Çocuklar Neden Yalan Söyler?

Çocuğunun yalan söylediğine şahit olmak ebeveynleri telaşlandırır. Ancak çocukların yalan söylemesindeki amaç genellikle yetişkinlerdeki gibi karşı tarafı kandırmak değildir. Çocukların yalan söylemesinin temelinde iki ana neden vardır:

- KORKU VE KAYGI

- TAKLİT VE MODEL ALMA

Haydi gelin sizlerle çocukların neden yalan söylediğini daha detaylı inceleyelim.

HAYAL İLE GERÇEĞİ AYIRT EDEMEME

Çocuklar 5 yaşına gelinceye kadar hayal ürünü olan bir durumu gerçekmiş gibi anlatabilir. Örneğin tüm gününü evde geçirmiş, henüz okula gitmeyen bir çocuk; akşam eve gelen babasına o gün okula gittiğini, öğretmeniyle ders yaptıklarını en ince ayrıntısına kadar anlatabilir. Bu durum yalan olarak değerlendirilmemelidir. Gelişimsel sürecin bir parçasıdır. 6 yaşına kadar bu süreç devam edebilir. Paniğe kapılmaya gerek yoktur, bu anlatılan hikayeler sözde yalandır. Ancak 6 yaşını doldurmasına rağmen yalan söylemeyi sürdüren bir çocuk için yalan söyleme alışkanlığı söz konusudur. Bu durumda yalanların sebepleri araştırılmalı ve duruma göre uzman desteği alınmalıdır.

İLGİ GÖRME İSTEĞİ

Okul öncesi dönemde sıklıkla ilgi görmeye yönelik yalanlar ortaya çıkabilir. Özellikle bu yaşlardayken kardeşi dünyaya gelen çocuklar kendilerinin eskisi kadar sevilmediği düşüncesine kapılıp ilgiyi üstüne çekmek için bazı yalanlara başvurabilir. "Karnım ağrıyor, midem bulanıyor." gibi yalanları sık sık duymanız muhtemeldir. Ebeveynlerin bu dönemde çocuklarıyla yeterince ilgilendiğinden emin olması gerekir.

BASKI VE SUÇLAMADAN KORKMA

Baskıcı ve suçlayıcı bir aile ortamında büyüyen çocuk cezadan kaçmak için yalan söyleyebilir. Eğer şiddet/tehdit gibi durumlara yoğun olarak maruz kalıyorsa gelecek tepkiden korktuğu için yalan söylemesi muhtemeldir. Buna daha çok korkudan kaynaklı gerçeği saklama durumu diyebiliriz. Bu tarz yaklaşımlar ebeveyn ile çocuk arasındaki iletişimi baltaladığı gibi, çocuğun özdeğer ve özgüvenine de zarar vereceği için oldukça sakıncalıdır ve kesinlikle başvurulmamalıdır.

GELİŞİMİ GÖSTERME VE TAKDİR GÖRME ARZUSU

Özellikle okul dönemiyle birlikte çocuklarda kendindeki gelişimi gösterme ve takdir toplama arzusu başlar. Bu dönemde çocuklar  öğretmenleri ve ebeveynleri tarafından beğenildiğini hissetmek için yalan söyleyebilir. Bunun önüne geçmek için çocukları hiçbir zaman başka çocuklarla kıyaslamamak gerekir. Ayrıca başarılı olamadığı zaman da yanında olduğunuzu hissettirmeniz, ona olan sevginizin başarısıyla orantılı olmadığını, onu hep koşulsuz sevdiğinizi anlamasını sağlayacaktır. Böylece kendini daha güvende ve huzurlu hissedecektir.

DEĞERSİZLİK DUYGUSU

Bir önceki madde ile bağlantılı olan bu madde, başkalarıyla çok sık kıyaslanan çocuklarda görülür. Sürekli başkalarının örnek gösterildiği çocuklar bir süre sonra kendini değersiz hissetmeye başlar ve bu değersizlik duygusu ile yalana başvurabilirler. Buradaki amaç değerli olduklarını ispatlama çabasıdır. Örneğin, sürekli

"Bak Melek ne kadar başarılı. Akşamları odasına bir kapanıyormuş, başını kaldırmadan saatlerce ders çalışıyormuş. Sen anca bizimle otur, dizi izle!"

gibi cümlelere maruz kalan bir çocuk kendini yetersiz hissedecektir. Melek arkadaşıysa, yüksek ihtimalle içten içe ona karşı öfke besleyecektir. Bu duygu ile Melek'i kötüleyebilir veya ders çalışmadığı halde ders çalıştığı yalanını söyleyebilir. Aldığı zayıf notları ebeveynlerinden saklayabilir. Bu nedenle kıyaslama hiçbir durumda yapılmamalıdır. Her çocuğun gelişimsel sürecinin farklı ve biricik olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır.

ROL MODEL ALMA

Çocuk ebeveynini yalan söylerken görüyorsa onu rol model olarak kabul edebilir. Ebeveynler fark etmeden çocuğun yanında

"Hastayım, gelemeyeceğim."

gibi yalanlar söylüyorsa, ebeveyninin gayet sağlıklı olduğunu gören çocuk bu yalanı normalleştirir. O da benzer yalanlara başvurmaya başlar ve bir yetişkin kadar güçlü bir muhakeme gücüne sahip olmadığı için "Demek ki yalan söylemek kötü bir şey değil, annem de söylüyor." gibi bir inanca kapılabilir. Bu nedenle doğru rol model olmak çok önemlidir.