Kum saati

Zaman ölçme aracı

&

Kum saatleri zamanın geleneksel sembolüdür. Saatin ilk tasarımı olan yumurta biçiminde cam kaptan akan kum yüzyıllar boyunca sabit kalmıştır.

&

Kum saatini bir papaz bulmuş.

8. Yüzyılda – Avrupa’da…

*

Ben kum saatlerini çok severim. Çok küçük yaşta babamın bir arkadaşı yurt dışından geldiğinde babama hediye olarak getirmişti. O zaman vitrinler olurdu evimizde salonun başköşesinde annemin danteleri süslerdi dolap içi camların üstünü.

Onun üstünde kesme bardaklardan küçük biblolara kadar birçok şey olurdu.

Bizim evimiz çocukken çok süslüydü.

O süs benim alışkanlığım haline gelmiş olmalıki benim evimi kızım hiç beğenmez. Oğlum bana çekmiş. Benim gibi evde bol aksesuar seviyor. Elif genelde sadenin çok sadesini sevdiği için bana her zaman; tam Nazan evi. Çivit çarşısı der. Desin. Ben seviyorum. Bibloları, böyle kum saatlerini, çiçekleri, vazoları… Tabi duvarda da tabloları. Genelde kendi yaptığım tablolar süsler benim evimin duvararını ve kardeşim Ressam Ömer Faruk Bilgin’in tabloları. Ben haddimi bilirim. Elbetteki benimkiler onun eserlerinin yanında bahşiş olarak görülebilir ama benim yaptıklarım ben seviyorum…

Bu kum saati benim için çocukluktan kalan bir anı gibi. Birçok anılarımın yanında… Allah Rahmet eylesin benim annemle babam renkli ve eğitimli insanlardı. Özellikle babamın evde bu tür aksesuarlara özel merakı vardı. Bizede geçmiş. Bende kardeşlerimde süse düşkünüz işte. Kum saatini seviyorum ama meraklı yanım sordu:

“Kum saatini kimler bulmuş, ilk önce ne için kullanmışlar?

Kum saati bizim kullandığımız saatler gibi günün hangi zaman diliminde olduğumuzu tabiki söylemez. O mesafeyi bildirir. Bir kum saati uzaklığı demek böyle bir şey işte… Peki, nasıl oluyor?

·         Kum saatleriiçine kum doldurulmuş,

·         Altı üstü geniş,

·         Beli ince,

·         Eşit miktarda bir sıvının,

Ya da:

·         Çok ince taneli bir katının

·         Bir delikten geçerken daima aynı zamana ihtiyaç göstereceği ilkesine dayanarak çalışan zaman ölçme aracı.

Tabiki bu saatler zamanı ölçmek için kullanılmamış. Her ne kadar şimdilerde sadece bir aksesuar havasında evlerimizi süslüyor olsalarda zamanında belirli bir sürenin başlangıcını ve bitişini göstermek için kullanılmış.

O zamanlar kum saatlerini nerelerde kullanılmış diye incelerken enteresan şeyler buldum. Mesela:

ü  Kiliselerde dua süresi,

ü  Gemilerde tayfaların nöbet süresi,

ü  Gemilerin hızlarının belirlenmesi...

Birde çok güzel bir zaman hesaplama metodu okudum. Bakın nasıl oluyormuş.

Ø  Belirli sayıda kulaç aralıklarıyla düğüm atılıyormuş.

Ø  Ucuna bir kütük bağlanmış bir ip denize atılıyormuş.

Ø  Bir gemici kum saatiyle belirli zaman dilimleri içinde kaç düğümün suya girdiğini sayıyormuş.

Ø  Eğer belirlenen sürede beş düğüm inmişse, geminin hızı beş deniz mili oluyormuş.

Çok etkilendim. Bir çeşit saat hesabı yapıyorlarmış.

19. yüzyıl sonuna kadar yelkenli gemilerde hız belirlemek için bu yöntem kullanılmış.

Kum saati zaman ölçümü için uygun değilmiş.

Bu arada sadece kum da konmuyormuş. Pudra haline getirilmiş yumurta kabuğu, cıva ya da ince toz siyah mermer de kullanılıyormuş.

Kum saatleri zamanın geleneksel sembolü diye yazmış biri. Ne kadar doğru bir söz. Tam geleneksel. Ama hala kullanılıyor birçok yerde. Mesela yumarta kaynatmakta…

Ben kayısı tadındaki yumurtayı çok severim. Onun için ayarlanmış kum saati varmıdır. Bilmiyorum ama benim en yakın zamanda bir kum saati alma zamanımın geldiğini biliyorum.

Güzel saatler dilerim.

Nazan Şara Şatana

https://twitter.com/#!/nazansarasatana

http://www.facebook.com/#!/nazansara.satana.5