Fırat'ın doğusunda, neler oldu; neler oluyor; neler olacak?- 15

...YA FIRAT'IN BATISINDA NELER OLDU?... NELER OLUYOR?... NELER OLACAK?

Ön açıklama...

Fırat'ın doğusunda, "tarihi süreçte neler olup bittiğini" ve gelecekte, "neler olacağını" yazmaya çalıştığım bu "dizi blog" bittiğinde, Fırat'ın batısında da, "olup bitenleri ve sonunda neler olacağını" konu edeceğim "yeni bir dizi-blog" yazacağım...

Her iki blog dizimim, "neler olacak" bölümlerini, "Fırat'ın doğusunda ve batısında neler olacak?" adı altında birleştirerek bir sonuca bağlayacağım...

x       x       x

Şimdi...Fırat'ın doğusu ile ilgili konumuz devam edelim...

MUSUL, SÜLEYMANİYE, KERKÜK, TÜRKİYE'NİN AYRILMAZ PARÇALARIDIR...

...Misak-ı Milli gereğince egemenliğimiz altına alınacağı şüphesiz olduğundan hududun buna göre düzeltilmesi zorunludur...

x

Sevr'de ve Kurtuluş Savaşı sürecinde toplanan --sözde, Sevr'in ağır koşullarının iyileştirilmesi önerilerinin yapıldığı-- diğer konferanslarda olduğu gibi Lozan'da da, Musul'un geleceğini kapsayan "Doğu Sorunu-Şark Meselesi" konferansın temelini oluşturmuştur... 

Ankara Hükümeti, Konferansa hazırlık konusunda üç önemli nokta üzerinde durmuş ve bunların çözümü konusunda çaba göstermiştir... Bunlar, "Konferansın yeri", "Konferansın temsil yetkisi" ve "Konferans'ta görüşülecek konuların" neler olacağı idi...

Konumuz ile "doğrudan" değil ama, dolaylı ilgisi olduğundan ve Konferans sürecinde yapılan görüşmelerde hatırlanması gerekeceğinden bunlara kısaca değinmek yararlı olacaktır...

x

Konferansın Yeri ve Konferans'a Davet...

Konferans'ın nerede yapılacağı konusu, İtilaf Devletleri ile Ankara arasında bir süre bazı anlaşmazlıklara yol açmıştır... Ankara Hükümeti, Konferans'ın İzmir'de toplanmasını istemiştir. Çünkü, İzmir kabul edilirse, M. Kemal'in de Konferans'a şahsen katılabileceği düşünülmüştür(1)... (Bu bloğun yazarı olarak, "keşke öyle olsaydı" diyorum. Bunun neden böyle istediğimi, Lozan sürecini anlatırken açıklamaya çalışacağım)

İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Curzon ise, Yunanistan'ı, Konferans'ta temsil edecek eski Başbakan Venizelos'un duygularını incitebileceği korkusuyla toplantı yeri olarak İzmir'i kabul etmemiş ve ayrıca şu olasılık üzerinde durmuştur:

"Konferans, herhangi bir Türk şehrinde yapılırsa, Türkler, çok haklı olarak Konferans'a başkanlık etmek isteyecekler ve böylece saygınlıklarını artırmış olacaklardır. Bu nedenle de, İtilaf Devletleri, Ankara Hükümeti tarafından yapılan İstanbul, Büyükada hatta Üsküdar önerilerini de reddettikten sonra, barış konferansının 'tarafsız bir yerde" yapılması konusunda direnmişler ve sonunda Konferans'ın 13 Kasım 1922'de İsviçre'nin Lozan(Lousanne) kentinde yapılması kararını almışlardır(2).

Bu karar, 27/28 Ekim 1922 günü, Ankara ve İstanbul Hükümetlerine(Osmanlı Hükümeti) bildirilmiş ve her iki Hükümet de Konferans'a davet edilmiştir.

Konferans çağrısının yapıldı gün, Ankara Hükümeti'nin milletvekilleri, 28 Ekim 1922 günü Meclis'te toplanmış; Bakanlar Kurulu'na ve Dışişleri Bakanlığı'na Misak-ı Milli'nin hudutlarını çizen bir mazbata sunmuşlardır. Bu mazbatada, yukarıda(İkinci alt başlıkta da değindiğim gibi); "Musul, Süleymaniye, Kerkük, Türkiye'nin ayrılmaz parçalarından olup, Misak-ı Milli gereğince egemenliğimiz altına alınacağı şüphesiz olduğundan hududun buna göre düzeltilmesi zorunludur"(3).

Lozan Konferansı öncesinde alınan bu karar, Lozan Barış Kurulu'na verilen direktifin de temelini oluşturmuştur...

...............Devam edecek...

cdenizkent

---------------------- :

(1) Ankara Hükümeti ,Paris ve Roma'daki Türk Temsilciliklerine bu yolda 8-10-1922 tarihli bir talimat göndermiştir.(Salahi R. Sonyel, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt-2, Ankara: 1989, s.

(2) İngiltere Dışişleri Bakanlığı'nın Atina ve İstanbul'a gönderdiği 26 -10 -1922 tarihli telgrafları, Salahi R. Sonyel, A.g.y., ss.291-292

(3) Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Hariciye No. 6/42 (28 Ekim 1922)'den İlker Alp, "Misak-ı Milli", Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara: 1988, s. 195