Orhun Abdideleri'nin Bulunuşu

İnsanlığın en büyük keşiflerinden biri, hiç şüphesiz Orhun Abideleri’ninbulunuşudur. Göktürkçe ile Yazılı hitabelerden  Abideler bulunmadan önce 12.yy. da Tarihçi Cüveynî, TARİH–İ CİHANKÜŞA adlı eserinide söz ediyordu. Ayrıca Çin kaynakları da bu Abideler’in  dikildiğini bildirmekteydiler.

1709’da Poltova Savaşı’nda Ruslar’a esir düşen İsveçli Subay STRAHLENBERG’in Sibirya’da sürgünlüğü sırasında Abideler ilk defa dikkatini çekti. STRAHLENBERG araştırmalarının neticesini yayınlardı. Bu arada bilinmeyen YENİSEY ABİDELERİ’nden de söz ederek bilim âlemlerinin dikkatini  üzerine çekti.

Bunun üzerine 1891 yılında, HEİKEL başkanlığında bir Fin Heyeti, RADLOF başkanlığında da bir Rus Heyeti yöreye gönderildiler.
Hem Rus Hem de Fin Heyetleri çektikleri fotoğrafları büyük bir atlas halinde neşrettiler.

1893’te DANİMARKALI BİLGİN THOMSEN bu Abidelerdeki yazıları çözmeyi başardı. Radlof ve Thomsen Abidelerin metni konusunda adeta yarışa girdiler.Daha sonra Abidelerin metni üzerinde bütün dünya

ilim adamları hemen her dilde çalışmalar yaptılar.

Bizde ilk çalışma ŞEMSETTİN SAMİ  tarafından yapılmıştır. Sonraları, Necip Asım, Ragıp Hulûsi Özden, Hüseyin Namık Orhun, Muharrem Ergin, Saadet Çağatay ve son olarak da Talat TEKİN  Abideler üzerinde çalışmalar yapmışlardır. Talat TEKİN Amerika’da Orhun Abideleri’nin mükemmel bir gramerini ve kitabelerin yeni bir neşrini yapmıştır.

ORHUN ABİDELERİ’NİN GENEL  DÜŞÜNCELERİ:

1. Kağan’ın Tanrı buyruğu ile başa geçtiğini anlatır.

2. Halkın yoksul ve güçsüz birer döneminde başa geçtiğini ve milletine kazandırdığı zengin hayatı anlatır.

3. Çin Ülkesi’ne fazla yaklaşılmaması gerektiği hakkında Milletine ve Beyleri’ne öğütler verir.

4. Türk Ülkesinin Tanrı tarafından esirgenip korunduğu  inancını belirtir.

5. Kağanlığın kuruluş ve kurtuluşunda emeği geçen karşı Kültiğin’in Savaş Anılarını anlatır.

6. Abideler’in “EBEDÎ TAŞ” yazılma sebebi olarak kazanılan zengin hayatı, zaferleri ve ihtişamı işaret eder.

7. Gece uyumayıp, gündüz oturmadan ölesiye, bitesiye Türk milletinin varoluşu ve zenginleşmesi için çalıştığını, Tanrı’nın yardım ettiğini, bahtının yar olduğunu, ölecek milleti dirilttiğini, giyimsiz milleti giyimli, yoksul milleti zengin, az milleti çok kıldığını anlatır.

8. Bu sözlerinde yalan olup olmadığını sorarak HALKININ YARGISINA BAŞVURUR.

9. Altta yer delinmese, üstte  gök basmasa Türk Milleti’nin ilinin ve töresinin hiç kimse tarafından bozulamayacağını bildirir.

10. İleri gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına doğru, içindeki milletler hep bana tabiidir. Diyerek yabancı bir hükümdarın olmadığından bahseder.