GERİDE KALANLAR ( 11 )

MARDİN VEYÖRESİNDE   GELİN GETİRME  GELENEKLERİ 

Anadolu’nun  Folklor / Halbilimini in9celerken halk edebiyatında ve Türk dünyasında maniler coğrafyasında konularına göre manileri bölümlere ayırırken bir de dünden bugüne kuşaktan kuşağa bizimle birlikte gelen ve bizimle birlikte yaşayan Gelin / Kaynana manileri de ayrı bir yer tutmaktadır.Yaptığım inceleme ve araştırmalarda hemen hemen Anadolu’nun her yerinde gelin ve kaynana ile ilgili halk edebiyatımıza girmiş ve hala canlılığını devam ettiren sözlü manilere rastlanmaktadır.

Ben bu konuyu incelerken şu anda masamın üzerinde bulunan değerli, araştırmacı yazar Ünal Şöhret Dirlik’in “Fethiye’de Söylenen Maniler” adını taşıyan yapıtının 58,59, 60 ve 61. sayfalarında yer alan Gelin/  Kaynana manilerinden, sevgili kadim dostum Ünal Şöhret Dirlik’ten izin alarak birkaç örnek alıntı yaparak sizlere sunmak istiyorum; ha şunu da eklemeden geçemiyorum. Bazı arkadaşlarımız böylesine bir araştırma ve incelemeyi yaparken her şeyi kendine mal eder gibi alıntı yaptığı kaynaklara veya kişilere yer vermiyor. Edebiyat dünyamızda bu tür aşırmalarda ayıp oluyor. Onun için ben özellikle kaynak göstererek  dip notlarıyla bunları yapmayı,kime ait olduğunu göstermekle bir yerde onur sayıyorum. Şimdi sevgili araştırmacı dostum Ünal Şöhret Dirlik’e kulak verelim:

“ Kaynana gelin geçimsizliğinin temeli çok eskilere dayanır. Bu yüzden bizim toplumumuzda kaynanalara çok maniler söylenmiştir. Kaynananın oğlunu çok sevmesi ve bu sevgiyi gelinle paylaşmak istememesi başta gelen sebeplerdendir. Evlendirinceye kadar gözünün içine bakarak büyüttüğü, akşam sabah bir arada olduğu, yemeğini yapıp çamaşırını yıkadığı oğlu, gelinin gelmesi ile birlikte anasına karşı ilgisini azaltmıştır. Ayrıca kaynana, kendisi gelin olduğunda kaynanasından kötü davranış görmüşse acısını ilkel bir düşünce ile gelininden çıkarmaya çalışır. Hiçten bazı bahanelerle geliniyle çekişir. Oğlu ile birlikte gelininin çok itiatlı olmalarını ve sözünden çıkmamalarını ister. Yanlışlıkla yapılacak en ufak bir davranış onunun kalbini kırmaya yeter.( 13)

Ne gelinler vardır ki; kaynanasıyla ana- kız gibi geçinirler. Ne kaynanalar vardır ki gelinine toz bile kondurmak istemezler. Onu olduğu gibi kabul eden kaynanalar da vardır toplum yaşantımızda. Böylesi onurlu gelin ve kaynanaları saygıyla anmak istiyorum.

                        Tabakası aynalı

                        Şu oğlana varmalı

                        Oğlan pek güzel amma

                        Anası olmamalı ( Halk Türküsü).

 Şimdi sevgili araştırmacı- yazar meslektaşım Ünal Şöhret Dirlik’in konu ile ilgili Gelin ve Kaynana mânilerinden birkaç daha örnek sunmak istiyorum:

                        Ak tavuk almadın mı?

                        Kümese salmadın mı?

                        Kör olası kaynanam

                        Sen gelin olmadın mı?

                      Aşa odanın kilimi

                     Tut kaynana dilini

                      Mademki çok kötüydü

                      Neden aldın gelini?

                     Avluda dibek taşı

                      Verdiğin bulgur aşı

                      Teneşirde yıkansın

                      Kaynananın kelbaşı

                        Bağda erik kaynana

                        Dişin gedik kaynana

                        Oğlun yemiş getirdi

                        Sensiz yedik kaynana

                         Bağdan kamış kaynana

                         Oğlun çavuş kaynana

                         İşte oğlun geliyor

                         Evden savuş kaynana.

                        Bağda büber kaynana

                         Oğlan kibar kaynana

                         Ben gelin geldiğimde

                         Yatta geber kaynana.

                        Bahçalarda sarımsak

                         Kaynanaya bir sorsak

                         Kaynanalar olmazsa

                         Oğlanlara sarılsak.

                        Bahçalarda lahana

                         Kestim koydum dığana

                         Dokuz köye söz olur

                         Senin gibi kaynana.

                          Dam başında kediler

            Miyav miyav dediler

            Körolası kediler

            Kaynanamı yediler.( 1 )

Buraya kadar kaynanalar için söylenen bir kısım manilere yer verdik. Birde kaynanaların veya halkımızın gelinleri için söylenen manileri vardır. Bunlardan da birkaç örnek vermek istiyorum.

                        Bahçemiz çapa ister

                        Çapacı para ister

                        Çapacı şöyle dursun

                        Şu gelin sopa ister.

                        Maşa bacaklı gelin

                        Eli bıçaklı gelin

                        Oğlan benim sen elin

                        Aşyağını kemir gelin.

                        Eli bıçaklı gelin

                        Eteği saçaklı gelin

                        Oğluma horamı geçtin

                        Yengeç bacaklı gelin

Eli etekli gelin

Basma yelekli gelin

Selam vermeden geçti

Hain yürekli gelin( Halk Türküsü)

                                      Geline bak geline

                        Kına yakmış eline

                        Gelin kurban olayım

                        Saçlarının teline (Halk Türküsü)

                             Karpuzları dil gelin

Ara sıra gül gelin

Ben gibi bulamazsın

Kıymetimi bil gelin.( 15)

 13-Fethiye’de Söylenen Maniler / Ünal Şöhret Dirlik-Dirlik Yayınları Ofset Basımevi/ Denizli- 2001(s.58,59,60 ve 61) –

 1- Fethiyeli . Ü.Ş.Dirlik.s.75,76)