ENGELİ HAKLARI

ENGELLİ HAKLARI

     Engellilerin eğitimdeki haklarına geçmeden önce Engelli Haklarına kısaca bir göz atalım.

     B.M genel kurulu 20.12.1993 tarihli kararıyla, sakatlar için fırsat eşitliği konusunda standart kurallar benimsemiştir.

     Bu kuralların ana teması eşit katılım için ön koşulları içermektir.

     Eşit katılımın hakları yönünden değerlendirilmesini yapmak için bakmamız gereken ilk koşul ayrımcılık yasağıdır.

      Ayrımcılık yasağı yasalar önünde eşitlik ve hiçbir ayrım gözetilmeksizin yasalarca eşit derecede korunma ilkesini içerir.

      Ancak haklardan ve özgürlüklerden eşit düzeyde yararlanılması, her durumda aynı işlemin yapılması anlamına gelmektedir.

      Ayrımcılığın sürdürülmesine neden olan yada yardımcı olan şartları azaltmak yada ortadan kaldırmak amacıyla pozitif ayrımcılığa neden olacak ek tedbirler alınması da gerekli görülmektedir.

      Nitekim B.M ekonomik ve sosyal kültürel hakları komitesi 09.12.1994 tarihli Genel yorumuyla Engellilerin İnsan Hakları sözleşmesinde yer alan temel haklardan tam olarak yararlanmaları ilkesi kabul edilmiştir.

       Bu haklar Genel anlamda sağlık, korunma, eğitim, istihdam, sosyal ve kültürel haklar olarak tanımlanabilir.

       Engellilerin sözleşmede belirlenen haklardan, engellilikten kaynaklanan olumsuzlukları bir taraf edilerek yararlanmaları sağlanmalıdır.

       Devletler ve insan hakları sözleşmesine imza koyan ve kabul eden Devletimizde Engelli kişiler için bütün insan haklarını temin etme taahhüdünü teyit etmiştir.

       Hedeflerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

       Konumuz eğitim hakkı olduğundan bu hakka ve kullanımına ilişkin uluslar arası ve ulusal yasalarda yer alan haklar nelerdir. Bu hakların kullanımı nasıl sağlayabiliriz.

       Engellinin haklarına sağlıklı bireylerle eşit koşullarda katılımının ön koşullarından biriside, Milli eğitim programlarının her yönüyle tam katılım ve eşitlik prensibini yansıtıyor olmasıdır.

      Engelliler en iyi eğitim sistemine dahil edilerek eğitim hakkını kullanabilecekler alabilecekler B.M ilkelerinde yer almıştır.

      Standart kurallara göre Devletler engelli çocuklar, gençler ve yetişkinler için kaynaştırılmış ortamlarda ilk orta ve yüksek okul seviyesinde eğitimde fırsat eşitliği kabul etmişleridir.

      Bu ilkelere yönelik bir eğitimin gerçekleşebilmesi için öğretmenlerin engelli çocuklara eğitim vermeye yetkin kılınacak bir eğitim görmelerini sağlamalı engellileri, engelli olmayan diğer öğrencilerle aynı eğitim seviyesine getirecek desteğin sağlanmasını görevini taraf devlet üstlenmiştir.

       Uluslar arası mevzuatta B.M çocuk hakları sözleşmesi de Haklar ve kullanımı yönünden önemli bir belgedir.

       Sözleşmenin 23. maddesi“özürlü çocuklar yönünden şu ilkeleri sıralamıştır.”

       Ulusal yasalarımızda engelli bireyin eğitim hakkını ele alarak konumuzu incelemeyi sürdürelim.

       Erken çocukluk okul öncesi eğitim hizmetlerinden başlayalım.

      Okul öncesi eğitim ulusal yasalarımızda yer alan ilkeleri şöyledir.

      Eğitim Milli Eğitim temel yasasında yer almış olup zorunlu değildir.

      18.12.1997 tarihli tüzükle okul öncesi eğitim kurumlarının işleyişi ve esasları belirlenmiştir.

      Okul öncesi eğitim kurumlarında zorunlu öğrenim çağına gelmemiş çocuklar eğitilmektedirler.

      Okul öncesi eğitim hakkı sadece sağlıklı çocuklarınıza özgü bir sistem midir? Yoksa engelli çocuklarımız da bu haktan yararlana bilirler mi? 

      Bunun için 21.09.1996 tarihli 22903 sayılı resmi gazetede yayınlanan MEB okul öncesi eğitim kurumları yönetmeliğine bakmamız yeterli olacaktır.

      Bu yönetmelik kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibariyle 48 ayını dolduran ve 72 ayını aşmamış olan özel eğitime muhtaç çocuklardan rehberlik ve araştırma merkezince,

      Yine 06.06.1997 tarihinde yürürlüğe giren 573 sayılı özel eğitim hakkında K.H.K özel eğitimin temel ilkeleri arasında,

      Özel eğitime erken başlamak esastır. İbaresi yer almaktadır.

     K.H.k’de erken çocukluk döneminde özel eğitim hizmetleri,

    -   TANISI KONULMUŞ özel eğitim gerektiren çocuklar için eğitim zorunludur.

     Bu eğitim özel eğitim okulları ile diğer okul öncesi eğitim kurumlarında verilir.

     Gelişim ve Bireysel özellikleri dikkate alınarak özel eğitim gerektiren çocukların okul öncesi eğitim süreleri uzatılabilir.Hüküm bulunmaktadır.

     Özel eğitim okullarında,

      Bu görev ulusal yasalarımıza göre Milli Eğitim Bakanlığına verilmiştir.

      1739 sayılı ME temel kanunu 8/111 maddesine göre, özel eğitim gerektiren çocuklara, “özel eğitim ve korunmaya ihtiyacı olan çocukları eğitmek için özel önlemler alınır. İfadesi bunu açıkça dile getirmektedir.

       Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği 18.01.2000 tarih ve 23937 sayılı Resmi Gazetede yayınlamıştır.

       Genel yaklaşımı kaynaştıran uygulamaları olan 573 sayılı K.H.k ile,

      Süreleri ve içerikleri öğrencilerin özelliklerine göre hazırlanmış bireyselleştirilmiş eğitim programları geliştirilmesi esası getirilmiştir.

      Toparlayacak olursak

     Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitiminde.

      M. Eğitim Bakanlığınca sağlanacak hizmetler.

      Kaynaştırma

      15.10.1983 tarih 2916 sayılı özel eğitime muhtaç çocuklar k. 4. maddesinin C bendinde “Durumları ve özellikleri uygun olan özel eğitime muhtaç çocukların normal akranları arasında eğitilmeleri için gerekli tedbirler alınır.

      573 sayılı KH.k. 3. maddesiyle,

      Özel eğitim gerektiren bireylerin diğer bireylerle karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını sağlamak ve eğitim amaçlarını sağlamak üst düzeyde gerçekleştirmek için geliştirilmiş eğitim ortamlarıdır diye tanımlanmıştır.

       Özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinde ise kaynaştırma,

       Özel eğitim gerektiren bireylerin, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte eğitim ve öğretimlerini resmi ve özel okul öncesi ilk öğretim, orta öğretim ve yaygın öğretim kurumlarında sürdürmeli esasına dayanan destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulanmalıdır.

        Kaynaştırmalı özel eğitim hizmetlerinin yardımcı ve destek üniteleri şunlardır.

        Kaynaştırma eğitim kurumlarında özel eğitim gerektiren öğrencilere ihtiyaç duyulan alanlarda destek eğitim hizmetleri verilmesi için düzenlenen oda.

        Gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmen,

        Özel eğitim gerektiren birey için destek eğitim hizmetlerini evde, okulda kurumlarda sürdürülmüş.

        Özel eğitim gerektiren birey,

       Çeşitli nedenlerle Bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarına göre beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey.

       18 yaşından önce ortaya çıkan zihinsel işlevler ile kavramsal sosyal ve pratik uyum becerilerinde anlamlı sınırlılıklar görülen yetersizlik durumunu ifade eder.

a) Hafif Düzeyde

    Bireyin eğitim dönemi içinde sınırlı seviyede, destek eğitim hizmetleri ve özel düzenlemelere ihtiyaç olması durumu.

b) Orta Düzeyde

     Bireyin temel akademik günlük yaşam ve iş  becerilerinin kazanılmasında yoğun özel eğitim ihtiyacı olması durumu.

c) Ağır Düzeyde

    Bireyin öz bakım becerilerinin öğretimi de dahil olmak üzere yaşam boyu süren, yaşamının her alanında tutarlı daha yoğun, özel eğitim ve destek hizmeti ihtiyacı, olması durumu.

