Deli Memedin Türküsü

Deli Memedin Türküsü

Yazarı: Mahmut Makal

Özet:

Bu kitap Köy Enstitülerinin kurulma amaçlarını, faaliyetlerini, Türk Eğitim Tarihindeki sosyal, kültürel, ekonomik yerini anlamamıza yardımcı olurken, Köy Enstitülerinin köy-şehir, köylü-kentli, öğretmen-öğrenci-köylü ilişkisini ve buna paralel gelişen 1940-1950 arasındaki eğitsel öğeleri irdelemektedir.

Kitapta Köy Enstitülerinde yetişen ve daha sonra Türk düşünce ve yazın tarihinde yer edinmiş birçok aydından ve onların eserlerinden, dergilerindeki veya gazete köşelerindeki yazılarından örnekler vererek, Köy Enstitülerinin kısa sürede bir çok aydın insan yetiştirdiğinden bahsetmiştir. Bunlardan akla gelen ilk örnekler ise başta yazarın kendisi olan Mahmut Makal, Süleyman Çalışkan, Ali Dündar, Asaf Aktan v.b.

Yazar kitabın başlarında Türkiye’nin Köy Enstitülerinden önceki durumundan kısaca bahseder. Daha sonra Köy Enstitülerinin kurulma amaçlarından, gerekliliklerinden ve bunların kimler tarafından hazırlanıp hayata geçirildiğinden bahsederek Köy Enstitülerinin hayat öyküsünden bahseder.

Kendisi de Köy Enstitülü olan yazarın üzerinde en çok durduğu konu ise, Köy Enstitülerinin Türk köylüsünün aydınlanması, onu sosyal, ekonomik ve kültürel anlamda eğitmesi ve değiştirmesidir. Yazara göre köylünün eğitim yoluyla canlandırılması, bilinçlendirilmesi, kurtarılması ve çağcıl bir toplumu oluşturabilmesi için çağcıl eğitim kurumlarına ihtiyaç vardır. Ve bu amaçlar doğrultusunda kurulan Köy Enstitüleri, köyden aldığı Türk gencini Edebiyat, Fen, Sosyal ve Siyasal Bilgilerin yanında zirai ve zanai bilgileri aktararak tekrar köyüne yollamış Türk gencinin yine kendi köyüne faydalı olmasını sağlamıştır.

Yazarın üstünde çokça durduğu konulardan biri de Köy Enstitülerindeki eğitim-öğretim anlayışıdır. Ona göre enstitülerde işlenen eğitim ve öğretim anlayışı, yerleşik eğitim ve öğretim anlayışının çok ötesinde bir anlayıştır. Bu yüzden de eğitim dizgesini her halkasında ayrı bir etkinlik vardır. Dersliklerden, işliklere, tarım alanlarına doğru bir yayılış içerir. Sanat alanları, halk oyunları, halk türküleri, halkın yapıtları olan el işleri ve müzik çalışmaları da bu dizgenin ayrı ayrı güç odaklarıdır. Yani aynı anda birden çok sosyal, kültürel ve ekonomik faaliyet bu enstitülerde birlikte yürütülüyordu. Kitaplar okunuyor, kazma kürek vuruluyor, çıkrık dönüyor, kuzular meliyor idi. Gün 24 saat idi. 8 saat kitap, 8 saat iş, 8 saat Köroğlu, Emrah, Beethoven, Itri, Bach, Fuzuli…

Yazar kitabın birçok yerinde bu enstitülerden çıkmış yazarların Anadolu’yu, Anadolu köylüsünü ve köylünün sıkıntılarını anlatan eserlerinden, bu eserlerin içtenliklerinden ve sıcaklığından bahsetmiş. Türk köylüsünün sorunlarına ışık tutan bu eserleri çokça övmüştür.

Kitabın ilerleyen bölümlerinde Köy Enstitülerinin sağ-sol çatışması, oy kaygısı, dış baskılar gibi siyasi sebeplerden kapanmasını anlatmış ve bunun olumsuz sonuçlarından bahsetmiştir.

1940 ta açılan Köy Enstitüleri 1954 yılında kapatılmıştır.

Kitabın son kısmında ise yazarın (Mahmut Makal) çalışmalarının İngiliz, İtalyan, Alman, ABD ve daha birçok dış basının ve yazarının, yazar ve eseri hakkındaki yorumlarından bahsedilmiştir.

Değerlendirme:

Bu roman Köy Enstitülerinin Türk Eğitim Tarihindeki sosyal, kültürel, ekonomik ve eğitsel önemini vurgulamakta, Köy Enstitülerinin Türk köylüsünün aydınlanmasında, okuma yazma oranın artmasındaki rolünü vurgulamıştır. Atatürk İlke ve İnkılapları ekseninde yetişen Köy Enstitülü öğrencilerin, Anadolu köylüsünü bu eksende aydınlatma mücadelesi, bu kitapta işlenen temel konulardandır.