borderline Kişilik Psikoterapiden Nasıl faydalanabilir?

Psikoterapiste güven konusu, borderline kişiliklerle yapılan psikoterapi seanslarında oldukça önem arz eder. Nitekim psikoterapi sürecinin başlarında terapistin güvenilir biri olup olmadığı borderline kişilikler tarafından seanslarda sıklıkla test edilir. Psikoterapi süreci boyunca hem Borderline kişilik hem de psikoterapist, aralarında güvene dayalı terapötik bir ittifak kuruluncaya dek sabretmeyi başarabilirlerse, borderline kişiliğin derinlerindeki duygular seanslarda yavaş yavaş konuşulmaya başlanır. Bu sayede Borderline kişilikler, süreç içerisinde duygularını terapistin yardımıyla fark ederek kendileriyle ilgili belli oranda içgörü geliştirip, bozuk olan kişilik yapılanmalarını onarma fırsatı bulabilirler.

Kendi duygularını netleştirmeyi ve yönetebilmeyi başarmış olgun kişilik özellikleri taşıyan bir psikoterapistin, kendisine başvuran borderline bir kişinin içinde bulunduğu duygu dünyasını ve tüm bu savunma davranışlarının altında yatan ana gerçekliği onunla empati kurarak, onu yargılamadan ve eleştirmeden yorumlaması; değişim konusunda zaman içerisinde son derece etkili sonuçlar doğurabilir. Başarılı bir psikoterapi sürecinde borderline kişilik, duygularını yönetebilen, başkalarına bağımlı bir ilişki geliştirme gereksinimi duymayan ve bir birey olabilen bir yapıya dönüşür.

Faydalanılan Kaynaklar

Akçakaya, Ümit (2019). Uyanış-Kişiliğin Gizil Kodları. İstanbul: Kanon Kitap

Akhtar, Salman, (2009). Ağır Kişilik Bozukluklarının Tanı ve Sağaltımı için Başvuru Kitabı Çev: Müge Alkan, Cemiler Gürdal) Odağ Psikanaliz ve Psikoterapi Eğitim  Hizmetler, Meta Basım, İzmir.

Ümit AKÇAKAYA

Uzm. Psikolojik Danışman & Online Terapist

https://www.tavsiyeediyorum.com/psikolog_15915_umit_akcakaya.htm