Madde 5 - Türk Millî Eğitimini düzenleyen genel amaçlar doğrultusunda özel eğitimle ilgili temel ilkeler şunlardır:
a)Özel eğitim gerektiren tüm bireyler; ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır.
b)Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimine erken yaşta başlanır.
c)Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan plânlanır ve yürütülür.
d)Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitim performansları dikkate alınarak, amaç, içerik ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.
e)Özel eğitim gerektiren bireylerin, her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için her türlü rehabilitasyonlarını sağlayacak kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır.
f)Özel eğitim gerektiren bireyler için, bireyselleştirilmiş eğitim plânı geliştirilir ve eğitim programları bireyselleştirilerek uygulanır.
g)Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif olarak katılmaları ve eğitimleri sağlanır.
h)Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitim gerektiren bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum örgütleri ile işbirliği içinde çalışılır.
ı)Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireylerin, toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde plânlanır.

BİRİNCİ BÖLÜM
Belirleme ve Başvuru

Özel eğitim gerektiren bireyin belirlenmesi süreci
Madde 6 - Özel eğitim gereksinimi olduğu düşünülen birey;
a)Riskli hamilelikte izleme,
b)Doğum anında ortaya çıkan güçlükler,
c)Erken çocukluk döneminde farkına varma,
d)Bireyin ailesinin veya kendisinin doğrudan başvurusu,
e)Zorunlu eğitim çağı ve sonrasında farkına varma,
f)Sağlık ve eğitim amaçlı düzenli taramalar,
g)Diğer kurum ve kuruluşlardan başvuru
sonucu belirlenir.

Özel eğitim gerektiren bireylerin başvuracakları kurumlar
Madde 7 - Özel eğitim gereksinimi olan birey, ailesi veya gönderen kaynak;
a)Millî eğitim müdürlüğüne,
b)Rehberlik ve araştırma merkezi müdürlüğüne,
c)En yakın özel eğitim kurumuna,
d)En yakın okula
doğrudan başvurabilir.

Kayıt zorunluluğu
Madde 8 - Zorunlu eğitim çağına gelen, özel eğitim gerektiren veya tanısı konulmamış ve yerleştirme kararı alınmamış her bireyin, başvurduğu okul öncesi eğitim kurumlarına ve ilköğretim okullarına kaydı yapılır.
Kaydı yapılan öğrencinin durumu, özel eğitim gereksinimleri ve alınacak önlemler; rehber öğretmen-psikolojik danışman, sınıf öğretmeni veya özel eğitim öğretmeni, öğrenci velisi ve okul yönetimince belirlenir. Öğrencinin kaydettiği gelişmeler izlenir ve gerektiğinde okul dışından özel eğitim desteği sağlanır. Tüm önlemlere rağmen okulun programından yeterince yararlanamayan öğrenci için, okul yönetimi, öğrencinin durumunu belirtir ayrıntılı bir rapor düzenleyerek millî eğitim müdürlüğüne gönderir.
İlköğretimlerini tamamlayarak bir üst öğrenim kurumuna yöneltilen özel eğitim gerektiren öğrenciler hakkında, başvurdukları kurumların kayıt-kabul şartlarını taşımaları durumunda akranları gibi işlem yapılır.

İKİNCİ BÖLÜM
Tanılama ve Eğitsel Tanılama

Tanılama
Madde 9 - Tanılama; özel eğitim gerektiren bireylerin yeterli ve yetersiz yönleri ile
bireysel özelliklerini, ilgilerini belirlemek amacıyla tıbbî, psiko-sosyal, eğitim alanlarında yapılan değerlendirme sürecidir.

Tanılama ilkeleri
Madde 10 - Tanılama ilkeleri şunlardır:
a)Erkenlik ilkesi; tanılama mümkün olduğunca erken yaşta yapılır.
b)Bütünlük ilkesi; tanılama çok yönlü, bireyin tüm gelişim öyküsü değerlendirilerek yapılır.
c)Çeşitlilik ilkesi; tanılama sürecinde uygulanan tekniklerde, yöntemlerde, disiplinlerde çeşitlilik esastır.
d)Süreklilik ilkesi; tanılama süreci farklı disiplin alanlarındaki uzmanlarca sürekli değerlendirilir.
e)Yeterlilik ilkesi; tanılamada bireyin yeterli-yetersiz olduğu yönler birlikte değerlendirilir.
f)İş birliği ilkesi; tanılama sürecinde aile, okul ve uzmanlar iş birliği içinde çalışır.
g)İsteklilik ilkesi; tanılama sürecinin her aşamasında ailenin ve gerektiğinde bireyin görüşü alınarak katılımı sağlanır.
h)Gizlilik ilkesi; tanılama sürecinin her aşamasında birey ile ailenin görüş ve onayları alınmadan hiçbir açıklama yapılmaz. Elde edilen bilgi ve değerlendirme sonuçları eğitim ve yönlendirme amaçlı kullanılır.

Eğitsel tanılama
Madde 11 - Eğitsel amaçla bireyin tüm gelişim ve disiplin alanlarındaki özelliklerinin belirlenerek değerlendirilmesi eğitsel tanılama sürecidir.
Bireyin eğitsel tanılaması rehberlik ve araştırma merkezinde oluşturulan eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi tarafından yapılır. Bu tanılamada bireyin;
a)Zihinsel, fiziksel, duygusal, sosyal gelişim öyküsü,
b)Tıbbî ve psiko-sosyal değerlendirme raporu,
c)Bireysel yeterliliklerine dayalı gelişim özellikleri,
d)Eğitim hizmetlerinden yararlanma süresi,
e)Eğitim performansı
dikkate alınır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Yerleştirme ve İzleme

Yerleştirme ve izleme
Madde 20 - Özel eğitim gereksinimleri belirlenerek tanılanmış bireyler için eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi tarafından yöneltme kararı alınır. Özel eğitim hizmetleri kurulu bu bireylerin kaynaştırma uygulamaları yapılan okul ve sınıflara, özel eğitim okul ve sınıflarına yerleştirilmeleri kararını alır. Yerleştirilen öğrencilerin izlenmesi okul, eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi ve özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından iş birliği içinde yürütülür. Öğrencinin kaydettiği gelişmeler belli aralıklarla düzenli olarak izlenir. Kayıt tarihinden itibaren en az üç aylık izleme süreci sonunda, rehberlik ve danışma hizmetleri kurulu; uygun yerleştirilmediği düşünülen öğrenci için doğrudan özel eğitim hizmetleri kuruluna başvurabilir. Rehberlik ve danışma hizmetleri kurulu başvurusunda öğrenci ve alınan önlemler hakkında ayrıntılı bir rapor düzenler. Rapor uygun bulunursa, özel eğitim hizmetleri kurulu eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi ile iş birliği kurarak yeni bir değerlendirme sürecini başlatır. En geç bir ay içerisinde rehberlik ve danışma hizmetleri kuruluna sonucu bildirir.

Ailenin itiraz hakkı
Madde 21 - Özel eğitim gerektiren bireyin; belirleme, tanılama ve yerleştirme sürecinde; aile, öncelikle bilgilendirilir ve yerleştirme sürecinde ailenin yazılı onayı alınır. Buna rağmen aile, yeni bir değerlendirme isteği ile her bir süreçte en fazla bir defa özel eğitim hizmetleri kuruluna, on beş gün içinde doğrudan itiraz edebilir. Özel eğitim hizmetleri kurulu söz konusu başvuruyu uygun gördüğü takdirde yeni bir değerlendirme sürecini başlatır, bir ay içinde aileyi bilgilendirir.

Aile eğitimi
Madde 22 - Aile eğitimi, özel eğitim gerektiren bireylerin eğitiminde sürekliliği olan bir hizmettir. Bu hizmetlere ve özel eğitim sürecinin her boyutuna ailelerin aktif katılımı ve katkısını sağlayacak önlemler alınır. Aile eğitim programları hedef kitlenin özelliklerine göre özel eğitim kurumları, kaynaştırma uygulamaları yapılan okullar ve özel eğitime destek veren kurumlarca hazırlanır ve yürütülür. Bu hizmet gerektiğinde evlerde de sürdürülebilir.
Bu programlar, ailelerle birlikte saptanacak belli aralıklarla, her yıl yeniden geliştirilerek uygulanır.
Özel eğitim ilköğretim okullarına yerleştirme kararı alınan ve okula başlaması gereken aday öğrencilerden; kontenjan yetersizliği nedeniyle çağrısı yapılamayan öğrencilerin aileleri, öğrencinin sırası gelinceye kadar devam edecekleri okulun aile eğitimi programlarından öncelikle yararlandırılırlar.
Aile eğitimi programları, özel eğitim gerektiren bireyin anne-babası, kardeşleri ile bakımı ve eğitiminden sorumlu diğer bireylerin, koşullara göre birlikte ya da farklı eğitim programları içinde eğitilmeleri ve bilgilendirilmeleri sağlanarak sürdürülür.
Özel eğitimdeki aile eğitim hizmetleri, aile rehberliği hizmetleri ile bütünleştirilir.

