Osmanlı'da harem

Harem Türk olsun yabancı olsun herkesin merak ettiği bir yer. İslam dünyasında üç Haremden söz ediliyor. Biri Mekke’ de Kabe diğeri Medine’de Harem-i Nebevi Üçüncüsü ise Kudüs'teki Mescid-i Aksa. Meral Altındal’ın kitabında bahsedilen Harem ise yabancıların girmesi yasak olan evin kadınlara ait bölümü ve kadınları. Osmanlı ve Padişah Haremi ise tarihin tüm gizemlerinin paylaşıldığı, entrikaların döndüğü siyasetin şekillendiği bazen ıstırap bazen eğlencelere ama genelde mutsuzluklara tanık olmuş bir yer.

Kitapta anlatılanlar belki de hiç bilmediğimiz şeyler. Padişahlar içinde kadına en düşkünü III. Murat. Padişahın bu düşkünlüğünün sonucunda yaklaşık 130 çocuğu olmuş.Sultan Murat’ın gözdesi ise Türk korsanlarının Adriyatik Denizinde ele geçirdikleri Venedik Cumhuriyetinin Korfu Valisinin kızı Baffo. Güzelliği ile padişahı büyüleyen bu kıza Safiye Sultan adı veriliyor. Ama Safiye Sultanın Haremde rakipleri var gözden düşmesi için ellerinden geleni yapıyorlar.Valide Nurbanu Sultan kızları İsmihan ve Gevherhan. İsmihan Sokullu Mehmet Paşa ile evli ve sarayda belirli bir ağırlığı var. Böyle bir ortamda çekişmelerinde amansız olacağı kaçınılmazdır.

Osmanlı Sarayında Padişah kızlarının iki ya da üç yaşlarında bile evlendirilebildiği anlatılıyor. Evlendirildiği kişiler ise yaşları elliye ulaşmış devlet görevlileri ve paşalar. Bazen kızların buluğ çağına ulaşılması beklenirken damatlar azledilip öldürülebiliyor. Küçük gelinlere III. Ahmet devrinde sık rastlanıyor. Fatma Sultan eşinin ölmesi sonucu 13 yaşında dul kalıyor. İkinci izdivacını elli yaşındaki Nevşehirli İbrahim Paşa ile yapıyor gelinin döktüğü gözyaşları yabancı yazarların kitaplarına konu oluyor. Padişah kızlarıyla evlenen vezirler eşlerini boşamak zorunda kalıyorlar eski eşleri için ve hiçbir şeyden haberi olmayan minik sultanlar için bu inanılmaz bir trajedi oluyor.

Haremin etkisi IV. Murat zamanında artıyor. Akli dengesi bozuk amcası I. Mustafa tahttan indirildikten sonra yerine geçen IV. Murat sadece 12 yaşında olduğu için annesi Kösem Sultan’ın etkisinde kalıyor. Oğlunun hayatına girecek kadınlarla nüfuzunun azalacağını hisseden Kösem Sultan genç Padişaha birbirinden güzel Enderunlu nedimler sunar. Musa Çelebi, Küçük Sivayuş Paşa, Defterdar Güzelce Mustafa Paşa ve Silahtar Bosnalı Mustafa Paşa Sultan Murat’ın hayatına giren nedimlerdir. Bu arada yeniçeriler ayaklanıyor IV. Murat’ ın en sadık adamlarıyla sevgili nedimleri Hasab Halife ve Defterdar Musa Paşa ve Musa Çelebiyi öldürüyorlar. Bunun intikamını IV. Murat en acı biçimde alıyor. Önce İstanbul’un büyük bir kısmını kül eden yangını bahane ederek tütün yasağı ilan ediyor. Ardından toplantı içki kahve yasağı koyuyor. IV. Murat ölümüne kadar yaklaşık 1 milyon 900 bin kişinin ölümüne sebebiyet veriyor.Kardeşleri Beyazıt ve Süleyman’ı öldürtüyor. Kasım’ı ise boğduruyor. Yalnızca Deli İbrahim kalıyor. Çünkü tahtın varisi yoktur. IV. Murat’ın oğlu olmamıştır. Sultan Murat’ın en büyük aşkı ise bugün Emirgan semtine ismini veren kişi fethettiği Revan Kalesinin Valisi Emirgüne oğlu Tahmasb Kulu Han oluyor. Revan Kalesiyle birlikte kendisini de Sultan Murat’a teslim eden bu zat Yusuf Paşa adını alıyor. Haseki rekabetinden korkarak oğlunu kadınlara değil de erkeklere alıştıran Kösem Sultanın ihtirası nedeniyle sürdüğü bu hayat oğlunun kısa zamanda tükenmesine yol açıyor ve Padişah IV. Murat henüz 28 yaşında iken ölüyor.

Kitapta birbirinden ilginç öyküler yer alıyor. Sancak Beyi iken evlenip çocuk sahibi olabilen Padişahların bu hakları ellerinden alınıp sadece Haremde yaşamalarına izin verilince padişah olmadan çocuk sahibi olmaları da yasaklanıyor. Çocuk yapma yasağını veliahtlığında bozan ise I. Abdülhamit . 44 yaşında padişah olan I. Abdülhamit kızı Ayşe Dürrüşehvar’ı Ahmet Efendi ile evlendiriyor ama diğer padişah kızları gibi O’na Sultan denilmiyor ve eşi de vezir olmuyor. Bunun nedeni olarak saray dışı bir çocuk olması gösteriliyor.

Birçok padişah ve saray kadını dönemlerinde yaşanan olaylar ile birlikte meraklı ve sürükleyici bir uslupla anlatılmış. Yazar Meral Altındal araştırmaya ağırlık veren kitapları ile ilgi çekiyor. Harem ise okumanızı tavsiye edeceğim tanıtımını yapmaya çalıştığım kitaplarından yalnızca biri.