ÖSYM, YGS ve Şifre Yazıları-5: Bir oyun oynamaya var mısınız?

ÖSYM, YGS ve Şifre Yazıları dizisinin 4. bölümünde şöyle yazmıştım (4): 

“Dışarıda bırakılmış” altı çizilmesi gereken bir bilgi… Kapalı bölümden dışarı bir şey sızmıyor. Daha önce hazırlanmış ve dışarıda bırakılmış bir şifre veya cevap anahtarı kapalı bölüme girmeden ezberleniyor. 

Önce bir oyun oynayacağız sonra dersimiz bu oyunun modellenmesi… 

I. 

ÖNCE OYUN 

SHDK: Sınav Hazırlama ve Düzenleme Kurumu 

SAHNE 1 

Sınavdan aylar önce… 

SHDK binası… Masalar, masaların üzerinde bilgisayarlar… 

Oyuncular:
SHDK uzmanları 

Uzmanlar çalışıyor… Sınav sorusu hazırlıyorlar. 

SAHNE 2 

Sınavdan 1 ay önce 

Şehir merkezinde bir kafe… Masalarda oturanlar… Bir masada 2 kişi… Yandaki masada da 2 kişi… 

Oyuncular:
SHDK Görevlisi
Sivil Gönüllü
Kulak misafiri 1
Kulak misafiri 2 

Sivil gönüllü ve iki kulak misafiri bir masaya geliyorlar. İki kulak misafiri bu masaya oturuyor. Sivil gönüllü paltosunu yandaki masanın üzerine bırakıp kulak misafirlerinin olduğu masaya oturuyor. Masanın üzerine kağıtlar konuluyor ve sivil gönüllü bu kağıtları alıp paltosunun olduğu masaya geçip beklemeye başlıyor. 

SHDK görevlisi sahneye giriyor ve sivil görevli ayağa kalkıp onu masasına çağırıyor. İlk kez görüştüklerini hareketlerine yansıtıyorlar. 

SHDK görevlisi ve sivil gönüllü bir masada oturmuşlar konuşuyorlar. Hemen arkalarındaki masada iki kulak misafiri aralarında konuşuyorlarmış gibi yapıp diğer masayı dinliyorlar. Sivil gönüllünün daha önce konuştuğu kulak misafirlerini SHDK görevlisi tanımıyor. 

Sivil gönüllü SHDK görevlisine üzerinde listelerin olduğu kağıtlar veriyor ve bu adları ezberleyip kağıdı yok etmesini istiyor. SDHK görevlisi listelerden bir şeyler mırıldanarak okuyor. “Şu okuldaki tüm öğrenciler”, “şu okulun şu sınıfın şu şubesi”, “şu öğrenci” gibi sözcükler anlaşılıyor. 

Kulak misafirlerinin olduğu masadakiler birbirlerine bakıp gülümsüyorlar. SHDK görevlisi çayından bir yudum aldıktan sonra sivil gönüllü ile tokalaşıp masadan kalıyor ve dışarı çıkıyor. Sivil görevli de kısa süre sonra yan masadaki kulak misafirleriyle selamlaşıp kafeden ayrılıyor. 

SAHNE 3 

Sınavdan 3 hafta önce 

Şehir merkezinde başka bir kafe… Masalarda oturanlar… Bir masada 2 kişi, yandaki masada da 2 kişi… 

Oyuncular:
SHDK Görevlisi
Sivil Gönüllü
Başka kulak misafiri 1
Başka kulak misafiri 2 

SDHK görevlisi ve sivil gönüllü konuşuyorlar, daha öncekilerden farklı 2 kulak misafiri onları dinliyor. SDHK görevlisi sivil gönüllüye bir kağıt veriyor ve açıklamalar yapıyor. Sivil gönüllü mırıldanarak okuyor: 

“Seçenekleri küçükten büyüğe sıralasınlar, çakışan varsa onu işaretlesinler, çakışmazsa büyükten küçüğe sıralasınlar, o zaman çakışırsa onu işaretlesinler.”

veya 

“Bunları ezberlesinler. Sınavda aynen uygulasınlar. Çok emin oldukları soru hatalı çıkarsa kendi bildiklerini işaretlesinler.” 

