Mevlana Müslüman mıydı?

İsa Yahudi miydi? Evet, ama İsa Yahudilikten ayrılıp yepyeni bir dünya görüşü ortaya atmıştır. İsa’nın bazı çevrelerin ileri sürdüğü gibi “dini ıslah etmek” gibi bir misyon ve vizyonu yoktu. İsa bir yok ediciydi. Hedefi eski gelenekleri ve Musa şeriatını yok etmekti.

Mevlana Müslüman mıydı? Evet, ama Mevlana da Müslümanlıktan ayrılıp yepyeni bir dünya görüşünün öncülüğünü yapmıştır ki bu da “aşk” tır. Bu bağlamda Mevlana da İsa gibi bir yok edicidir. Mevlevilikte, şeriat ve dinin yerini tasavvuf, caminin yerini dergah, namazın yerini Sema, ezanın yerini ilahiler ve müzik, Allah'ın yerini “Mutlak Varlık” alır. Sufiler, tasavvufçular Allah'a “Mutlak Varlık” (Vücudu Mutlak) der.

Ateş nasıl aydınlatır ve yakarsa, aydınlatmak ve yakmak nasıl ki ateşin kaçınılmaz özellikleriyse, Mutlak Varlık’ın kaçınılmaz özelliği de kendisini göstermek, görünmek, ortaya çıkmaktır. Güneş ışığı güneş olmadan var olamaz. Güneş ışığı, güneşin bir tecellisi, görüntüsü, yansıması olduğu gibi acundaki her varlık da Mutlak Varlık'ın bir yansıması olup, Ondan taşarak ayrı bir varlık haline gelir. Mevlana Divanı Kebir'deki bir şiirinde bu yolun ana hatlarını şöyle belirler:

İmdi ne yapmalı ey Müslümanlar? Çünkü ben kendimi tanımıyorum!

Ben ne Hristiyan, ne Yahudi, ne Zerdüşt, ne de Müslümanım,

Ne doğudan, ne batıdan, ne karadan, ne  denizden,

 Ne doğanın darphanesinden, ne de  göklerin çemberinden,

Ne topraktan, ne sudan; ne havadan, ne de ateştenim,

Ne arşı aladan, ne tozdan, ne varoluştan, ne de varlıktan,

Ne Hintliyim, ne Çinli, ne Bulgar, ne de Saksonum,

Ne Irak krallığı , ne de Horasan ülkesinden,

Ne bu dünyadan, ne  öte dünyadan, ne cennet, ne de cehennemdenim

Ne Adem, ne  Havva, ne Aden bahçesinden, ne de bahçe bekçisindenim!

Benim yerim yersizlik, benim izim izsizliktir.

Ten ve tin de değildir, çünkü ben Sevgilinin canındanım

İkiliği kaldırıp attım, gördüm ki tektir iki dünya

Benim aradığım Odur, bildiğim Odur, gördüğüm Odur, çağırdığım Odur

O ilktir, O sondur, O dışarıdadır, O içeridedir

Bildiğim tek Odur Ya Hu, Ya Hu insan !

Aşkın kadehiyle sarhoş olmuşum, iki dünya da algımdan geçip gitmiş

Sarhoş olmak ve şenlikten başka işim yok benim !

Eğer hayatımda bir kere bile Sensiz bir an geçirmişsem

Şu an ve şu saatten itibaren hayatım için tövbe ediyorum

İki dünyayı da ezip geçeceğim, utku içinde sonsuza dek sema edeceğim

Ey Tebrizli Şems, bu dünyada öyle bir sarhoş oldum ki

Sarhoşluk ve şenlikten başka söyleyecek sözüm yok benim ! [1]

Tasavvuf düşüncesinin temelini oluşturan "Varlık Birliği" (Vahdeti Vücut) felsefesinin ne olduğunu anlamadan ve kavramadan Mevlevilik felsefesini anlamak mümkün değildir. Varlık Birliğinde  "yaratan" bir Tanrı veya “yaratıcı” inancı yoktur. Çünkü, "yaratan" ve "yaratılan" ikiliği yoktur. Yaratan ve yaratılan tektir.  “Yaratılış” yerine bir “ortaya çıkma” (zuhur) ve “ortaya çıkartma” (sudur) eylemi söz konusudur. Tüm evren ve varlıklar “yaratılmamış”, ancak, Mutlak Varlık’tan “meydana gelmiş, ortaya çıkmıştır”. Mevlana şöyle der:

 “Biz yoklarız, bizim varlıklarımız geçici şekiller gösterir, sen Mutlak Varlıksın. Yoka varlık tadını tattırdın, yoku kendine aşık ettin. Verdiğin nimetin tadını geri alma, şarabını, kadehini, geri alma.” [2]

Varlık Birliğinde, Mutlak Varlık olan Tanrı herkesin ne yapacağını önceden bilir, ama insanı  o eylemi yapmaya zorlamaz. Tanrı’nın bir eylemi önceden bilmesi, o eylemin “zorunlu eylem” olması demek değildir. Yani, insan tanrısal zorlamayla iyilik veya kötülük yapmaz.

Kaza, alınyazısı ve kaderi savunanlar, insanda özgür istem ve seçme gücünü yadsıyanlar, savaşları ve dökülen kanları Tanrı’ya havale ederek işin içinden çıkanlar genelde yönetici konumunda olanlardır. Böylece krallar, padişahlar, yönetici ve aristokrat sınıf kimseye hesap vermeden, işledikleri cinayet ve katliamlardan sorumlu tutulmadan yüzyıllarca egemenlik sürmüşler ve hala sürmektedirler. Kader inancına ilk başta ehli sünnet inancından ayrılan Mutezile akımı karşı çıkmıştır. Mutezile   Allah’ın her şeyi bildiğini ancak insanı o işi yapması için zorlamadığını belirterek sorumluluğu en dokunulmaz yerlerde bulunanlara yüklemiştir.

Bu bakımdan Mevlevilik  -Bektaşilik, Alevilik gibi-  İslamiyet'ten çok farklı bir felsefe ve dünya görüşü ortaya koymuştur. Mevlevilik İslam dininin bir ürünü değildir. Tam tersi, dine karşı bir tepkidir. Daha doğrusu din ve şeriatın yadsınmasıdır. Nasıl ki antik çağ Yunan felsefesi, Yunan mitolojisinin  bir ürünü değilse,  Tasavvuf düşüncesi de şeriatın ürünü değildir.