Mona Lisa ve Dünyanın en pahalı 30 resmi

1 - Mona Lisa: milyar dolardan kıymetli tablo

Dünya tarihinin en kıymetli resmi, (cari sigorta bedelinden hareketle söyleyecek olursak), $ 1 milyar değer biçilen ve halen Paris'teki Louvre Müzesi'nde sergilenen 
Mona Lisa'dır (La Gioconda, La Joconde). Bu fiyatın söz konusu eser için esasen çok mütevazı olduğunu söyleyen resim endüstrisinin kimi profesyonellerinin; Leonardo da Vinci'nin 1503 - 1519 döneminde yaptığı başyapıtının bir açık arttırmaya çıkarılması durumunda, zikredilen rakamın çok üzerinde bir fiyatla el değiştirebileceğini dillendirdikleri de bir vakıadır (i), (ii).
 

Van Gogh, 'Otoportre (1886 - 1887)'

Mona Lisa'nın değeri etrafındaki bu spekülatif tartışma devam ededursun, en pahalıya satılan resimler ligindeki durum da, gerçekleşen astronomik bedelli yeni el değiştirmelerle, sürekli olarak güncellenmektedir. 'Dünyanın en pahalıya satılan resimleri listesi'nin işaret ettiği gerçeklik alanı, resim sanatının en önemli magazin unsurlarından birisi, belki de birincisidir. Genelde plastik ve grafik sanatlarla, özelde de resimle ilgilenmeyenler bile, müzayedelerde (ya da açık arttırma dışında yapılan satışlarda) ortaya çıkan astronomik fiyatlı el değiştirmelere kulak kabartmaktan alıkoyamazlar kendilerini. 

2 - Resim fiyatları niçin çıldırdı?

Güzel sanatlar eserlerine yapılan yatırımların en gözde kara para aklama metotları arasında olması, bahse konu plastik ve grafik sanatlar yapıtlarının fiyatların 'çıldırması'nda tayin edici faktörlerden olmuştur. 

3 - Picasso, Warhol ve ama illâ da Van Gogh

Picasso, 'Otoportre (1907)'

Aşağıda ilk 30 tanesi paylaşılacak olan 'dünyanın en pahalıya satılmış 67 resmi' arasında Picasso'nun (toplam değeri $ 1,242.9 milyon olan) 12 eseri; Van Gogh'un (toplam değeri $ 790.1 milyon olan) 8 eseri; Warhol'un (toplam değeri $ 607.8 milyon olan) 7 eseri yer almaktadır. 

Listeye dair bazı ayrıntılara değinmeden önce, Vincent Van Gogh'a özel bir parantez açmanın; 'konsantrasyon, deha, takdir edilme, anlaşılma, adalet ve mutluluk' kavramlarına dair tefekkür etmemize vesile teşkil etmesi bakımından, anlamlı olacağını düşünüyorum.

Hali hazırda özel koleksiyonların, müzelerin ve çeşitli kurumların envanterlerinde yer alan yüzlerce eserinin değerinin milyarlarca dolar olduğunu bildiğimiz Van Gogh, hayatı boyunca, NE YAZIK Kİ, sadece ve yalnızca 1 (yazıyla: BİR!!!) resmini satabilmişti. Empresyonist ressam Anna Boch, söz konusu resmi 400 frank'a almıştı. Bu fiyat, günümüzün satın alma gücüyle $ 2,000 civarında bir tutara tekabül etmektedir. Van Gogh'un, bırakınız retrospektifini oluşturan diğer eserlerini, sadece burada listelenen 8 eserinin satış bedellerinin toplamının bile $ 790.1 milyon olduğu düşünülürse, sanatçının yaşamı sırasında ne anlaşılabildiği, ne kıymetinin bilindiği ve ne de emeklerinin karşılığını alabildiği ortaya çıkacaktır. Öte yandan, Van Gogh'un hayatı, basit bir anlaşılamama ve salt bir ekonomik sıkıntıdan ibaret olmayıp, ciddi bir trajediye de işaret eder. 37 yaşında intihar eden sanatçının, sık sık pençesine teslim olduğu ruhsal altüst oluşların neden olduğu çok derin bir kriz sırasında, kulağını kestiği hatırlandığında, bir resim simsarı olan kardeşi Theo'nun sağladığı maddi ve manevi destek olmasa, canına daha önce kıymış olabileceğini söylemek pekalâ mümkündür. Van Gogh, yaşarken zerre miskal mertebesinde bile kıymeti bilinmeyerek adeta böcek muamelesi görmüş, öldükten sonra ise hem maddi ve hem de manevi anlamda yere göğe sığdırılamamış olan dehalar manzumesinin

Warhol, 'Otoportre (1964)'

doğrusu en görkemli figürlerindendir. Bir diğer deyişle Van Gogh, 'trajedi' kelimesinin açıklaması olarak sözlüklere yazılmayı hak eden bir hayatın faili ve öznesi olmuştur (iv), (v).

