Kendini bil

“Gerçek yolculuk, kendine yapılan yolculuktur.”(Simurg)

Aziz Augustin "İtiraflar'nda: "İnsanlar dağların doruklarını, denizin dalgalarını, geniş nehirleri ve koca okyanusu seyretmek için yolculuk yaparlar, ama en yüce mucize olan kendilerini görmeksizin geçer giderler." diye yazar..

İnsan sırrı arar, Sır ise kendisi'ndedir!...

Hz.Ali'nin deyişiyle;

''İlacın kendindedir farketmiyorsun, İlletin kendindendir görmüyorsun, Zannedersin ki sen küçük bir parçasın, Halbuki sen büyük bir alem saklarsın”

İnsanlık tarihinin gelişim süreci içinde de tüm ruhsal eğitim merkezlerinde hep aynı yöntem uygulanmış ilk sırada kendini bilmek yer almış… Kendini Bilme çalışma yapılmadan ruhsal bir yolda ilerlemek mümkün değil, kadim inisiyeler ve ruhsal yolcular bu büyük Hakikati binlerce yıl önceden fark etmişler ve uygulamaya koymuşlar…Kendini Bilmek, insanın kendisi hakkında her yönüyle sorgulama yapmasıdır. Sorgulama yapmak, kendini arayan keşfetme yolunda çabalayan varlık için ayna vazifesi görmektedir. Kendimizi sorgulamak objektif bakış açısıyla kendimizi karşımıza alarak noksan taraflarımızı tespit etmeye gayret sarfetmek, kendini tanıma ve bilme çalışmalarında çok faydalı ve tekamül ettirici bir etkendir. Önemli olan nokta, kendi noksan taraflarımızın tespiti ve bunların gelişme yolunda düzeltilmeye çalışılmasıdır. Ruhsal kendini çözümlemenin amacı düşüncelerin gürültülü akışını susturmak, böylece Yüce Benliğin bölgesine bilgiyle sokulmak, onun sessizliğini canlandırmak, insanın normal şuuru ile tanrısal yanıtı oluşturan bu gizemli ve her şeye kadir gerçeklik arasında bir ilişki kurmaktır.

Kişinin kendisi olabilmesi için ilk şart, kendisini bilmesidir. Kendini bilmek, bütün büyük medeniyetlerin, inançların en önemli önermelerinden birisidir...Buradaki kendini bilmek, sadece had bilmek, acizliğinin farkına varmak değildir; durmadan okumaya, anlamaya, ibrete çağrılan bir aklın, bilgeliğin verileri üzerine inşa edilecek bir kendiliktir. İmam Gazali, kişinin kendisini bilmesini “maddi varlığını ve dünyevi ihtiyaçlarını” kavraması olarak görmez. Bu bir bakıma kozmik yapı içinde kişinin nedenlere bir cevap vermesi, bunun üzerinden de Hakk’ı anlamasıdır. İlk İslam filozoflarından el-Kindi, kişinin kendini bilmesi üzerine hususiyetle durmuştur. Farabi, ilmin amacının ondaki bilgileri pratiğe taşımak olduğunu, bunu yapmayan kişinin faydasız bilgiyle uğraşacağını, kişinin pratiğe taşıdığı bilgiler nispetinde kendisi olacağını, hak ve hakikate kavuşacağını belirtir...

''Gnothi Seauton''
Düşünce tarihinin en eski özdeyişi ''Gnothi seauton'' yani "Kendini bil" Parnassos dağı eteklerindeki antik kent Delphi'deki Apollo Tapınağı'nın girişinde altın harflerle yazılıydı.. Bu söz aynı zamanda Sokrates'in felsefeye kazandırdığı yeni yönü ifade ediyor. Sokrates dış dünyayı, evreni, doğayı araştırmadan önce kendimizi araştırmamız gerektiğini düşünüyor ve felsefeyi doğanın araştırılmasından yani fizikten kendimizin araştırılmasına yani ahlaka yöneltiyor.

Aynı zamanda birçok antik Yunan düşünürü de bu kavram üzerinde durmuşlardır.
Bu deyiş beş antik Yunan bilgesine atfedilmiştir: Spartalı Chilon, Miletli Thales, Sokrates, Pisagor, Atinalı Solon..Bazı kaynaklar da deyişi mistik Yunan şairi Phemonoe'ye atfetmiştir.

Juvenalis'e göre bu ilke cennetten gelmektedir. Latince deyiş ''nosce te ipsum'' olarak çevrilir..Kendini geliştirme amacına yönelik çabaları sırasında ilk adım “Kendini bil” olarak öne çıktı. Latincede “nosce te ipsum”, İngilizcede “know thyself” olarak birçok düşünsel metinde bunu buluyoruz.

