Ortadoğu çatısı

ABD ve İran arasında yıllar süren soğukluk Türkiye dahil bölge politikalarını etkiledi. Amerika destekçisi ve müttefiki Türkiye, İran’la ilişkilerinde sorunlar yaşadı.

İran’ın nükleer programı nedeni ile Birleşmiş Milletlerin bu ülke aleyhine aldığı kararda Türkiye, İran lehine oy kullanmasına rağmen, Türkiye İran ilişkileri bir türlü düzelmedi. Suriye iç savaşı, bölgeyi Amerika ve İran yanlıları olarak ikiye ayırdı. Türkiye’nin Suriye politikası, İran Türkiye soğukluğunun tuzu biberi oldu.

İran cumhurbaşkanlığına Hasan Ruhani’nin seçilmesi ile başlayan, ABD ve İran yakınlaşması bunca aradan sonra karşılıklı ılık demeçlerle devam ediyor;

Önce, Obama tarafından Hasan Ruhani’ye İran cumhurbaşkanlığına seçilmesinden dolayı gönderilen ve Ruhani’nin samimi bir dille cevapladığı mektubun arkasından, karşılıklı olarak verilen ılımlı mesajlar, İran ve Amerika ilişkilerini yumuşatacağa benziyor.

24 Eylül, BM Genel Kurulunda konuşan Obama, İran’a zeytin dalı uzattı;

ABD Başkanı Barack Obama, ülkesinin İran'ın nükleer programı konusundaki anlaşmazlığı barışçıl yollarla çözmek istediğini bununla birlikte İran'ın nükleer silah edinmesini önlemeye kararlı olduklarını  vurguladı.

Obama, “uzun yıllar süren soğukluğun ardından atılacak barışçıl adımlarda engeller çok büyük olsa da diplomatik yolun denenmesi gerektiğine inanıyorum,” dedi. ABD Başkanı Dışişleri Bakanı John Kerry'yi bu konuda bir uzlaşmada bulunması için görevlendirdiğini de söyledi. Barack Obama, 'İran'ın farklı bir yolda yürüme yönünde gerçek ve doğru bir taahhüt altına girmesi, hem bölge, hem de dünya için iyi olacaktır' diye konuştu.

Ortadoğu’da üç önemli alanı işaret eden ABD Devlet Başkanı Obama,

Suriye’de iç savaş ve kimyasal silah kullanımı,

İran’la ilişkilerde beliren diplomasi umudu,

İsrail- Filistin barış görüşmelerinde gelinen noktada liderlerin barış uğruna politik risk almaya gönüllü olduklarının izlenimini vermeleri, olarak özetledi.

New York Times haberine göre, İran’la en son, 31 Aralık, 1977’de görüşen Amerika lideri Jimmy Carter ve eşi. Şah’ın misafirleri olarak yeni yılı İran’da geçirmişler. İlginçtir, o zaman şöyle konuşulmuş;

“Karşılıklı askeri güvenliği sağlayan ve bölge sorunları hakkında yakın danışmalarda bulunan bizden-  başka yeryüzünde başka ulus yok. Ve birbirine derin şükran duyguları ile bağlı başka lider de  yok” demişler. Fakat bunun arakasından iki yıl bile geçmeden, 4 Kasım 1979’da, diplomatların da dahil olduğu 52 kişinin İran’da militan gruplar tarafından rehin alınması ile birlikte ABD - İran arasında rehine krizi baş gösterdi. 444 gün sonra rehineler serbest bırakıldı, ama 34 yıl ABD İran arasında ilişkiler buzdolabında idi.

O tarihten bu güne ABD ve İran arasında en ufak bir yakınlaşma olmadı.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, BM Genel Kurul görüşmelerine giderken İran’la ilgili sıcak mesajlar verdi. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’yi ve Dışişleri Bakanı Cevat Zafiri’yi öven Gül, İran’ın vasıflı, nitelikli diplomatları olduğunu söyledi. Bölgede İran’ın önemine değinen Cumhurbaşkanı, Suriye, Türkiye için ne kadar önemliyse İran için de önemli, İran dışlanmamalı dedi.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Suriye’de Esad’a karşı mücadele eden radikal unsurları kastederek, Türkiye Suriye sınırındaki radikal gruplardan Türkiye’nin kaygı duyduğunu belirtmişti.

Komşularla sıfır sorundan nereye geldiğimizi eski bir diplomattan alıntı yapan Cengiz Çandar yazısında, “İran, Suriye, Mısır, İsrail, Suudi Arabistan, Rusya, Lübnan, Ürdün, Kıbrıs, Ermenistan, Filistin yönetimi, Hizbullah’la Türkiye’nin ilişkileri kötüleşti “ diyor İran’ın Almanya Eski Büyükelçisi Musaviyan.

Ortadoğu çatısı kaygan. Kimi kaynayan kazan diyor. Bu yüzden diplomasi de ustalık gerektiriyor.

Dış ilişkilerde ülke çıkarları önemli. Duygusal politika izleyen ve bunu sürdüren ülkeler sonunda açıkta kalarak zarar görüyor. Heyecanlı ve ateşli politikalardan ani çark etmeler zor. Türkiye Suriye, Türkiye Mısır politikaları buna örnek.

 Hüseyin Seyfi