Okul öncesi eğitimi
Madde 24 - Özel eğitim gereksinimleri belirlenmiş 37-72 ay arasındaki çocuklar için, okul öncesi eğitimi zorunludur ve kaynaştırma uygulamaları temeline dayalı olarak, destek eğitim plânları çerçevesinde sürdürülür.
Özel eğitim gerektiren çocukların, bireysel yeterliliklerine dayalı gelişim özellikleri dikkate alınarak okul öncesi özel eğitim sınıfları ve okulları da açılabilir. Oluşturulacak özel eğitim sınıflarında ve okul öncesi özel eğitim okullarında sınıfların mevcudu, bir öğretmen için altı, iki öğretmen için on çocuktan fazla olamaz. Bu çocuklarda tuvalet eğitimi koşulu aranmaz.

Hazırlık sınıfı
Madde 25 - Bünyesinde özel eğitim sınıfları bulunan ilköğretim okulları ile özel eğitim ilköğretim okullarında, öğrencilerin gelişim ve bireysel özellikleri doğrultusunda, onları örgün eğitimi izleyebilecekleri duruma getirmek için hazırlık sınıfları açılabilir. Hazırlık sınıflarında en fazla 10 öğrenci bulunur.
Hazırlık sınıfı programı; bireylerin sosyal etkileşim, iletişim ve temel yaşam becerilerini geliştirme, sınıfa, okula ve yaşama uyumlarını artırmaya yönelik hazırlanır. Kavrama, dinleme, anlama, anlatma, okuma ve yazmayla ilgili hazırlık çalışmalarını içeren bu programın süresi en fazla bir ders yılıdır. Ders yılı sonunda hazırlık sınıfı öğretmeni, aile, okul rehber öğretmeni-psikolojik danışmanı ile okul yönetiminin ortaklaşa aldığı yöneltme kararı doğrultusunda öğrenci;
a)Kaynaştırma uygulamaları yapılan ilköğretim okuluna,
b)Özel eğitim ilköğretim okuluna,
c)İlköğretim programlarının amaçlarını gerçekleştirecek durumda olmayan öğrenciler için, gelişim alanlarındaki performans düzeyi dikkate alınarak hazırlanmış bir eğitim programına
devam ettirilir.

İlköğretim
Madde 26 - Özel eğitim gerektiren bireyler ilköğretimlerini; özel eğitim veya diğer ilköğretim okullarında sürdürürler. Özel eğitim ilköğretim okullarına devam eden öğrencilerin gelişimleri izlenip, eğitim performansları dikkate alınarak, programın amaç, içerik, öğretim süreçleri ve değerlendirme boyutlarında uyarlamalar yapılarak, kaynaştırma uygulamalarına öncelik verilir. Özel eğitim ilköğretim okullarında sınıf mevcudu en fazla 10 öğrenciden oluşur.
Zorunlu öğrenim çağındaki, klinik bakıma gereksinim duyan veya birden fazla alanda yetersizliği olanlar için destek eğitim plânı özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından hazırlanır. Bu bireylerin eğitimleri, öncelikle ailelerinin bilgilendirilmesi ve desteklenmesi temeline dayalı olarak, gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmenler tarafından kurumlarda ve evlerde sürdürülür.

Evde eğitim
Madde 27 - Zorunlu öğrenim çağındaki fiziksel, duygusal, sosyal ve iletişim yetersizlikleri nedeniyle, eğitim öğretim kurumlarından doğrudan yararlanamayacak durumda olan bireylerin eğitimleri, özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından plânlanır. Öncelikle ailenin bilgilendirilmesi, desteklenmesi ve bireyin evde eğitime alınması temeline dayalı olarak, gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen tarafından sürdürülür. İlköğretim çağındaki öğrencilerin en yakın ilköğretim okuluna kaydı yapılır. Bu öğrenciler için okula devam etme koşulu aranmaz, başarıları değerlendirilerek haklarında okula devam eden diğer öğrenciler gibi işlem yapılır. Öğrencilerin başarı durumu ve gelişimi okuluna bildirilir; sınıf geçme ve diploma işlemleri kayıtlı bulunduğu okul tarafından yürütülür. İl/ilçe millî eğitim müdürlüğü, ilköğretim çağı çocuklarının kayıtlarının olduğu okullardan sınıf ve branş öğretmenlerini, gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmenlerin önerileri doğrultusunda görevlendirebilir.
Evde eğitim, bir destek eğitim hizmeti olmayıp, eğitim-öğretim hizmetlerinin bireyin yetersizliği nedeniyle evde verilmesi temeline dayanır. Plânlanan bu eğitim doğrultusunda birey, aile ve eğitimci birlikte çalışır.

Orta öğretim
Madde 28 - Özel eğitim gerektiren bireylerin, orta öğretimlerini özel eğitim okullarında veya diğer genel, meslekî ve teknik orta öğretim okullarında, kaynaştırma yoluyla sürdürmeleri esastır.
İlköğretim okullarını bitiren; özel eğitim gerektiren öğrencilerden genel, meslekî ve teknik orta öğretim okullarına yönlendirme kararı alınanlar, ilgili birimlerle yapılacak iş birliği çerçevesinde yatılı ve sınavsız olarak bu okullara yerleştirilirler. Çok programlı liselere ve meslek liselerine yönlendirme kararı alınanlardan, yatılı okumak isteyen öğrenciler için yakın yatılı okulların olanakları da değerlendirilerek yeterli kontenjan sağlanır.
Özel eğitim gerektiren bireylerden, açık öğretim lisesine yönlendirme kararı alınanlar tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi tarafından izlenir. İlgili kurum ile programın ölçme ve değerlendirilmesi gibi konularda iş birliği yapılır.

Yüksek öğretim
Madde 29 - Özel eğitim gerektiren öğrencilerden, yüksek öğretime yönlendirme kararı alınanların ilgileri, istekleri, yetenekleri, yeterlilikleri ve istihdam olanakları doğrultusunda ve ölçüsünde yüksek öğretim olanaklarından faydalanabilmeleri için sınavlarda ve değerlendirmede gerekli özel eğitim önlemleri alınır. Yüksek öğretim kurumları ile iş birliği yapılarak yerleştirilmelerinde, kredi ve burs almalarında öncelik tanınır.
Yaygın eğitim
Madde 30 - Özel eğitim gerektiren bireylerin temel yaşam becerilerini geliştirmek, öğrenme gereksinimlerini karşılamak, onları işe ve mesleğe hazırlamak amacıyla, farklı konu ve sürelerde, çevrenin olanakları ve gereksinimleri doğrultusunda yaygın eğitim programları düzenlenir.
Bu programlar, özel eğitim gerektiren bireylerin aileleri ve yakın çevreleri için, bireyin gelişim sürecinde aktif rol almaları ve onlarla birlikte yaşam becerilerini geliştirmelerini sağlayacak biçimde hazırlanır.
Özel eğitim gerektiren bireyleri iş hayatına hazırlayıcı iş ve meslekî yaygın eğitim programları; bu bireylerin bireysel gelişim özellikleri ve yeterlilikleri doğrultusunda yörenin, iş gücü piyasasının mevcut ve gelecekteki ihtiyaçları dikkate alınarak plânlanır; uygulama ağırlıklı ve bireyin o işi veya mesleği amaçlanan yeterlilikte yapmasını sağlayacak şekilde uygulanır. Yaygın eğitim faaliyetleri, illerde oluşturulmuş bulunan Yerel Çalışma Konseyleri ile diğer resmî, özel ve gönüllü kurum ve kuruluşlar ile işbirliği çerçevesinde plânlanır ve uygulanır.
Yaygın eğitim programları uygulayan diğer resmî, özel ve gönüllü kurum ve kuruluşlarca düzenlenecek programlardan iş birliği çerçevesinde, özel eğitim gerektiren bireylerin de, özel eğitim sınıfı ve kaynaştırma uygulamaları ile yararlanmaları sağlanır.
Özel eğitim kurumları ve diğer kurumların açtığı yaygın eğitim programlarına katılan özel eğitim gerektiren bireyler ve bunların aile eğitimi programlarına katılan birinci derecedeki yakınları; program süresince yaygın eğitim programının açıldığı bölgedeki yatılı özel eğitim kurumlarının pansiyonlarından yararlanabilirler. Bu kursiyer ve ailelerinin iaşe ve ibateleri eğitimleri süresince Bakanlıkça karşılanır.

BİRİNCİ BÖLÜM
Özel Eğitim Kurumları

Özel eğitim kurumları
Madde 31 - Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim gereksinimlerini karşılamak için, onların gelişim ve disiplin alanlarındaki performans düzeylerine uygun; her tür ve kademede örgün ve yaygın, yatılı ve gündüzlü eğitim kurumları Bakanlıkça açılır. Bu kurumlarda, özel olarak yetiştirilmiş personel ile geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri uygulanır.
Gerçek ve tüzel kişiler, özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ve öğretimleri için 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu'ndaki esaslara uygun olarak özel okul veya kurum açabilirler.

Özel eğitim kurumlarının amaçları
Madde 32 - Özel eğitim kurumları,Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda, özel eğitim gerektiren bireylerin;
a)Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, iş birliği içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir vatandaş olarak yetişmelerini,
b)Kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmeleri için temel yaşam becerilerini geliştirmelerini,
c)Uygun eğitim programları ile özel yöntem, personel ve araç-gereç kullanarak; ilgileri, gereksinimleri, yetenekleri ve yeterlilikleri doğrultusunda üst öğrenime, iş ve meslek alanlarına ve hayata hazırlanmalarını
amaçlar.

