Hititlerin mirası

Tarih öncesi dönemlerden beri Anadolu yarımadasından yüzlerce halk geldi geçti. Bu halkların hepsi de farklı farklı izler bıraktı Anadolu'da. Hititler de bu halklardan biri, ancak bana göre onları sadece Anadolu kültürünün yol haritasını oluşturan taşlardan bir olarak kabul etmek bu büyük uygarlığı yaratan Hititlere yapılmış büyük bir haksızlık olur...

Bizim aslında hatalı bir biçimde Hititler diye adlandırdığımız bu halkın Anadolu'ya hangi tarihte ve nereden göç ettiği hala büyük bir tartışma konusu olmaya devam ediyor. Çünkü ne yazık ki Hitit çivi yazılı arşivlerinde Hititlerin asıl anavatanlarının neresi olduğuna ilişkin belirgin bir ifade bulunmuyor. Kesin olarak bildiğimiz tek şey İsa'dan önce 2000 yıllarında Hititçe isimler taşıyan kişilerin Orta Anadolu'daki Kent Devletleri içinde yaşamakta olduklarıdır. Bu bilgimizin kaynağını oluşturan belgeler ise Anadolu topraklarında bulunan en eski yazılı kaynakları oluştururlar ve günümüzde Kayseri ili sınırları içinde bulunan Kültepe höyüğündeki Assur tüccar mahallesinde yani Kaniş Karumda yapılan kazılar neticesinde ele geçirilmişlerdir. Kuzey Mezopotamya'dan Anadolu'ya ticaret yapmak için gelen Assurlu tüccarlar sayesinde ilk defa yazı ile tanışan Anadolu'daki etnik grupların isimleri de Assurluların çivi yazılı tabletlerinde ilk defa dillenmeye başlamış olur böylece. Bu halkların içinde Hititlerden önce Anadolu'da yaşayan Orta Anadolu'nun yerli halkı Hattiler, Kafkasya kökenli oldukları düşünülen Hurriler ve Hititler, Luviler, Palalar gibi Hint-Avrupa kökenli topluluklar bulunmaktaydı. Anadolu'da yazılı tarihi başlatan Assur ticaret kolonileri çağından öncede Hitit halkına mensup kişiler Anadolu'da yaşıyor muydu bunu maalesef tespit etmek olası değil.

Milattan önce II. binyılın başlarında Anadolu topraklarında irili ufaklı kent devletlerinden oluşan bir siyasi yapı hüküm sürüyordu ve merkezi bir devlet yapısı yoktu. Anadolu'daki kent devletlerini tek tek ele geçirerek kendine bağlayan ve Anadolu'daki ilk merkezi krallığı oluşturanlar ise Hititler olmuşlardır. Hititlerin MÖ 1650 yıllarında kurdukları krallık daha sonra Anadolu'nun hemen hemen tamamına, Kuzey Suriye'ye ve Yakındoğu'nun büyük bir kısmına hükmeden büyük bir İmparatorluk haline geldi. Hitit İmparatorluğu'nun egemen olduğu topraklarda birçok farklı etnik grup ve buna bağlı olarak farklı farklı kültürler ve dini inanışlar mevcuttu. Bu halkların her biri Hitit egemenliğinde yaşadıkları süre içinde kendi Tanrılarına tapınmada ve ibadetlerinde özgür oldular. Hatta çok ilgi çekici bir biçimde ele geçirdikleri tüm halkların Tanrılarını kendi Tanrıları olarak benimseyen Hititler, onları kendi Panteonlarına yani Hitit Tanrılar topluluğuna dahil ettiler ve egemenlikleri altına aldıkları ülkelerin Tanrıları içinde kendi başkentleri Hattuşa'da tapınaklar kurdurdular. Böylece İmparatorluk sınırları içine katılmış tüm halkların Tanrıları Hititlerin görkemli başkenti Hattuşa'da (Günümüzde Boğazköy. Çorum ili sınırları içinde yer almaktadır) tapınım görme olanağına sahip oldular. Hititlerin bu eşi benzeri görülmemiş ilginç davranışının nedeni neydi bilemiyoruz bunun dini ve politik sebepleri olduğu açık ancak nedeni ne olursa olsun hükmettikleri tüm halkların kültürlerini ve inançlarını korumalarının son derece güzel bir davranış olduğunu düşünüyorum. Aslında belki de Hititleri Hititler yapan şey birçok kültürün, inanç biçiminin ve etnik grubun bir arada yaşadığı büyük bir Anadolu devleti kurmuş olmalarıdır. Bu kültürel armoniyi Hititlerin gerek inançlarında, gerekse edebiyatlarında ve yarattıkları tüm kültürel unsurlarda görmek mümkün: Hitit kültürü dediğimiz şey Hatti, Hitit, Hurri, Luvi, Pala ve Mezopotamya kültürlerinin birleşimidir. Bundan dolayıdır ki günümüzden 3500 yıl öncesine ait olan Hitit anıtlarında, seramiklerinde, tapınaklarında sadece Hitit kültürünün değil o çağın Anadolu ve Mezopotamya kültürünün bir bileşimini ve Hititler yönetiminde ortaya çıkmış eşsiz uyumunu görürüz.