Borsa=Kumar (mı) dır (?)

Borsa, şirketlerin hisse senetlerinin serbestçe alınıp satıldığı bir pazardır. Siz şirketlerin hisse senedine yatırım yaparken, yaptığınız yatırım da ekonomiye katkı sağlar. Şirketin kazancına katılımınız oranında ortak olur, belli dönemlerde şirketin kazancından kar payı alırısınız. Eğer şirket iyi yönetiliyor ve büyüyorsa hisse senediniz de zaman içinde değer kazanır.

Borsayı yaşayan bir canlıya benzetebiliriz. Katılımcılar ona can verir. Her canlı gibi borsanın da iyi günü ve kötü günü vardır. Fiyatlar, her gün yeniden arz ve talep dengelerine bağlı olarak şekillenir. Eğer o gün katılımcılar umutla borsaya gelmişse alıcı daha çoktur, fiyatlar yükselir. Bazıları da daha doğrusu katılımcıların büyük bir çoğunluğu da fiyatların iniş çıkışından yararlanmakiçin borsaya gelirler.

İnsan kalitesi

Borsadaki fiyat hareketleri, insanların korku ve sevinçlerini yansıtır. Bizim millet olarak duygularımızı abartarak açığa vurduğumuzun birçok yanlış örneği vardır. Bir maç sonunda nasıl sevinç (!) gösterilerinde bulunduğumuzu hatırlayın, ya da trafikte nasıl hayatımızı tehlikeye attığımızı düşünün. Buradaki hatalı davranışı genellemek yanlış olacağı gibi borsada yatırım yapanları da kumarbaz gibi görmekte yanlıştır.

Konu para kazanmak, kaybetmek olunca bu duygular daha da belirginleşiyor. Onun içinde de fiyatların hızla çıktığını ve düştüğünü görüyoruz. O gün borsaya alıcı olarak gelmiş bir kişi yeni gelen bir haber üzerine aniden satıcı olabiliyor. Kendi araştırması, bilgisi olmadan ya da güvenilir uzmanlarla konuşmadan sağdan soldan duydukları ile karar verip yatırım yapanların işi, şansa veya tesadüflere kalmaktadır.

“Borsada oynuyorum” ifadesi de at yarışı oynuyorum anlamında kullanılıyor. Borsaya oyun olarak yaklaşanların büyük bir çoğunluğu zaman içinde kaybediyor, zarara uğramış olanlar açıklayamadıkları ve zaten fazlaca da bilgileri olmayan bu ortam için kolayca kumarhane benzetmesini yapıyorlar.

Spekülasyon

“Yarın yağmur yağacak” dediğimizde bile gelecek adına spekülasyon yapmış oluyoruz. Borsada fiyatların gelecekte alabileceği değeri bugünden tahmin edip o tahmine görepozisyon alan kişiyi spekülatör olarak tanımlayabiliriz. Paranın az veya çok olması bu tanımı değiştirmez.

Borsada spekülatörlerin olması likiditeyi sağlar. Yatırım için gelenlerin de alıcı ve satıcı bulmalarını kolaylaştırır. Yani borsada varlığı arzulanan bir guruptur. Ama bütün katılımcılar spekülasyon yapmaya kalkarsa ve ortada yatırımcı kalmazsa fiyatlarda da volatilite artar.

Yanlış olannokta burada herkesin fiyat hareketlerinden yararlanmaya çalışmasıdır. Oysa bugün doğru seçilerek yatırım yapılacak bir hisse senedinden elde edilecek temettülerle, yatırım 3-4 sene sonra kendisini ödeyebilir. İş hayatında yatırdığınız kapitalin 3-4 senede kendisini amorti etmesi pek olağan değildir. Eskiden çok yüksek enflasyon olduğu için şirketlerin ödediği temettüler pek dikkate alınmazdı. Değişen ekonomik koşulları kavrayabilmek için burada da insanımızın eğitime ihtiyacı var.

Yatırımcı kavramının geliştirilebilmesi için Borsa yönetiminin de eğitim adına yapması gereken görevler var.

Manipülasyon

Borsaya kumarhane gibi yaklaşan küçük bir kitlenin varlığı da yadsınamaz. Bunlar sığ dediğimiz şirkethisse senetlerinin fiyatını yapay olarak yönlendirme gayretine girebilirler. Cebinde birkaç 100 bin lirası olan biri gözüne kestirdiği, fazla işlem görmeyen yani alıcısı ve satıcısı fazla olmayan bir şirketin hisse senedinin fiyatını yapay olarak yükseltip düşürebilmektedir. Bu yolla haksız kazanç elde etmek için fiyatların kasıtlı ve yapay olarak oluşturulması manipülasyon kavramıdır ve suç olarak kabul edilir. Bu tür işlemler görüldüğünde inceleme başlatılmakta ve olaya karışanlar cezalandırılmaktadır. Verilen cezalar yetersiz ve yanlış olduğu için de ne yazıkki sık sık tekrarlandığını görüyoruz.

Bu tür yapay gelişimlerden etkilenmemek için uzmanlar katılımın daha fazla olduğu hisse senetlerini önermektedir.

Eksik bilgi ile oluşan yanlış fikirler hayatın birçok alanında görülüyor. Şimdi tekrar düşünelim borsa, kumarhane midir?