Görme, işitme ve ortopedik yetersizliği olan bireyler için açılan kurumlar
Madde 33 - Görme, işitme ve ortopedik yetersizliği olan bireyler için, kaynaştırma uygulamaları esas olmakla birlikte, her tür ve kademede, gündüzlü ve/veya yatılı özel eğitim kurumları açılır.
Bu kurumlarda Bakanlıkça hazırlanan eğitim programları uygulanır. Öğrencilerin bireysel yeterliliklerine dayalı gelişim özellikleri dikkate alınarak ilgileri, istekleri, yetenekleri ve yeterlilikleri, yetersizlikten etkilenme düzeyleri de dikkate alınarak farklı sınıflar oluşturulur, seçmeli dersler çeşitlendirilir.
Sınıf mevcutları okul öncesi, ilköğretim ve yaygın eğitimde en fazla 10, orta öğretimde en fazla 20 öğrencidir.
Özel eğitim gerektiren öğrencilerin meslekî ve teknik liselerde ilgi, istek, yetenek ve yeterlilikleri ölçüsünde kaynaştırma uygulamasının yapıldığı, yatılı ve/veya gündüzlü çok programlı orta öğretim kurumları açılır. Bu kurumlarda mesleki ve teknik öğretim programları uygulanır. Öğrenciler, meslek derslerini meslek ve teknik liselerinde, kültür derslerini ise çok programlı liselerde sürdürürler. Ancak, atölyeleri uygun olan okullarda meslek dersleri de yapılabilir.
(Değişik: 18/12/2004-25674 s.R.G)"Orta öğretimde, güzel sanatlar, meslekî ve teknik eğitim veren orta öğretim kurumları veya iş eğitim merkezleri ya da iş okulları açılarak yeterlilikleri oranında, bir üst öğrenime, iş ve mesleğe yönlendirilmeleri sağlanır."

Birden fazla alanda öğrenme yetersizliği olan bireyler için açılan kurumlar
Madde 34 - Birden fazla alanda öğrenme yetersizliği olan bireyler için gündüzlü özel eğitim okul ve kurumları açılır. Kurumlardaki eğitim-öğretim uygulama süreci ile çalışma yöntem ve esasları Bakanlıkça çıkarılacak yönerge ile belirlenir.
Bu bireyler için eğitim gereksinimleri dikkate alınarak özel eğitim okul ve kurumlarının bünyesinde, gündüzlü sınıflar da açılabilir. Bu sınıflarda en fazla altı öğrenci bulunur ve iki öğretmen görevlendirilir.

Görme yetersizliği olan bireyler için açılan basım evi ve akşam sanat okulu
Madde 35 - Basım evi ve akşam sanat okulu, görme yetersizliği olan bireylerin eğitimi için gerekli olan ders kitaplarını, kaynak kitapları, edebî eserleri ve sanat eserlerini, dergi, gazete gibi yazılı materyali Braille (kabartma yazı) ile basar, çoğaltır ve dağıtımını sağlar. Gerekli kitapları kasetlere okutarak, konuşan kitap kasetleri hazırlatır. Bu bireylerle ilgili eğitim-öğretim yöntemleri üzerinde araştırmalar yapar.
Kurumdaki eğitim-öğretim uygulama süreci ile çalışma yöntem ve esasları Bakanlıkça çıkarılacak yönerge ile belirlenir.

Zihinsel öğrenme yetersizliği olan bireyler için açılan ilköğretim okulları
Madde 36 - Orta düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği olan ilköğretim çağı çocukları için, kaynaştırma uygulamaları esas olmakla birlikte, gündüzlü ilköğretim kurumları açılır.
Bu okullarda Bakanlık tarafından, denkliği bozmayacak düzenlemeler yapılarak hazırlanmış ilköğretim programları uygulanır. Öğrencilerin bireysel yeterliliklerine dayalı gelişim özellikleri dikkate alınarak ilgileri, istekleri, yetenekleri ve yeterlilikleri ölçüsünde seçmeli dersler çeşitlendirilir.
Okulda sınıf öğretmenliği esastır. Sınıf mevcutları tüm sınıflarda en fazla 10 öğrenciden oluşur.
İlköğretimlerini tamamlayanlara ilköğretim okulu diploması verilir. Bu öğrenciler bireysel gelişim özellikleri ve yeterliliklerine uygun orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarına yöneltilirler.

Zihinsel öğrenme yetersizliği olan bireyler için açılan eğitim ve uygulama okulları
Madde 37 - Genel eğitim programlarından yararlanamayan, okul öncesi ve zorunlu ilköğretim çağındaki, ağır düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği olan çocuklar için, gündüzlü özel eğitim kurumları açılır. Bu okullarda, öğrencilerin, özbakım ve temel yaşam becerileri ile işlevsel akademik becerilerini geliştirmek ve topluma uyumlarını sağlamak amacıyla gelişimsel eğitim programları uygulanır.
Bu okullarda sınıf öğretmenliği esastır. Sınıf mevcutları; okul öncesi eğitim sınıflarında en fazla altı, diğer sınıflarda ise en fazla sekiz öğrenciden oluşur. Okul öncesi eğitimi sınıfından altıncı sınıfa kadar sınıflarda iki özel eğitim öğretmeni; yedinci ve sekizinci sınıflarda ise, bir özel eğitim öğretmeni ile bir usta öğretici veya iki özel eğitim öğretmeni görevlendirilir. İş eğitimi atölye öğretmenlerince okutulur.
Okul programı bireysel yeterliliklerine dayalı gelişim özellikleri doğrultusunda bireyselleştirilir. Öğretmenler, her çocuğun bireyselleştirilmiş eğitim programına göre hem grup eğitimi hem de birebir eğitim yaparlar.
Öğrenci, bireysel yeterliliklerine dayalı gelişim özellikleri dikkate alınarak uygun sınıfa yerleştirilir, bir sınıfı en fazla iki öğretim yılı yineler. Seviyeler arasında geçişler, genellikle yıl sonunda sınıf öğretmeni ve branş öğretmenlerinin önerisi üzerine, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yürütme kurulunca yapılır. Eğitim ve uygulama okullarında kurul eğitim-öğretim yılı süresince her ay en az bir defa toplanır.
Okulda etkinlik süresi günde toplam altı saattir. Etkinlik, dinlenme ve yemek süreleri okul yönetimince düzenlenir.
Etkinlik dağıtım çizelgesinde, aile rehberliği için uygun zaman ayrılır. Bu etkinlikler rehberlik ve psikolojik danışma servisi ve özel eğitim öğretmenleri tarafından eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi ile iş birliği içinde yapılır.
Öğrenciler ilgileri, istekleri ve yeterlilikleri ölçüsünde yedinci ve sekizinci sınıflarda uygun iş eğitim ve uygulama programlarına yöneltilirler.
Seviye geçişinde etkili olmamakla beraber, öğrencilere birinci ve ikinci yarı yıl sonunda örneği EK 3-a ve Ek 3-b'de gösterilen öğrenci karnesi verilir. Karneler özel eğitim öğretmeni-sınıf öğretmeni tarafından doldurulur. Karnede belirtilmeyen konular, ayrıca veliye yazılı olarak bildirilir.
(Değişik: 18/12/2004-25674 s.R.G) "Okulun programını bitiren öğrencilere örneği (EK-4) te gösterilen diploma verilir, ancak bu diploma, orta öğretime girme hakkını sağlamaz. Bu öğrenciler; aile, öğretmen ve okul yönetimince alınan yöneltme kararı doğrultusunda yaygın eğitim programlarına ve iş eğitim merkezlerine yöneltilirler."

