Gülşehir (Arabison) Tarihine bir bakış

        Gülşehir (Arapsun - Arabison)’in tarihi ile ilgili olarak 19. yüzyılın sonlarında yazılmış karamanlıca kaynaklarından bir yazıyı sizlerle paylaşıyorum. Nevşehir'in bu şirin ilçesi de Luvilerden günümüze uzanan anadolunun tarihi coğrafyası da bir çok kavime yurt olmuş bir ilçemizdir. İlçenin eski adı Aravissus Luvice kaynaklı bir yer adıdır. Kapadokya bölgesinde benzer şekilde Avanos'un eski ismi olan  Avanissos'da  Luvilerin verdikleri isimlerdendir. Luvilerin dili Luvice çözüldükçe ve Luvia'nın kentleri hakkında bilgilerimiz daha da artacaktır.

        Gülşehir’in yerel tarihine ilgi duyanlara yardımcı olacağını ümit ediyorum.

        Tarih araştırmalarında başlangıçlara vesile olması dileğiyle..

       Fehmi Dinçer

       Ankara 2014  

Nevşehir’in ciheti şimaliyesinde ve üç saat mesafede kızılırmağın sol cenahında Arabison (Gülşehir - Arapsun - f.d.) kasabası vardır.

     Bu kasaba eski bir mahal olup, ismi dahi Aravissus idi. 1776 senesinde ise, Karavezir lakabı ile meşhur Silahtar Mehmet Paşa tarafından, kendi vatanı olduğu münasebeti ile, tezyin ve tersim kılınarak, Gülşehri namı verilmiştir. Bu tarihten itibaren etraf kurra (kariyeler, köyler - f.d.) ve kasabadan Arabison’a ortodoks halkı dahi iskan etmiş ve ekklisiyalar binası ve mektepler küşadı (açılması - f.d.) ile elyevm 20 bin kadar olan nüfusun 5-6 binini teşkil etmekte bulunmuştur.

     Şehir oldukça şirin ve sular ile bağ ve bahçeleri çok olup, hristiyan ahalisinin lisanı dahi pek çok değişmiş olan apoellinikadır.

     Arabison’da ilimperver ve hamiyet sahibi olan ahali tarafından idare olunan bir ellinikon, bir dimotikon sholeion ve birde parthenagogeion vardır. İslamlara mahsus dahi birkaç iptidai mektep ile beraber hem rüştiye ve hemde idadiye mektepleri vardır.

     Arabison ile Nevşehir’in beyninde (arasında - f.d.) bir çok ufak karyeler vardır ki, bunlardan en marufları Sulutaş, Tuzköy ve Uçehisar’dır. (Uçhisar - f.d.) Bunlardan Uçehisar bir tepe üzerindedir ki, bunun üstünde gayet eski bir kalenin harabeleri görülmektedir. Tepenin eteklerinde ve yer altında bir çok eğrimli mağaralar vardır ki, burasının zaman-ı kadimde cesim ve mükemmel bir konak olduğu zannedilmektedir.

     Kızılırmağın sağ cenahında Deliler, Selenti ve Mucur nam islam kariyeleri vardır. Mucur karyesi eski olup, Mokissos ismi ile maruf idi. Bunun garbinde halılar ve seccadeleri ile meşhur Kırşehir kasabası kaindir.

     Deliler karyesinin yanında dahi zaman-ı kadimde Avanissos ismi ile maruf Avanos vardır.

     Fehmi Dinçer

     Ankara 2014