Kasıtlı eskitme

Planned obsolescence olarak yabancı literatüre girmiş, bizde ise Kasıtlı Eskitme ya da Planlı Eskitme olarak bilinen bir kavramdır. Kasıtlı eskitme Endüstriyel tasarımda kullanılan bir strateji ve yöntem olup ürünün daha uzun süre kullanılabilecekken belirli ve ayarlanmış bir kullanım ömrünün ardından işlevini yitirmesi olarak tanımlanabilir. Örnek verirsem daha iyi anlayabileceğinizi düşünüyorum.

 

Sizce Apple firması şarj aletlerinin ucundan patlamasını ya da yırtılmasını neden engellemiyor? Böyle yüksek bir teknoloji ve sermayeye sahip bir şirket buna çözüm bulamıyor mu ? Bunun adına kasıtlı eskitme deniyor işte. Eğer Apple buna çözüm üretirse 50$’dan yeni şarj aleti satamaz ve sen şarj aletin bozulunca telefonunda eskidiğini düşünüp yeni bir telefon almazsın. Buda pazara zarar verir. Kapitalist ekonomik sistemin sürekli üretmesi size yeni ürünleri satın aldırması gerekir. İphone 3gs, 4, 4s, 5, 5c, 5s, 6, 6 plus, 6s… Onlar sürekli üretecek ve yenilerinin çok müthiş olduğunu ve sizin bu ürünlere ihtiyacınız olduğunu düşündürtcekler. İhtiyaç? Altın kelime bu işte. Lüks değil ihtiyaç. İhtiyaç nedir? İhtiyaç;

 

1. Gerekseme, gereksinme; yoksulluk, yokluk.

 

2. Güçlü istek.

 

3. Gereksinim duyulan şey.

 

Hmm kelime anlamı olarak baktığımızda bizi yakaladıkları nokta güçlü istek olmalı. Reklamlar, filmler, ünlülerin elinde, aaa bu 30 megapixel benim ki mısır bile patlatıyor, siriyle konuştum bugün dertleştik, oyunlar sürekli yeni yeni oyunlar, sen kaç level oldun, bunun bide beyazı var o da çok güzelmiş, bizim 10 yaşındaki ufaklığa da bunun bir eskisini aldık, seninkinin kenarı hafif çizilmiş hemen koş yenisini al, ver bir maaşını telefona ne olacak, ocak ayında yenisi çıkacakmış biz ön sipariş verdik…

 

Eee yenisinde ne olacak daha yüksek pixel, şekli hafif değişecek, rengi değişecek hooop tekrar piyasaya bizde koşup alıcaz çünkü ihtiyacımız var. En büyük televizyon, en son model araba ve telefon bizde olmalı gerisi çok önemli değil.

 

Konumuza geri dönersek uluslararası şirketlerin bir stratejisi olan kasıtlı eskitmeyi daha bir çok sektörde görebilirsiniz. Otomativ, beyaz eşya, mobilya, teknolojik aletler vs. Ürünler uzun kullanım için değil bozulmak üzere geliştirilmiştir. Eğer ürünler bozulmaz ise şirketler zarar eder, bankalar zarar eder, devletler zarar eder. Paraya dayalı ekonomi asla zarar etmek istemez.

 

Yani dostlar al ver ekonomiye can ver sloganı trajikomiktir. Sürekli almamız gerekiyor hiç üretmeyeceğiz sadece alıcaz alıcaz ki onlar milyarder olsun.

 

Yazar: Uğur Büyük