SAHNE 4 

Kapalı bölüm… Masalarda bilgisayarlar… Bilgisayarlarda SHDK görevlileri… Birinde de bizim SHDK görevlisi… 

Oyuncular:
Bizim SHDK Görevlisi
Diğer SHDK Görevlileri 

Bizim SHDK görevlisi gözlerini kapatıp düşünüyor, Mouse ile hızlı hızlı bir şeyler arıyor ve bir şeyler yazıp yenisini arıyor. Arasıra da diğerlerine bakıyor. Birkaç dakika sonra derin bir oh çekip arkasına yaslanıyor. 

Sahne kararıyor, geriden baskı makinalarının sesleri geliyor. 

SAHNE 5 

Bir okul sınıfı… Sıralar… Sıralarda öğrenciler… Önlerinde soru kitapçıkları ve cevap kağıtları… 

Oyuncular:
8 gariban öğrenci
2 eşraftan öğrenci 

Öğrencilerin eşraftan olan ikisinin üzerinde spot ışığı var… 

Diğer öğrenciler harıl harıl çalışıyor, uzun aralıklara cevap kağıdına işaretliyorlar. 

Üzerinde spot ışığı olan öğrenciler kitapçık üzerinde sağa sola oklar çiziyor ve 15 saniyede bir cevap kağıdına işaretliyor. 

FİNAL 

Önce kafede diğer masalarda oturan oyuncular sahneye çıkıyor, seyircileri selamlıyor. 

SHDK binasında diğer bilgisayarların başında oturan oyuncular sahneye çıkıyor, seyircileri selamlıyor. 

Sınıfta sınava giren diğer öğrenciler sahneye çıkıyor, seyircileri selamlıyor. 

Kulak misafirlerini oynayan oyuncular sahneye çıkıyor, seyircileri selamlıyor. 

Üzerine spot ışığı verilen öğrenciler sahneye çıkıyor, seyircileri selamlıyor. 

SHDK görevlisi sahneye çıkıyor, seyircileri selamlıyor. 

Sivil gönüllü sahneye çıkıyor, seyircileri selamlıyor. 

Kimi seyirciler alkışlıyor, kimi seyirciler yuhalıyor. 

II. 

SONRA DERSİMİZ: OYUNU MODELLİYORUZ 

Bir model hazırlıyoruz. 

• 8 öğrencimiz var. Bu öğrencilerin 6’sı gariban ancak 2’si eşraftan… Bu iki öğrenci kayırılacak…
• Sınavda 10 sorumuz var.
• Her sorunun 5 seçeneği ve 1 doğru yanıtı var. 

Olayın kahramanları 

• SHDK Görevlisi
• Sivil Gönüllü
• Eşraftan iki öğrenci
• Gariban 6 öğrenci 

Olaylar şöyle gelişiyor… 

• Sivil gönüllü SHDK görevlisine eşraftan 2 öğrencinin adını veriyor. SHDK görevlisi bu öğrencilerin bilgilerini ezberliyor.
• SHDK görevlisi sivil gönüllüye 10 soru için bir cevap anahtarı veriyor. (Cevap anahtarı bir liste olabileceği gibi cevap anahtarını oluşturacak şifrelemeyi içeren bir algoritma da olabilir.) 

Dışarıda bırakılan cevap anahtarı: b, e, b, e, c, a, c, a, d, d 

• Sivil gönüllü bu cevap anahtarını eşraftan 2 öğrenciye aktarıyor. Bu öğrenciler cevap anahtarını ezberliyor.
• Kapalı bölümde master sınav kitapçığı hazırlanıyor. Kitapçıkta 10 soru ve her sorunun sıralanmış seçenekleri bulunuyor. Bu kitapçık asla dışarı çıkmıyor. Güvenlik sıfır hata ile çalışıyor…
• Master cevap anahtarı hazırlanıyor. Bu cevap anahtarı asla dışarı çıkmıyor. Güvenlik sıfır hata ile çalışıyor… 

Master cevap anahtarı: a, c, b, a, b, d, e, e, d, c 

• 8 öğrenci için ayrı soru kitapçıklarını hazırlamak için soruların yerlerini, seçeneklerin yeni dağılımını ve doğru cevap seçeneğini içeren bilgiler random sayı üreticisi ile hazırlanıyor ve veri bankasına atılıyor. 