Latince kökeniyle personare, “bir başına birlik” olan anlayışı ifade ettiğinden kişi başına derinlik anlamına gelir ki, bu iç derinliği sağlayan onun özellikle, matbaanın ortaya çıkışından sonra gelişen harfi okur yazarlığıdır. İnsan, başkalarına okumadan kendine okumaya geçmiş, okuduğu metinlerle kendine “şahsi” bir iç oluşturmaya başlamıştır. Kimi insanların “derinlikten” yoksun olduğuna dair gündelik söyleyiş, kişilikle bu derinlik arasındaki hayati bağı sürekli hatırlatır.

Antik Yunan’da da bu söz çok anılmış. Kimi kaynağı Thales’e (MÖ. 624-546), kimi mitolojideki şairlere (Apollonun kızı Phemonoe) dayandırmış. Bu nedenle Delfi adasında Apollon Tapınağının üzerinde “Kendini Bil” yazdığı söylenen ve Sokrat’ın yapıtlarında bu aforizma Delfi yazısı olarak anılan meşhur Delphi tapınağının kapısındaki “kendini bil” düsturu:

Platon'un hocası Sokrat'ın öğretisinde,
Efsanelerdeki Atlantis’te,
Kadim Mısır’da,
Eski Şaman eğitimlerinde,
Kızıldereli kültüründe,
Uzak doğu'da,
Anadolu Tasavvuf okullarında,
Sufi dergahlarında...

"Kendini bil" her Yolda, her Yolcuya söylenen, bir öğüttür diyebiliriz...

P.D.Ouspensky, İnsanın Gerçeği - Kendini Bilmek adlı kitabında;
''Dinlerin, felsefelerin, Doğu ve Batı ezoterik çalışmalarının ortaklaşa amacı tek bir noktada, KENDİNİ BİLMEK'te yoğunlaşır. Bu noktaya ulaşmanın yöntem ve şartlarını kendi görüş ve anlayışlarına göre önerirler. Teolojik ve felsefî doktrinler arasında insanın "kendini bilmesi" sorunu sık sık ifade edilmekle beraber, nazari iman ve kuşkucu aklın çoğu kez boşa dönen dişlileri arasında bu noktaya gerektiği kadar önem verilmemiştir. İnsanın kendini tanıması, bu yolda objektif bir bilgiye ulaşması çok çaba ve çalışma isteyen, zahmetli bir iştir. '' diye yazmaktadır...

Büyük bilgin Sokrates ‘’ Kendini tanı o zaman evreni ve başkalarını tanıyacaksın’’ derken, insanın kendini tanıma yolculuğunun kendi mikro kozmosundan makro kozmosa genişleyeceğine işaret etmiş. Yine Solomon Trişmosin isimli simyacı British Museum da bulunan 1582 tarihli el yazmasında "Kendinin tam neyin parçası olduğunu ve bu bilimden ne bildiğini anla çünkü bu sensin, dışarıdaki herkes içeridedir"demiştir. Aslında hangi öğreti olursa olsun, hangi düşünürün sözüne bakarsak bakalım ,kendimizi bizim iç yolculuğumuzda yandaş olacak tek bir hakikat ile karşılaşıyoruz. Kendini tam anlamı ile bilen kişi, kendi vicdanını yaratan gücün tecellisini idrak edecektir. İşte yaşamın felsefe taşı, ana teması her ruhun kendi içselliğidir.

Yukarıda adı geçen öğretilerden özellikle Sufizm’de kullanılmış olan maddesel varlıktan sıyrılıp, Hakk’a ulaşmak yani olgun bir insan olarak evrensel yasaları dünya hayatı içinde yaşarken de uygulamak gerektiği söylenir..Yani bu da bir bakıma “beden içinde ruhsal yaşam sürmek” ten çok farklı bir durum değil; bedenlisiniz ama sanki tamamen öz kendiniz, asıl kendiniz olarak yaşıyorsunuz, tamamen değilse bile büyük ölçüde insanlaşmış, gerçek anlamda özgürleşmişsiniz..Gerçek sufinin yolu, toplumun ve insanların uzağında; sükûn ve yalnızlıktan değil, insan kalabalıklarının ortasından, yaşamın çileli ve dikenli yollarından geçer. Esas olan ve erdirici olan tutum; iç dünyasıyla Evrensel Yasalar’a bağlı olduğu halde, beden ve fiilleriyle iletişim ve etkileşim halinde halkla beraber olmaktır.