Özel eğitim gerektiren bireyler için açılan iş eğitim merkezleri
Madde 38 - Eğitim uygulama okullarını bitiren veya zorunlu eğitim çağı dışında kalan zihinsel öğrenme yetersizliği olanlar ve/veya genel eğitim programlarından yararlanamayan özel eğitim gerektiren bireylerin; temel yaşam becerilerini geliştirmek, öğrenme gereksinimlerini karşılamak, topluma uyumlarını sağlamak, onları işe hazırlamak amacıyla; farklı konu ve sürelerde meslek kurslarının düzenlendiği, gündüzlü özel eğitim kurumları açılır.
Görme, işitme, ortopedik yetersizliği olanlar için de, iş eğitim merkezleri açılır. Merkezin programına devam edebilecek yeterli sayıda, farklı yetersizlikleri olan kursiyer varsa ve merkezin personeli, yapısı ve atölyeleri de uygunsa özel sınıflar oluşturulabilir. Zihinsel öğrenme yetersizliği olan bireyler için açılan iş eğitim merkezlerinde böyle bir uygulamaya yer verilmez.
Bir kurs programının açılabilmesi için kursiyer sayısının en az beş olması gerekir. Aynı kursta birden fazla sınıf yapma olanağı varsa, kursiyerlerin; ilgi, istek, yetenek, yaş, bireysel ve gelişim özellikleri ile yeterlilikleri dikkate alınarak oluşturulacak sınıflar en fazla 10 kursiyerden oluşur. İş eğitim merkezlerinde sınıf öğretmenliği esastır. Sınıflarda bir özel eğitim öğretmeni ile bir atölye öğretmeni/usta öğretici veya iki özel eğitim öğretmeni görevlendirilir.
Kurs programları, merkez tarafından iş yeri temsilcileri ile iş birliği içinde hazırlanır. Programların hazırlanmasında çevrenin olanak ve koşulları dikkate alınır.
(Değişik: 18/12/2004-25674 s.R.G) "Kursların süresi, programın içeriğine göre en az bir, en fazla üç öğretim yılı olarak belirlenir. Merkezin imkân ve şartları uygun olduğu takdirde yarıyıl ve yaz tatillerinde de programlara devam edilebilir. Merkezde, günde en az altı saat ders yapılır. Ders, etkinlik, dinlenme ve yemek süreleri, merkez yönetimince düzenlenir. Programlar, il millî eğitim müdürlüğü tarafından onaylanır ve bir örneği Bakanlığa gönderilir."
Açılacak kursların türleri ile alınacak kursiyer sayıları ve yeterlilikleri, merkez tarafından en az iki ay önceden duyurulur. Kurs programlarına, kursun içeriğine uygun kursiyerlerin seçimi, 65 inci maddede belirtilen izleme ve yöneltme kurulunca yapılır. Yerleştirme ve değerlendirme sonuçları özel eğitim hizmetleri kurulu ile eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibine bildirilir, gerekli iş birliği yapılır.
Bir kurs programını tamamlayan kursiyer, farklı bir kurs programından da yararlanabilir. Kurs için başvuru, kontenjandan fazla ise, daha önce kurs programından yararlanamayanlara öncelik verilir.
Her türlü özel eğitim önlemine rağmen, merkezdeki kurs programlarından yararlanamayan kursiyerlerin durumu hakkında ayrıntılı bir rapor, izleme ve yöneltme kurulu tarafından düzenlenerek, farklı bir eğitim önlemi önerisi için özel eğitim hizmetleri kuruluna gönderilir.
(Değişik: 18/12/2004-25674 s.R.G) "Kursun bitiminde, kursiyerlere örneği (EK-6) da gösterilen kurs bitirme belgesi verilir."

(Değişik: 18/12/2004-25674 s.R.G) "Özel eğitim gerektiren bireyler için açılan iş okulları
Madde 39 - İlköğretimlerini tamamlayan, 21 yaşından gün almamış, orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler veya ilköğretimlerini tamamlayıp genel ve meslekî orta öğretim programlarına devam edemeyecek özel eğitim gerektiren bireylerin; temel yaşam becerilerini geliştirmek, öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak, topluma uyumlarını sağlamak, iş hayatıyla ilgili bilgi ve beceriler kazandırmak amacıyla gündüzlü olarak iş okulları açılır. Eğitime ara vermeyenlerde yaş kaydı aranmaz.
Görme, işitme, ortopedik yetersizliği olanlar için de iş okulları açılır. Okulun programına devam edebilecek yeterli sayıda farklı yetersizlikleri olan öğrenci varsa ve okulun personeli, yapısı ve atölyeleri de uygunsa özel sınıflar oluşturulabilir. Zihinsel öğrenme yetersizliği olan bireyler için açılan iş okullarında böyle bir uygulamaya yer verilmez.
Sınıf mevcudu 10 öğrenciden fazla olamaz. Okulda etkinlik süresi günde toplam en az yedi ders saatidir. Ders, etkinlik ve yemek süreleri okul yönetimince düzenlenir.
Okulun programı, birinci yılı hazırlık olmak üzere dört yıldır. Hazırlık sınıflarında öğrencilere, kültür dersleri ve okuldaki atölyelerde gerekli teorik bilgiler verilir, uygulamalı iş eğitimi yoluyla temel bilgi ve beceriler kazandırılır. Bu sınıfta öğrenciler bir iş yerine gönderilmezler.
Haftalık ders dağıtım çizelgesine göre;
a) Birinci sınıftan itibaren, iş yerinde çalışabilecek durumda olan öğrencilerin, 65 inci maddede belirtilen izleme ve yöneltme kurulunca işe yerleştirilme işlemleri, iş yerinde bir aylık deneme süresinden sonra ve (EK-7) de gösterilen muvafakat belgesinin bu öğrencilerin velileri tarafından verilmesini müteakip yapılır.
b) Öğrencilere birinci, ikinci ve üçüncü sınıflarda haftalık ders çizelgesinde gösterilen kültür dersleri ile yönlendirildiği meslekî eğitim dersleri verilir. İş yerine yerleştirilen öğrenciler kültür ve meslekî eğitim derslerini haftada bir gün okulda, uygulamalı beceri eğitimini dört gün işletmelerde görürler. İşe yerleştirilemeyen öğrenciler ise okuldaki atölyelerde beceri eğitimi görürler. İşe yerleştirilen öğrenciler 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitimi Kanunu'nun çırak öğrencilere verdiği haklardan yararlanırlar.
İş okullarında sınıf öğretmenliği esastır. Dersler, sınıf veya branş öğretmenleri tarafından okutulur.
Öğrenciler hazırlık sınıfında ilgileri, istekleri ve yeterlilikleri ölçüsünde iş veya meslek programlarına yöneltilirler.
İş yerinde çalışan öğrenciler (EK-8) de yer alan ve iş yeri koordinatör öğretmenince doldurulacak gözlem ve izleme formu ile (EK-9) da yer alan ve işverence doldurulacak izleme çizelgesindeki değerlendirmeler çerçevesinde izleme ve yöneltme kurulunca takip edilir. İş yerine uyum sağlayamayan öğrencilerin iş yeri, kurulca değiştirilir veya bu öğrenciler eğitimlerine okuldaki atölyelerde devam ederler. Bu öğrenciler farklı iş yeri ortamlarında denenir ve izlenirler.
Okulun olanak ve koşulları uygun olduğu takdirde yarı yıl ve yaz tatillerinde de programlara devam edilir.
Orta düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği olan öğrencilerin başarıları, dört ayrı not ile değerlendirilir ve kaydettikleri gelişmeler dikkate alınarak bu öğrenciler hakkında başarısız değerlendirme yapılmaz.
Verilecek notların sayısal değerleri ile karşılıkları;

İKİNCİ BÖLÜM
Özel Eğitime Destek Sağlayan Bakanlığa Bağlı Kurumlar

Rehberlik ve araştırma merkezleri
Madde 43 - Rehberlik ve araştırma merkezleri, özel eğitim gerektiren bireyleri belirler, inceler, tanılar, yerleştirilebilecekleri en uygun eğitim ortamını önerir, destek eğitim ile rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri sunar.

Diğer eğitim-öğretim kurumları
Madde 44 - Resmî ve özel okul öncesi, ilköğretim ve orta öğretim okulları ile yaygın eğitim kurumları; kendi çevrelerindeki özel eğitim gerektiren bireylere özel eğitim hizmetleri sağlamakla yükümlüdürler.
Söz konusu okul ve kurumlarda, özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim-öğretim görmelerini sağlamak üzere gerekli önlemler; rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisleri, rehberlik ve araştırma merkezlerinde oluşturulan eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi, özel eğitim okulları ve millî eğitim müdürlükleri ile iş birliği kurularak alınır.

BİRİNCİ BÖLÜM
Eğitim Yöneticileri

Müdür
Madde 45 - Özel eğitim kurumlarına müdürler 23/9/1998 tarihli ve 23472 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumları Yöneticilerinin Atama ve Yer Değiştirmelerine İlişkin Yönetmelik hükümlerine uygun olarak, öncelikle özel eğitim öğretmeni, rehber öğretmen-psikolojik danışman olanlardan ve yöneticiliğine aday olduğu kurumun hizmet alanında en az üç yıl çalışmış veya öğretmen yetiştiren bir programı tamamlamış ve yöneticiliğine aday olduğu kurumun hizmet alanında en az beş yıl çalışmış olanlardan atanır.