4 - En pahalı satışların satır araları

Van Gogh parantezini kapattıktan sonra, (şu ana değin) en yüksek fiyatlarla el değiştirmiş resimlerinden oluşan görsel bir galeride dolaşmadan önce, 67 eserlik bu listenin içeriğinin ifade, işaret ve imâ ettiği anlam dairesinin kimi satır başlarına değineceğim.

(***) 67 resimlik listede Picasso'nun 12, Van Gogh'un 8, Warhol'un 7, Rothko'nun 5, Bacon ve Cezanne'ın ise üçer tane eseri yer almaktadır.

(***) Satışların tamamı son 30 yılda, ağırlıklı olarak da, 2000'den bu yana gerçekleşmiştir.

(***) 67 resmin 66'sı Sotheby's ve Christie's'in New York ve Londra birimleriyle, bunlarla irtibat halinde çalışan sanat simsarlarınca gerçekleştirilmiştir. Sadece 1 satış Beijing'deki Poly Auction ukdesinde realize olmuştur. Plastik sanatlar marketinin ağırlıkla New York ve Londra, kısmen de Paris tarafından domine edilmesi; diğer alanlardaki küresel iddiasına karşın, Çin'in hızla büyüyen müzayede şirketleri ve sanat simsarlarının, yaşanılan aktüel uğrakta Batılı resim pazarının aktörlerinin tekelini kırmaya muvaffak olamadığına işaret eder (vi).

(***) Eserlerden sadece 6 tanesi 19. yüzyıl öncesinde yapılmıştır. Geri kalanlar 19. ve 20. yüzyıllara aittir.

(***) Listedeki 67 eserin sadece 2 tanesi Çinlilerce yapılmıştır. Geri kalanların tamamı Batı Sanatı'nın ve medeniyet havzasının ürünüdür.

(***) Liste incelendiğinde, Michelangelo, Boticelli, Raphael, Goya, Velasquez, Dali, Delacroix, Brueghel, Bosch, Degas, Rembrandt, Vermeer, Turner, Pissaro, Kokoschka, Schiele, Miro gibi resim tarihinin en önemli simalarından çoğunun hiçbir eserini içermediği görülecektir. Bunun nedenini, söz konusu sanatçıların (ve ismi burada zikredilmeyen diğer yüzlercesinin) eserlerinin çok önemli bir kısmının, onlardan gelir elde etmeyi düşünen resim simsarları yerine, onları gelecek nesillerde de envanterinde tutmaya kararlı olan dünyanın en büyük müzeleriyle özel koleksiyonlarının parçası olmasında aramak lâzımdır.

(***) Bu metnin girişinde de vurgu yapıldığı üzere, başta Mona Lisa olmak üzere, zikredilen 'gayri ticari mantaliteye ve uzun vadeli perspektif'e sahip müzelerin ve koleksiyonerlerin sahibi oldukları o şaheserler (bu çok düşük bir ihtimal olsa da) şayet müzayedelere kataloglarında yer alırsa; bunların bazılarının satışları sırasında oluşacak rakamların, dolar bazında, on rakamlı hanelere erişmesi işten bile değildir.

5 - Muhteşem bir görsel şölen

Daha önce zikrettiğim üzere, şimdi de sıra dünyanın en yüksek fiyatlarla el değiştirmiş resimlerin ilk 30 tanesinden oluşan bir resim galerisinde dolaşmaya geldi. 

1 - Dünya resim ticareti tarihinin en pahalıya el değiştiren eseri, 2015'de $ 300 milyona satılan Paul Gauguin imzalı 'When Will You Marry?'dir. 



2 - Paul Cezanne imzasını taşıyan 'The Card Players'ı 2011'de $ 272 milyona satıldı.



3 - Mark Rothko imzalı 'No 6 (Violet, Green and Red) 2014'de $ 186 milyona satıldı.



4 - Pablo Picasso'nun 'Les Femmesd'Alger (Version O)'su 2015'de $ 179.4 milyona satıldı.



