Burası Borsa, Neden diye Sorma!

Borsa nedir, ne işe yarar?

Dudak bükerek uzaktan bakmayı tercih edenler için borsa, “Parası çok olanların, paralarını daha çok parası olanlara verdiği yer.” şeklinde tanımlanır. Halbuki gelişmiş ülkelere göre borsa; kumar, at yarışı oynamanın çok ötesinde bir yatırım aracıdır. Borsa, şirketlerin öz kaynaklarını arttırmak amacıyla hisselerini alan yatırımcıdan sermaye topladığı bir finansal piyasadır. Borsa para sirkülasyonu sağlar. Avrupa uykudayken Amerika’da, New York yatağa girdiğinde ise Uzak Doğu’da yorulmadan dolanıp duran bir şey vardır: Para. Bu sayede sermayenin sürekli olarak dolaşımı sağlanmış olur. Öte yandan, parası olup da kendi başına kullanamayan, holding kurup yönetemeyen insanların bu şirketler sayesinde iş yapabilmesi, onlara ortak olarak gelir elde etmesi borsa yoluyla olur. Şirketler kendilerine sermaye yaratmak amacıyla hisselerini halka arz ederler ve halk da şirkete duyduğu güvene göre bu hisselere yönelir.

Hisse senedi nasıl alınır-satılır?

Bunun için bir yatırım hesabına ihtiyacınız vardır. Bu hesabı bankalardan ya da yatırım şirketlerinden açtırabilirsiniz. Aracı kurum, işlemlerinizi telefonla halledebilmeniz için size bir müşteri temsilcisi verir. Ya da yatırım şirketinin web sayfasından da kolaylıkla al-sat yapabilirsiniz. Borsada yaptığınız her alış ve satış işlemi için hesabınızdan komisyon kesilir. Bu komisyon, kuruma göre küçük değişiklikler gösterir.

Borsa nasıl yükselir, nasıl düşer?

Amerika’dan gelen haberlerde konut satışları, tarım dışı istihdam verisi ve toptan satışların miktarı beklentilerin altındaysa, üzerine bir de sayın başkan spor yaparken düşüp kolunu incitirse, ABD’nin önemli endekslerinden Dow Jones ve S&P’de, sonra Türkiye uyanınca da İMKB’de düşüş yaşanır. Bir şirket hissesinin beklentilerden oldukça düşük gelen dönem karı, onun fiyatını düşürür. Önümüzdeki ay, yıl, ya da üç yıl içinde borsada mutlaka düşüş gerçekleşecektir. Kar realizasyonu denilen olayda, fiyat artışlarıyla kazanç sağlayan yatırımcılar “bu kadarı bana yeter!” dedikleri noktada satış yapar. Artan satış miktarlarıyla borsa düşer. Yani her artışın ardından gelmesi beklenen mantıklı düşüşler yaşanır, sonra trendin yönüne göre borsa yoluna devam eder.

Dünyada ve ülkede ekonomi çok iyi gitmekteyse, borsaya kote olan şirketlerle ilgili olumlu haberler ve yüksek karlar gözleniyorsa borsa yükselir. Özellikle kriz döneminde, zarar etmesi beklenen büyük şirketlerin kar etmesi piyasalara iyimserlik aşılar. Merkez Bankası’nın faizleri düşürmesi insanları borsada yatırım yapmaya iter, borsa yükselir. ABD’de inşaat harcamalarında, konut satışlarında, fabrika siparişlerinde, özel sektör istihdamında, tarım dışı verimlilikte, tüketici güven endeksinde, sanayi kapasite kullanımında artış varsa; milyarder yatırımcı Warren Buffet ve İstanbul doğumlu büyük ekonomist Nouriel Roubini ekonominin geleceği hakkında olumlu şeylerden bahsederse, G20 toplantısından global merkez bankalarının ekonomileri teşvik etmeye devam edeceklerine yönelik açıklamalar çıkarsa borsa yükselir.