Müdürün görevleri
Madde 46 - Bulunduğu kurumun özelliklerini dikkate alarak, diğer belirtilen görevleri yanında:
a)Öğrencilere, her türlü özel eğitim hizmetlerinin verilmesini sağlar,
b)Çevrelerindeki diğer okul ve kurumlara gerektiğinde uygun özel eğitim desteği verilmesini sağlar,
c)Çevrenin eğitimsel, kültürel ve sosyal etkinliklerine kurumunun katkıda bulunmasını sağlar,
d)Kurumunda ve çevresindeki eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin ve diğer personelin, özel eğitim konusunda bilgi ve deneyim kazanmalarını sağlamak üzere önlem alır,
e)Ailelere ve yakın çevrelerine; her türlü özel eğitim hizmetlerinin verilmesi, aile-okul iş birliğinin sürekliliğinin sağlanması için önlem alır,
f)Öğrencileri, işe ve mesleğe hazırlamak amacıyla yaygın eğitim programları düzenlenmesini sağlar,
g)Gerektiğinde birden fazla yetersizliği olan öğrenciler ile özel eğitim gereksiniminin tür ve derecesine bağlı olarak farklı eğitim ihtiyaçları gösteren öğrencilere yönelik özel sınıf açılmasını sağlar,
h)Özel eğitim ve rehabilitasyon hizmeti veren, kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapar,
ı)Erken çocukluk döneminde okula başvuran veya okula devam edemeyecek durumdaki özel eğitim gerektiren bireylere ve ailelerine yönelik çalışmaların plânlanmasını ve yürütülmesini sağlar,
j)Bireyselleştirilmiş eğitim programlarının amaçlarının gerçekleştirilmesinde, öğrencilerin gereksinimlerinin karşılanması için önlem alır,
k)Öğrencilerin, kaynaştırma uygulamalarına yöneltilmesi için önlem alır,
l)Özel eğitime destek veren gönüllü kurum ve kuruluşlar, okul aile birliği, okul koruma derneği, eğitim vakıfları ile iş birliği yapar, birlikte yapılacak etkinlikleri plânlar,
m)Okulun programını tamamlayarak ayrılan öğrencilerin izlenmesi, işe yerleştirilmesi için ilgili kurum veya kuruluşlarla iş birliği yapılmasını sağlar,
n)Kurumunda görev yapan öğretmenlerin, ilgi ve istekleri doğrultusunda, gelişen teknolojik araçları ve bilgisayar kullanımını desteklemek için önlem alır,
o)Koruyucu güvenlik tedbirlerini alır.

Müdür başyardımcısı ve görevleri
Madde 47 - Özel eğitim kurumlarında öğretmenlik yapma nitelik ve koşullarını taşıyanlardan ve en az üç yıl bu kurumlarda çalışmış olanlardan müdür başyardımcısı atanır. Müdür başyardımcısı görevlerini, bulunduğu kurumun özelliklerini dikkate alarak yapar.

Müdür yardımcısı ve görevleri
Madde 48 - Özel eğitim kurumlarında öğretmenlik yapma nitelik ve koşullarını taşıyanlardan ve en az üç yıl bu kurumlarda çalışmış olanlardan müdür yardımcısı atanır. Müdür yardımcısı görevlerini, bulunduğu kurumun özelliklerini dikkate alarak yapar.

İKİNCİ BÖLÜM
Özel Eğitim Öğretmenleri

Özel eğitim öğretmeni-sınıf öğretmeni ve görevleri
Madde 49 -(Değişik: 18/12/2004-25674 s.R.G) "Özel eğitim kurum, okul ve sınıflarında öğretmen ihtiyacının lisans seviyesinde özel eğitim öğretmeni yetiştiren yüksek öğretim programını tamamlayanlarla karşılanamaması durumunda; sınıf öğretmeni yetiştiren lisans programlarını bitirip özel eğitim alanında yüksek lisans ya da doktora yapan öğretmenler ile özel eğitim alanındaki öğretmen ihtiyacını karşılamak amacıyla Bakanlıkça hazırlanan hizmet içi eğitim programına katılmış sınıf öğretmenleri valiliklerce bu okul ve kurumlarda görevlendirilir."

Özel eğitim öğretmenleri; çalıştığı kurumun özellikleri dikkate alınarak diğer görevleri yanında:
a)Öğrencilerin eğitim performanslarını ve gerçekleştirmeleri gereken amaçları dikkate alarak, bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanmasına katılır ve uygular,
b)Ailenin ve yakın çevresinin öğrencinin gelişim sürecinde aktif rol almasını sağlamak için veli ile iş birliği yapar,
c)Öğrencilerinin bireyselleştirilmiş eğitim programlarının amaçlarının gerçekleşme düzeyini kaydeder,
d)Öğrencilerinin destek eğitim hizmetlerinin sağlanmasında; sınıf ve kurum değiştirmesi gerekenlerin, özellik ve yeterliliklerine uygun yönlendirilmesinde, görüşünü bildirerek rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri kurulu ile iş birliği yapar.
Sınıf öğretmenliğinin esas olduğu okullarda; özel eğitim öğretmenleri, atölye ve branş öğretmenleri ile birlikte derse girer. Resim, müzik, beden eğitimi gibi özel beceri gerektiren dersler branş öğretmenleri, kurstan geçerek branşlaşmış sınıf öğretmenleri veya ek branşı uygun olan özel eğitim öğretmenleri tarafından verilir.

Rehber öğretmen-psikolojik danışman ve görevleri
Madde 54 - Rehber öğretmen-psikolojik danışman; üniversitelerin psikolojik danışma ve rehberlik, eğitimde psikolojik hizmetler bölümlerinden birinin programını tamamlamış, öncelikle özel eğitim alanında yüksek lisans yapmış veya hizmet içi eğitim programlarına katılmış ve özel eğitim gerektiren bireylerle çalışmaya istekli olanlar arasından atanır.
Bulunduğu kurumun özelliklerini dikkate alarak diğer görevlerinin yanında;
a)Özel eğitim gerektiren bireyin kendisini kabul etmesini sağlama, bireysel farklılıklarını anlama, gerçekçi olmayan tutumlarını değiştirme, temel problem çözme stratejilerini geliştirme ve ders dışı etkinliklere katılımını özendirme gibi çalışmaları etkili bir şekilde yürütür,
b)Aile eğitimi hizmetlerini ilgili personel, okul ve kurumlarla iş birliği yaparak plânlar,
c)Öğretmenler ve ilgili diğer personel ile iş birliği yaparak, okulda kullanılacak öğrenci gelişim, değerlendirme formlarının hazırlanmasında yardımcı olur,
d)Özellikle, ailesine ulaşılamayan öğrencilerin gelişim durumlarını dikkate alarak rapor düzenler, aileye gönderir.

Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen ve görevleri
Madde 55 - Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen; özel eğitim ve kaynaştırma uygulaması yapılan kurumlara, özel eğitim kurumlarında çalışabilecek öğretmen niteliklerini taşıyanlar arasından görevlendirilir. Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmenler sınıf öğretmenleri gibi çalışırlar.
Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmenin görevleri şunlardır:
a)Kurumun olanaklarına ve bireyin gereksinimlerine göre hazırlanan destek eğitim plânları doğrultusunda, kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlar ile özel eğitim kurumlarında bireysel eğitim planını uygular,
b)Değerlendirme ölçeklerinin hazırlanmasında bireyselleştirilmiş eğitim programları geliştirme birimi ile iş birliği içinde çalışır,
c)Gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene ve kuruma danışmanlık yapar,
d)Özel eğitim hizmetleri kurulunun plânlaması dahilinde evde eğitim hizmetlerini sürdürür.

BİRİNCİ BÖLÜM
Eğitim-Öğretim Programları

Eğitim-öğretim programları
Madde 61 - Özel eğitim okul ve sınıflarında genel/meslekî öğretim programları uygulanır. Öğrencilerin özellikleri, öğrenme yeterlilikleri ve öğrenme hızları dikkate alınarak, söz konusu programlarda denkliği bozmayacak şekilde düzenlemeler yapılır. Bu programlarla birlikte destek eğitim programları uygulanması esastır.
Uyarlanmış genel/meslekî öğretim programları, öğrencilerin eğitimlerini diğer okullarda akranlarıyla birlikte sürdürecek yeterliliklere ulaşmayı veya yeteneklerini üst düzeyde geliştirmeyi amaçlayan bir yaklaşımla sadeleştirilerek, değiştirilerek veya zenginleştirilerek hazırlanır.
Özel eğitim okul ve sınıflarında; öğrencilerin bireysel gelişim özellikleri ve öğrenme yeterlilikleri dikkate alınarak, farklı konu ve sürelerde hazırlanmış, iletişim becerileri ile akademik ve sosyal becerilerin geliştirilmesi üzerinde yoğunlaşmış gelişimsel eğitim programları da, hazırlanarak uygulanır.
Özel eğitim gerektiren bireyleri; ilgi, gereksinim ve yetenekleri doğrultusunda iş hayatına hazırlayan, uygulama ağırlıklı ve bireyin o işi veya mesleği amaçlanan yeterlilikte yapmasını sağlayacak iş ve meslek öğretim programları uygulanır.
Uygulanan tüm eğitim-öğretim programları Bakanlıkça hazırlanır.

Bireyselleştirilmiş eğitim programı
Madde 62 - Özel eğitim gerektiren birey için geliştirilen ve ailesi tarafından onaylanan bireyselleştirilmiş eğitim programı; bireyin, ailenin, öğretmenin gereksinimleri doğrultusunda hazırlanan ve hedeflenen amaçlarda verilecek destek eğitim hizmetlerini içeren özel eğitim programıdır.
Bireyselleştirilmiş eğitim programları, bireyin tüm gelişim alanlarında, gözlem, gelişim ve değerlendirme ölçekleri kullanılarak ve hedeflenen amaçların gerçekleşme düzeyi doğrultusunda değerlendirilir. Birey için hazırlanacak yeni bireyselleştirilmiş eğitim programında ve yöneltme kararında bu değerlendirmeler esas alınır.

Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme birimi
Madde 63 - Özel eğitim ve kaynaştırma uygulamaları yapılan okul ve kurumlarda, özel eğitim gerektiren bireyler için, bireyselleştirilmiş eğitim programının geliştirilmesi, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme birimi oluşturulur. Bu birimlerin, yakın çevrelerinde birim kurulamayan kurumlardaki özel eğitim gerektiren bireylere de destek eğitimi vermesi için hizmet alanları özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından belirlenir.
Bu birim; kurum müdürü veya görevlendireceği müdür yardımcısının başkanlığında, gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen, aile, özel eğitim gerektiren öğrenci, rehber öğretmen-psikolojik danışman, eğitim programları hazırlamakla görevlendirilen öğretmen, özel eğitim gerektiren öğrencinin sınıf öğretmeni veya hazırlanan programın içeriğine uygun branş öğretmeni, gerektiğinde izleme tanılama ve değerlendirme ekibinden görevli bir kişiden oluşur.

Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme biriminin görevleri
Madde 64 - Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme birimi başkanı ve üyelerinin görevleri şunlardır:
a)Başkan;
1)Birimi oluşturur, üyeleri belirler, toplantıları plânlar,
2)Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirilmesi, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi sürecinde, bireyin gereksinimleri doğrultusunda kurum içi düzenlemeleri yapar,
3)Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirilmesi sürecinde yapılan çalışmaları, değerlendirmeleri izler, gereksinim duyulan araç-gerecin geliştirilmesi veya sağlanması için özel eğitim hizmetleri kurulu ile eş güdümlü çalışır.
b)Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen;
1)Kurumun olanaklarına ve bireyin gereksinimlerine göre hazırlanan bireysel eğitim plânlarını, kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlar ile özel eğitim kurumlarında uygular.
2)Değerlendirme ölçeklerinin geliştirilmesinde görüşünü bildirir,
3)Gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene ve kuruma bilgi verir.
c)Öğretmen;
1)Bireysel eğitim programlarının hazırlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde etkin görev alır,
2)Plânlanan eğitim programlarını uygulamaya dönüştürür,
3)Bireyin gelişimine göre yeni bireysel eğitim programı önerileri hazırlar.
d)Aile;
1)Bireysel eğitim programının geliştirilmesi sürecinde gereksinimlerini iletir,
2)Çocuğu ile ilgili hedeflerini ve plânlarını belirtir,
3)Eğitim programının uygulanması sırasında çalışmalara etkin bir şekilde katılır, gerektiğinde eğitim araç-gereç desteği sağlayabilir.
e)Özel eğitim gerektiren birey;
1)Bireysel eğitim programlarının hazırlanışı sırasında kendi gereksinim ve isteklerini belirtir,
2)Çalışmalara etkin bir biçimde katılır,
3)Değerlendirme sonrasında çıkan eğitim önlemi ve yöneltme kararında isteğini belirtir.
f)Rehber öğretmen-psikolojik danışman;
1)Bireyin özel eğitim gereksinimleri doğrultusunda görüşünü belirtir ve bireye rehberlik yapar,
2)Bireyin gelişimini izler.
g)Eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi;
1)Birey için saptanan destek eğitim hizmetlerinin uygulanmasında rehberlik eder,
2)Bireyin gelişimini okul rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi ile
iş birliği içinde izler.
h)Eğitim programları hazırlamakla görevlendirilen öğretmen;
1)Bireysel eğitim programlarının hazırlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde etkin görev alır,
2)Değerlendirme ölçekleri geliştirir. Gereksinim duyulan araç-gerecin geliştirilmesi veya sağlanması için başkan ile eşgüdümlü çalışır,
3)Bireyin gelişimine göre yeni bireysel eğitim programı önerileri hazırlar,
4)Gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene danışmanlık yapar.

BİRİNCİ BÖLÜM
İlkeler, Ölçütler

Kaynaştırma
Madde 67 - Kaynaştırma; özel eğitim gerektiren bireylerin, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte eğitim ve öğretimlerini resmî ve özel okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan, destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulamalarıdır.

Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ilkeleri
Madde 68 - Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ilkeleri şunlardır:
a)Özel eğitim gerektiren her bireyin akranları ile birlikte aynı kurumda eğitim görme hakkı vardır.
b)Hizmetler bireylerin yetersizliklerine göre değil, bireylerin eğitim gereksinimlerine göre plânlanır.
c)Hizmetler okul merkezli olur.
d)Karar verme süreci aile-okul-eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi dayanışmasına dayalı olarak gerçekleşir.
e)Bütün bireyler öğrenebilir ve öğretilebilir.
f)Kaynaştırma, bir program dahilinde verilen bir özel eğitim uygulamasıdır.

Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ölçütleri
Madde 69 - Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ölçütleri şunlardır:
a)Kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlarda özel eğitim gerektiren öğrencinin gereksinimleri çerçevesinde kurumun fiziksel, sosyal, psikolojik ortamında ve eğitim programlarında destek hizmetler ile gerekli düzenlemeler (kaynak oda, rehberlik ve psikolojik danışma servisi, bireyselleştirilmiş eğitim programları geliştirme ve uygulama birimi kurulması; rampalar, ses yalıtımı, ışık düzenine dikkat edilmesi gibi) yapılır.
b)Kaynaştırma uygulamalarına devam edecek öğrencilerin birden fazla yetersizliği olmamasına, erken yaşta tanılanmış, ailesinin iş birliğine açık ve eğitim almaya yatkın, cihaz kullanması gerekenlerin mutlaka cihazlandırılmış, zihinsel öğrenme yetersizliği olan öğrencilerin hafif ve orta düzeyde zihinsel yetersizliği olmalarına dikkat edilir.
c)Kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlarda tüm kurum personelinin, öğrencilerin, ailelerin ve yakın çevrelerinin özel eğitim gerektiren öğrencilerin bireysel ve gelişim özellikleri hakkında bilgilendirilmeleri esastır.
d)Kaynaştırma uygulamalarında öğretim programları, programın amaçları bireye uyarlanarak uygulanır, bireyselleştirilmiş eğitim programları ile desteklenir.

İKİNCİ BÖLÜM
Yarı Zamanlı ve Tam Zamanlı Kaynaştırma Uygulamaları

Tam zamanlı kaynaştırma uygulaması
Madde 70 - Tam zamanlı kaynaştırma uygulaması:
a)Özel eğitim gerektiren bireylerin, akranları ile birlikte okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında aynı sınıfta eğitim görmesi ve sosyal açıdan bütünleştirilmesi için; özel eğitim destek hizmetleri, özel araç-gereç ve eğitim materyalleri sağlanır. Eğitim programı bireyselleştirilerek uygulanır ve gerekli fiziksel düzenlemeler yapılır. Kaynaştırma uygulamaları yapılan okullarda, sınıf mevcutlarının okul öncesi eğitim kurumlarında 14, ilköğretim kurumlarında 30 öğrenciyi aşmamasına dikkat edilir. Özel eğitim gerektiren öğrenciler her sınıfa eşit olarak dağıtılır, bir sınıfta yetersizliği aynı olan en fazla iki öğrenci uygulamaya katılır.
b)Durumları ayrı bir sınıfta eğitilmeyi gerektiren öğrenciler için okul öncesi eğitim, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında özel eğitim sınıfları, özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından açılır. Bu sınıfların mevcudu en fazla; okul öncesi eğitimde 6, ilköğretimde 12, orta öğretimde 20 ve yaygın eğitimde 10 öğrenciden oluşur.
c)Özel eğitim okulunun yatılılık olanaklarından yararlanan öğrencilerden, akranları arasında eğitim alması uygun görülenler, yakın çevrelerindeki okul öncesi eğitim, ilköğretim, orta öğretim kurumlarından eğitim alırlar. Servis giderleri özel eğitim kurumunca karşılanır.
d)Yetersizlikleri olmayan bireyler, istekleri doğrultusunda, özellikle okul öncesi eğitimde, çevrelerindeki kaynaştırma uygulaması yapan özel eğitim okullarında açılacak sınıflara kayıt yaptırabilirler. En fazla beşi özel eğitim gerektiren birey olmak üzere, bu sınıfların mevcutları en fazla okul öncesi eğitimde 14, ilköğretim-orta öğretimde 20 ve yaygın eğitimde 10 öğrenciden oluşur.