5 - Jackson Pollock'ın 'No 5'ı 2006'da $ 163.8 milyona satıldı.



6 - Willem de Kooning'in 'Woman III'si 2006'da $ 160.9 milyona satıldı.

7 - Gustav Klimt'in 'Portrait of Adele Bloch-Bauer I'ı 2006'da $ 157.9 milyona satıldı.



8 - Picasso'nun 'Le Reve'i 2013'de $ 156.9 milyona satıldı.
 

9 - Van Gogh'un 'Portrait of Dr. Gachet'i 1990'da $ 148.9 milyona satıldı.



10 - Francis Bacon'ın 'Three Studies of Lucian Freud' 2013'de $ 144.2 milyona satıldı.



11 - Pierre Auguste Renoir'ın 'Bal du Moulin de la Galette'i 1990'da $ 141 milyona satıldı.



12 - Pablo Picasso'nun 'Garçon a la Pipe'i 2004'de $ 130.1 milyona satıldı.



13 - Leonardo da Vinci'nin 'Salvator Mundi'si 2013'de $ 129.1 milyona satıldı.



14 - Edward Munch'ın 'The Scream'i 2012'de $ 123.2 milyona satıldı.




15 - Amedeo Modigliani'nin 'Reclining Nude With Blue Cushion' 2012'de $ 121 milyona satıldı.



16 - Jasper Johns'un 'Flag'i 2010'da $ 119 milyona satıldı.



17 - Pablo Picasso'nun 'Nude, Green Leaves and Bust'ı $ 115.2 milyona satıldı.



18 - Vincent van Gogh'un 'Portrait of Joseph Roulin'i $ 114.2 milyona satıldı.



19 - Van Gogh'un 'Irises'i 1987'de $ 111.9 milyona satıldı.



20 - Pablo Picasso'nun 'Dora Maar au Chat'ı 2006'da $ 111.4 milyona satıldı.



21 - Andy Warhol'un 'Eight Elvises'i 2008'de $ 109.5 milyona satıldı.



22 - Barnett Newman'ın 'Anna's Light'ı 2013'de $ 107 milyona satıldı.



23 - Andy Warhol'un 'Silver Car Crash (Double Disaster)'ı $ 106.8 milyona satıldı.



24 - Van Gogh'un 'Portrait de l'artiste sans barbe'ı 1998'de $ 103.5 milyona satıldı.



25 - Gustav Klimt'in 'Adele Bloch-Bauer II'i 2006'da $ 102.9 milyona satıldı.



26 - Paul Cezanne'ın 'La Montagne Sainte-Victoire vue du bosquet du Château Noir'ı 2013'de $ 101 milyona satıldı.



27 - Peter Paul Rubens'in 'Massacre of the Innocents'ı $ 100.6 milyona satıldı.



28 - Francis Bacon'ın 'Triptych, 1976'sı $ 94.5 milyona satıldı.



29 - Pablo Picasso'nun 'Les Ecoles de Pierrete'i $ 93.8 milyona satıldı.



30 - Jasper John'u 'False Start'ı 2006'da $ 93.6 milyona satıldı.

dipnotlar:
(i): Mona Lisa'nın değeriyle ilgili bir metin için bknz.
http://brunozzi.com/2012/12/12/mona-lisa-is-worth-a-billion-dollars/
(ii): Mona Lisa hakkında ayrıntılı bilgi için bknz.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Mona_Lisa
(iii): Thatcher - Reagan ikilisiyle başlayan neo-liberal dalga ile ilgili bir metin için bknz.
http://ziyaversencan.blogspot.com.tr/2013/04/margaret-thatcher-demir-leydi-nam-diger.html

(iv): Bu metindeki $ cinsinden fiyatlar, tabloların satışları sırasında ortaya çıkan rakamların enflasyon farkı giydirilerek güncellenmesiyle (günümüze getirilmesiyle) oluşturulmuştur. Söz konusu $ bazlı fiyatlarla, onların kaynağı olan aşağıdaki link üzerinden erişilebilecek listedeki fiyatlar arasındaki farklılıklar GDP, Euro ve $ arasındaki çapraz kur hareketlerinden kaynaklanmaktadır.

(v): Dünyanın en yüksek fiyatlarla el değiştiren 50 resmi için bknz.

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_most_expensive_paintings 
(vi): Türkiye ve dünyadaki müzayedeler ve güzel sanatlar marketi hakkındaki bir metin için bknz.
http://ziyaversencan.blogspot.com.tr/2014/12/memleketimizden-muzayede-manzaralar.html