Öyleyse özünde diyebiliriz ki; kendini bilmek kavramı, kendini tanımak,kendinde kendini bulmak, kendini öğrenebilmek ve kendine dönmektir. İçimizdeki iyiyi kötüyü ayırt edebilmek, kendi kişiliğimizi oluşturabilme, geliştirebilme ve olgunlaştırabilme etkinliğidir. Bunun yolu da, akıl ve vicdan yoluyla kendimizi sınamaktan geçer. Ön yargılarımızı, tutkularımızı, bencilliklerimizi sınırlayabilir, kusur ve eksikliklerimizi belirleyip düzeltebilirsek kâmil insan olmaya biraz daha yaklaşabiliriz.

Zen Budistlerinin, bir öğreti ve pratik olarak kişiyi yaptığı eylemin ve düşüncenin farkında olması yolundaki çağrıları, düş ve hayal dünyasından şimdiki gerçekliğin içinde kişinin kendini kavramasına yöneliktir. Zihnin sürekli başka yerlerde olması, kendi dışına çıkması, kendini bilmenin önünde bir engeldir.

Çok sevdiğim ünlü düşünür Jiddu Krishnamurti, kendini bilmek kavramında şöyle der;

''Kişinin kendini anlaması muazzam bir sabır gerektirir, çünkü benlik son derece karmaşık bir süreçtir ve kişi eğer kendini anlamazsa aradığı ne olursa olsun pek bir önemi olmayacaktır. Bilinçli ya da bilinçdışı olsun, kendi dürtülerimizi, zorlanımlarımızı anlamadığımızda bunlar belirli faaliyetler oluşturur, bu da içimizde çatışma yaratır. Peşinde olduğumuz da bu çatışmayı engellemek ya da ondan kaçmaktır, öyle değil mi? Dolayısıyla benliğimizin, düşüncemizin işleyişini anlamadığımız sürece arayışımız son derece yüzeysel, sınırlı ve önemsiz olacaktır. Dolayısıyla eğer gerçekten farklı bir dünya, insanlar arasında farklı bir ilişki, yaşama farklı bir yaklaşım yaratmak istiyorsak önce kendimizi anlamak çok önemlidir, öyle değil mi? Ben merkezli bir yoğunlaşma demek değildir bu; öylesi tam bir mutsuzluğa yol açar.

Benim ileri sürdüğüm, kişi kendini tanımadıkça, kendini derinlemesine tanımadıkça bütün o araştırmaların, düşünceler, vargılar, görüş ve değerlerin pek bir anlam ifade etmeyeceğidir. Zihinlerimiz toplum, eğitim, bize ilişkin kültürle koşullanmış. Tüm bu koşullanmanın işleyişine dair anlayış olmaksızın da arayışımız, bilgimiz, araştırmamız bizi sadece daha da fazla yaralar, daha çok mutsuz eder. Yaşamakta olduğumuz da budur. Kendini tanımak, hiçbir formüle bağlı değil. Kendiniz hakkında bilgi edinmek üzere bir psikolog ya da psikanaliste gidersiniz ama bu kendini tanıma, benlik bilgisi değildir. Kendini tanıma, kendimizin bize andan ana ne olduğumuzu gösteren ilişki içinde farkında olduğumuz zaman gerçekleşir.

Sonuçta, ne kadar öğrenmiş ya da ne kadar sınırlı olursa olsun zihin, bilinçli ya da bilinçsiz, sınırlı ve şartlanmıştır ve bu şartlanmanın uzantıları da hala düşünce alanı dahilindedir. Dolayısıyla özgürlük bambaşka bir şeydir o halde önemli olan, kendini tanımak, kendini ilişki aynasında görmektir. Kişinin kendisini bir sapma olmaksızın, görüntüyü kırıp bükmeden gözlemlemesi çok güçtür, çünkü bizler eğip bükmek, saptırmak, mahkum etmek, kıyaslamak, yargılamak üzere eğitildik. Ama eğer zihin kendisini kırıp bükmeden gözlemleme yetisine sahipse (ki sahiptir), o zaman, bunu tecrübe edecek olursanız, zihnin şartlarından kurtulabildiğini göreceksiniz. Kendini tanıma ile zihin bütün şartlanmalardan özgürleşebilir ve bu bir zaman sorunu değildir. Şartlanmadan özgürleşme, şartlanmamış bir zihnin gereğini gördüğümüzde gerçekleşebilir ancak.

Kontrol altında tutulan zihin sakin bir zihin değil, durağan bir zihindir. Zihin ancak kendi düşünüşünün bütün sürecini anladığında sakindir, dingindir. İşte o zaman öteye geçmek mümkün olur. ''

''Kendini bulmak kusursuz zihinsel dengeyi kurmaktır'' desekte; Şimdi Sokrat'ın Clokon'a yönelttiği soruyu anımsadım:

"İşitmek istemeyenleri inandırabileceğini söyleyebilir misin?"

Çiğdem Demirezen