Yarı zamanlı kaynaştırma uygulamaları
Madde 71 - Yarı zamanlı kaynaştırma uygulamaları:
a)Kaynaştırma uygulaması yapılan sınıflara veya özel eğitim sınıflarına devam eden öğrencilerin; özel eğitim/kaynaştırma uygulaması yapılan sınıfların etkinliklerine katılması; kaynak oda, rehberlik ve araştırma merkezi ile özel eğitim kurumundan destek eğitimi alması için gerekli düzenlemeler yapılır.
b)Özel eğitim okulunda kaydı olan bazı öğrencilerin kaynaştırma uygulaması yapılan sınıfların etkinliklerine katılması için gerekli önlemler alınır.
c)Personeli ve fiziksel koşulları uygun olan özel eğitim okullarında, çevredeki diğer öğrencilerin de hazırlanan program çerçevesinde her türlü eğitim ortamından faydalanmaları sağlanır.
d)Birden fazla yetersizliği olan öğrencilerin; özel eğitim okullarında gündüzlü olarak açılan özel eğitim sınıflarında; özel araç-gereç, eğitim materyali kullanılarak, gelişimsel öğretim programlarının bireyselleştirilerek uygulanması ve sosyal bütünleşmenin sağlanması için gerekli önlemler alınır. Bu sınıfların mevcudu en fazla altı öğrenciden oluşur, sınıfta iki öğretmen görevlendirilir. Bu öğrencilerin değerlendirilmesinde, bireyselleştirilmiş eğitim programlarında belirlenen amaçların gerçekleştirilmesi esas alınır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kaynaştırma Uygulamalarında Görev ve Sorumluluklar

Kaynaştırma uygulamalarında görev ve sorumluluklar
Madde 72 - İlgili mevzuatta belirtilen görevleri yanında:
a)Müdür; kaynaştırma uygulamaları için kurumda gerekli düzenlemeleri plânlar ve uygulanmasını sağlar, özel eğitim hizmetleri kurulu ile iş birliği yapar.
b)Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen; bireyselleştirilmiş eğitim programlarını uygular, değerlendirir, gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene ve kuruma bilgi verir.
c)Öğretmen; özel eğitim gerektiren öğrencilerin sınıf tarafından sosyal kabulü için önlemler alır, bireysel ve gelişim özelliklerini dikkate alarak değerlendirme yapar, programını bireyselleştirerek uygular. Bu çerçevede aileler, ilgili kurum ve kuruluşlar ile iş birliği içinde çalışır.
d)Rehber öğretmen-psikolojik danışman; kaynaştırma uygulaması kararı ile gelen öğrenciler için, uygun eğitim ortamının düzenlenmesinde ve uygulamada yer alan öğretmenlere, öğrencilerin gelişimlerini izleme ve aile eğitimi konularında rehberlik eder.
e)Aile; programın uygulanması sırasında çalışmalara etkin bir şekilde katılır, gerektiğinde eğitim araç-gereç desteği sağlayabilir.
f)Özel eğitim gerektiren birey; değerlendirme sonrasında çıkan eğitim önlemi ve yöneltme kararında isteğini belirtir.

Değerlendirme
Madde 73 -(Değişik: 18/12/2004-25674 s.R.G) "Kaynaştırma uygulamalarında eğitimlerini sürdüren öğrenciler, devam ettikleri okulun sınıf geçme ve sınavlarla ilgili hükümlerine göre değerlendirilir. Ancak bireysel ve gelişim özellikleri dikkate alınarak, sınavlarda gerekli önlemler alınır ve düzenlemeler yapılır.Değerlendirmede, öncelikle bireyselleştirilmiş eğitim programlarında hedeflerin gerçekleştirilmesi esas alınır."
Görme yetersizliği olan öğrencilere; yazılı yoklamalarda yeteri kadar zaman verilir. Braille (kabartma yazı) olarak verilen yanıtlar sınavdan hemen sonra öğretmenin öğrenciye okutmasıyla değerlendirilir. Yazılı yoklamalarda daktilo, bilgisayar gibi cihazlardan yararlanılabilir. Bu öğrenciler, çizimli ve şekilli sorulardan muaf tutulurlar.
İşitme yetersizliği olan öğrenciler; ilköğretim ve orta öğretimde, istekleri doğrultusunda, yabancı dil programlarının bazı konularından veya tamamından muaf tutulurlar. Bu öğrencilerin başarıları yazılı sınavlar, ödevler ve projelerle değerlendirilir.
Ortopedik yetersizliği olan öğrencilerden; yazmada güçlük çektiği belirlenenler sözlü olarak değerlendirilir. Sinir sisteminin zedelenmesi ile ortaya çıkan yetersizliği olanlar ise, çoktan seçmeli testler ile değerlendirilebilir.
Dil ve konuşma güçlüğü olan öğrencilerin değerlendirilmesinde yazılı sınavlar, ödevler ve projeler dikkate alınır.
Özel öğrenme güçlüğü olan öğrenciler; güçlükten etkilenme durumlarına göre yazılı sınav veya sözlü değerlendirmelerin herhangi birinden istekleri doğrultusunda muaf tutulurlar. Hiperaktivite ve dikkat yetersizliği olan öğrencilerin bu özellikleri göz önüne alınarak, kısa yanıtlı ve az sorulu yazılı sınavlar, ödevler ve projelerle değerlendirilirler.
Otistik ve duygusal uyum güçlüğü olan öğrencilerin değerlendirilmeleri; öğrencilerin hazır oldukları zamanlarda yapılır.
Sosyal uyum güçlüğü olan öğrencilerin durumu okul tarafından ayrıntılı bir rapor düzenlenerek özel eğitim hizmetleri kuruluna gönderilir. Özel eğitim hizmetleri kurulu, bu öğrenciler için tedavi, psikolojik danışmanlık, rehabilite, bakım-gözetim-koruma altına alma, moral ve maddi destek gibi konularda ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği kurarak, gerekli önlemlerin alınmasını sağlar. Bu öğrencilerin değerlendirilmesinde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisinin görüşü dikkate alınır, esnek ve hoşgörülü davranılır.

BİRİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler

Kayıt- kabul işleri
Madde 75 - Eğitimini engelleyecek düzeyde ek bir yetersizliği olmayan, tuvalet eğitimini kazanmış, süreğen hastalığı olmadığını veya varsa, kontrol altına alındığını belgeleyen özel eğitim gerektiren bireylerin kaydı, ilgili mevzuat çerçevesinde, yetersizliğine uygun olarak başvurduğu kurumlara, EK 13 ve EK 14'te yer alan formların veli veya vasilerce doldurulmasıyla yapılır. Okul öncesi eğitim veren özel eğitim okulları için, çocuğun tuvalet eğitimi kazanmış olması koşulu aranmaz.

Ücretsiz öğle yemeği
Madde 76 - Yatılı veya gündüzlü özel eğitim kurumlarında, gündüzlü olarak okuyan ve maddi durumları parasız yatılılık şartlarını taşıyan öğrencilere de genel bütçeden karşılanan ödenekle ücretsiz olarak öğle yemeği verilir.

Devam-devamsızlık
"Madde 77 - (Değişik: 18/12/2004-25674 s.R.G) Özel eğitim yaygın eğitim kurumları ile eğitim ve uygulama okullarında, kurumun en az iki defa yazılı uyarısına rağmen mazeret göstermeksizin üç ay sürekli devamsızlık eden öğrenciler, kurumun o yılki devam eden öğrenci listesinden çıkarılır. Devamsızlık eden öğrenciler eğitim ve uygulama okullarına ertesi yıl tekrar çağrılırlar. İş okullarında öğrenciye sınıf tekrar ettirilir. Öğrenci, ertesi yıl da devam etmezse kaydı silinir. İş eğitim merkezlerinde ise, kurs programını mazeret göstermeksizin takip edemeyecek kadar devamsızlık gösteren kursiyerler, izleme ve yöneltme kurulu tarafından programdan çıkartılırlar."

Eğitim ortamları
Madde 78 - Özel eğitim gerektiren bireylere hizmet veren eğitim binalarında; rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi, kaynak- gözlem-bireysel çalışma-dinlenme-oyun-revir-aile eğitimi-resim-müzik odaları, uygulama evi, çok amaçlı salon, rehabilite havuzu, kitaplık, bahçe-kış bahçesi, beden eğitimi-gösteri-tiyatro salonları, işitme ve konuşma-dil lâboratuarları gibi bölümlere de gereksinimler dahilinde yer verilmesi için önlemler alınır.
Eğitim binalarında koridor, lavabo, yatakhane, yemekhane, çamaşırhane, lokal, sınıf ve bahçe gibi ortak kullanım alanları; tekerlekli sandalye ile dolaşmayı sağlayacak şekilde düzenlenir, rampa-tutamak gibi ek önlemler alınır. Sınıf zemini yumuşak ve kolay temizlenebilir bir malzeme ile kaplanır, işitme yetersizliği olan öğrenciler için ses yalıtımı yapılır. Sınıfların yeterince ısı, ışık ve hava alması sağlanır.
Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitiminde yer alan bilgisayar paket programlarının kullanılmasına yönelik bilgisayar donanımı için, gerekli düzenlemeler yapılır.

Özel eğitim araçları
Madde 84 - Özel eğitim gerektiren bireylerin, Bakanlığa bağlı resmî okul ve kurumlarda eğitim ve öğretimlerini en iyi şekilde sürdürebilmeleri için gerekli olan her türlü araç-gereç Bakanlıkça karşılanır.