Cevap anahtarları:
gariban öğrenci 1: b, c, a, e, c, c, a, d, e, e
gariban öğrenci 2: a, c, a, d, e, c, b, b, c, d
gariban öğrenci 3: e, e, a, e, c, b, a, c, d, c
gariban öğrenci 4: d, a, b, b, a, d, c, e, c, e
gariban öğrenci 5: a, b, d, b, a, e, e, d, d, c
gariban öğrenci 6: b, c, d, b, a, d, e, e, c, d 

• Bu veri bankasının önceden hazırlanıp, kontrol edilmesi şarttır. Yoksa kitapçıklardan geriye doğru cevap anahtarı hazırlamak çok çok zor olur ve hataya açıktır.
• Öğrencilerin soru kitapçığı ve cevap anahtarı veri bankası 6 gariban öğrenci için aynen bırakılıyor, eşraftan 2 öğrenci için ezberlenmiş cevap anahtarı yükleniyor. Bu tür düzenlemeler gereklidir, tüm cevaplar a şıkkı oluverir yoksa… Hem de random sayının bilgisayar veya kişi tarafından üretildiğini anlayacak bilişim teknolojisi de yoktur.
• Eşraftan 2 öğrenci için yüklenmiş cevap anahtarlarında 10 sorudan birinin 8’ini diğerinin 7’sini yapacak şekilde yeniden SHDK görevlisi tarafından düzenleniyor. 7-8 soru olacak ki tam puan rezaleti olmayacak. Böylece hiçbirinin ortak cevap anahtarı da bulunmuyor. İncelense bir şey çıkmayacak. Güvenlik sıfır ama güven tam! 

Cevap anahtarları:
eşraftan öğrenci 1: b, e, b, e, c, a, c, d, a, d
eşraftan öğrenci 2: e, b, c, e, c, a, c, a, d, d 

Eşraftan öğrencilere verilen cevap anahtarları ilk eşraftan öğrenci ile 8 çakışma, ikinci eşraftan öğrenci ile 7 çakışma bulunuyor. 

• Veri bankasındaki bu değişikliğe göre her öğrenci için farklı kitapçıklar üretiliyor. Bu kitapçıklara göre hepsi birbirinden farklı cevap anahtarları oluşuyor.
• Kapalı bölümde kuş uçurtulmuyor. Dışarı bir şey çıkmıyor.
• Kitapların basımı, paketlenmesi, salonlara ulaşımı, sınavın uygulanması sıfır hata ile yapılıyor. Güvenlik tam… 

Sizce bu dürüst bir sınav mıdır? 

III. 

EN SONUNDA KISSADAN HİSSE 

• 8 öğrenci yerine 1, 7 milyon öğrenci
• 2 eşraftan öğrenci yerine 2 bin kayırılan öğrenci
• 10 soru yerine 160 soru 

Şimdi modeli büyütün, ne olacak? 

Bu şifrenin kilidi “dışarıda bırakılmış” ve “içeride uygulanmış” cevap anahtarında… Buna uygulama şansı veren de herkese farklı kitapçık fantezisi… 

Herkese farklı kitapçık fantezisi olmasaydı bu oyunu bu kadar kolay oynamak olanaksız olurdu. 

(1) ÖSYM, YGS ve şifre yazıları-1: bütün kızlar toplandık (4-4-2011): http://blog.milliyet.com.tr/oSYM__YGS_ve_sifre_yazilari_1__butun_kizlar_toplandik/Blog/?BlogNo=299343
(2) ÖSYM, YGS ve Şifre Yazıları-2: Şifre olmadığına nasıl ikna oluruz? (4-4-2011): http://blog.milliyet.com.tr/oSYM__YGS_ve_Sifre_Yazilari_2__Sifre_olmadigina_nasil_ikna_oluruz_/Blog/?BlogNo=299390
(3) ÖSYM, YGS ve Şifre Yazıları-3: Birbirinden farklı 1, 7 milyon kitapçık çok mu gerekliydi? (5-4-2011): http://blog.milliyet.com.tr/oSYM__YGS_ve_Sifre_Yazilari_3__Birbirinden_farkli_1_7_milyon_kitapcik_cok_mu_gerekliydi_/Blog/?BlogNo=299546
(4) ÖSYM, YGS ve Şifre Yazıları-4: Farklı 1, 7 milyon kitapçık olması iptal için gerekli şaibeyi yarattı. (6-4-2011): http://blog.milliyet.com.tr/oSYM__YGS_ve_Sifre_Yazilari_4__Farkli_1_7_milyon_kitapcik_olmasi_iptal_icin_gerekli_saibeyi_yaratti_/Blog/?BlogNo=299637 

Ankara, 6 Nisan 2011