Fed’in faiz indirimlerine devam edeceği kesinleşir, konut satışlarında ve sanayi kapasite kullanımında artış olursa yukarı yapacak borsada al-sat’a gidilebilir, hedef 51000. Kürt sorunu çözülür, kimse birbirine anayasa fırlatmaz, ABD’den yüksek tarım dışı istihdam verisi gelirse mutlaka alın, hedef fiyat 57000-58500. Bunlar olmaz da işsizlik artar, petrol 130 dolara fırlarsa sat-al yapmakta fayda var. Hedef 43000. Hem resesyon, hem enflasyon olur, Türkiye’ye hiç turist gelmezse hedef 32000, sat-kaç yapmakta fayda var. Ülke sınırları içinde Arap ülkelerindekinden daha büyük bir petrol rezervi bulunursa çabuk koş-al-kaçırma tavsiyesi vardır, hedef 70250. Eğer G-20 ülkelerinin tamamında tsunami çıkar, depremler olur, kalan sağlar toplantı yaparken dünyaya göktaşı düşerse sat sinyalleri gelmeye başlar. Hedef fiyat 9540. Güneşten kopan bir ateş parçasının dünyaya dokunarak kutup ayılarını öldürmesi, buzulları eritmesi ve dünyayı sular altında bırakmasının ardından borsaların geçici olarak kapanmasıyla endeks dip yapabilir, hedef 568. Bu noktadan 210 seviyesi stoploss olmak üzere alım denenebilir…(Burası işin esprisi tabii)

Hisse senedi seçerken dikkat edilmesi gereken hususlar:

Öncelikle şunu belirtmekte fayda var: Kulaktan dolma bilgilerle hisse senedi almak, görücü usulü evlenmeye benzer. Tamam, annelerimiz bu konuda bazen çok iddialı adaylarla karşımıza çıkabiliyorlar. Ancak sonucun hezeyana uğramaması için adayımızı iyi tanımak, onunla sahilde, Çengelköy’de falan çay içmek, ortak yönlerimizi bulmaya çalışmak lazım. “Ne hisseler aldım, zaten yaktılar!” diye hayıflanmamak için hisseyi almadan önce sakin sakin düşünmekten kaçınmayın. Bu arada demedi demeyin, hisse senedinizi dilediğiniz an elinizden çıkarabilirsiniz, ama eşinizle ölene dek yaşamaya mahkumsunuz!

Borsada beklentiler alınır, gerçekler satılır (buy the rumour sell the fact). Türkiye’nin IMF ile olası bir stand-by antlaşmasının yapılmasına dair bakanlardan göz kırpmaların gelmesi olumlu bir “beklenti”dir ve yatırımcıyı alışa iter. Sonuçta “gerçek”leşen şey antlaşmanın yapılmaması olursa satış yoğunlaşır. 100 liranız 50 liraya düştüğünde, paranızın %50’sini kaybedersiniz. Ancak eski halinize dönmeniz için, yani 50 liranızı 100 liraya çıkartmak için %100 kar etmeniz gerekir, aklınızda olsun.

Kişisel görüşüm şudur ki, borsa da kadın gibidir; volatilitesi yüksektir, dengesizdir, bir günü diğerine uymaz. Kulaklarını kapayıp gözlerini açman gerekir. Profesyonel bir yatırımcı temel analiz ile teknik analiz bilgilerini birleştirir. Göz hapsine aldığı şirketin bilançolarını, yıllık faaliyet raporlarını iyi inceler; şirket yetkilileriyle görüşür, kar-zarar beklentilerini, geleceğe ait projelerini öğrenir. En karlı hisse her zaman sürprizdir. Sonuca ulaşmak için değil aylar, yıllarca beklemek gerekebilir. Belki de yıllarca beraber olacağınız, fotoğraf albümündeki onlarca fotoğrafa gülümseyerek bakarcasına grafiklerinin olgunlaşmasına, büyümesine bakacağınız, azalan-yükselen trendlerini, mor bollinger bands’lerini inceleyeceğiniz hissenizi de bu özenle seçmeniz gerekir.

Burası borsa, neden diye sorma!

İMKB’de işlem gören şirketlerde ahım şahım bir karlılık olmamasına rağmen hisselerin işlem rekorları kırıp, kendilerini katladığı bir dönemdeyiz. Yılbaşından beri kendini ikiye katlayan birçok hisseye sahip bir İMKB’den bahsediyoruz. Birilerinin büyük paralar kazandığını gördükten sonra gözünü hırs bürüyen küçük yatırımcının hesaba katması gereken bir şey var: 100 lotluk satış emrinin gerçekleşmesi için bu 100 lotu alacak bir alıcıya ihtiyaç vardır. Yani ortada büyük karlar elde edenler varsa, birileri de büyük zararlar etmektedir. 2009’da görülen yükseliş, ekonomik kuralların öngördüğü tarzda bir yükseliş değil. Faizden, dövizden, gayrimenkulden aradığını bulamayanların saldırışıyla artan fiyatların bundan sonra başa ne iş açacağı belli olmaz. Kazananlara özenip “Kaybedenler Kulübü”ne girmemeniz dileğiyle. Ben sordum, damsız da alıyorlarmış…