Pargalı İbrahim Paşa Gerçekten Keman çalar mıydı ?

Gün geçmeye görsün, birşeyleri çok çabuk tüketiyoruz ve eften, püften mevzulardan uzun uzadıya tartışmalar yapmayı, gündem yaratmayı iyi beceriyoruz.. Bu konuda siyasetçilerden de daha başarılı olanlar var. Zira feyz almak lazım..

Muhteşem Süleyman dizisi oldukça başarılı.. Zaman zaman, bölük pörçük izlesem de, müdavimi değilim ama çok geniş izleyici kitlesi olduğunu biliyorum. Kimi Hünkar’In takipçisi, kimi Sülüman diyen Hürrem’in, kimi de dekoltelerin  takipçisi. Her gün gazetelerde, internette ve adısosyal paylaşım olan sitelerde, diziyle ilgili yazı ve yoruma rastlayablirsiniz

Ben de sabah tesadüfen bir web gazetesinde bir habere rastladım, dikkatimi çekti. Bu konuda birşeyler karalamak istedim..

Dizinin ilk bölümlerinde, Pargalı İbrahim Paşa’nın çaldığı (!) keman sesi ve parçası beni mest etmişti. Çaldığı eser nedir, kime aittir ? Dizi için mi bestelenmiştir ? Uydurma mıdır ? Bilemem. Ancak, oldukça zevk veren ezgilerdi. Hakkını teslim etmek gerekir. Ancak, Paşa’nın keman çalması, benim ilgimi çektiği gibi olmasa da birilerinin ilgisini çekmiş. Bir tarihçi yazar olduğu ifade edilen kişi, “Bu kadar da olmaz” diye tepki göstererek, ilgili dönemde henüz icat edilmemiş olan kemanın Parga’lıya çaldırıldığını ifade etmiş. Ve “Keman, 17. yüzyılda icat edilmiş.  Pargalı İbrahim’e kemanı veriyorlar, bu yetmezmiş gibi bir de Vivaldi çaldırıyorlar. Vivaldi ne zaman yaşamış? Arada 300-400 yıl var. Bu dizinin senaristinin danışmanı yok mudur? Bunları bilmiyorlar mı? Bunlar insanlara gerçek tarihmiş gibi yutturuluyor” diye belirtiyor ifadesinde.

İlginç bir tespit. Merak edip araştırdım… Kalafatlı ansiklopedilere baktım. Net’ten de araştırdım..

Oysaki keman denilen müzik aletinin Keman olmadan önceki halinin kökeni –daha doğrusu Kaman’a ilham veren hali -  Orta Asya’ya kadar dayanıyor.. Hatta bugün bile Orta Asya ülkelerinde kullanılan, Kopuz’un bu tarz çalgıların atası olduğuna dair ilginç bir bilgi var. Kopuz gibi Arapların Rebabı gibi Arta Asya göçebe atlı kültürleri ile önce Çin’e, Hindistan’a ve Orta Doğu’ya yayılmış. Orta Doğu’da Bizans uygarlığı Lir diye bir çalgı geliştirmiş. Bugün antik bir çalgı olan Lir, Kemanın atası sayılıyor. Lir’e ilkel keman da deniyor. Avrupa’ya gelmiş. Günümüz kemanına benzer keman da ilk kez 14. Yüzyılda Kuzey İtalya’da ortaya çıkıyor. Lütfen dikkat… Dönem 14. Yüzyıl. Yer kuzey İtalya.. Peki, bugün Pargalı diye bilinen İbrahim Paşa 1493 yılında bugün Yunanistan’a ait olan Parga yakınlarında doğar.. Bazı kaynaklarda İtalyan kökenli olduğuna dair bilgiler de mevcuttur. Bir balıkçı kasabası olan Parga’da yaşarken 6 yaşlarında korsanlar tarafından kaçırılır ve Anadolu’ya Manisa’ya getirilecek, bir kadına satılır.. Bu kadının da Pargalıya iyi bir eğitimin yanında, keman dersleri de aldırdığı belirtiliyor kaynaklarda… Daha sonraki hikaye malum. O yıllarda şehzade olan Süleyman ile tanışır. Arkadaş olurlar. Yaren olurlar ve bu dostluk bağı İbrahim’i baş vezirliğe kadar taşır… Zaten bunu diziden de izliyorsunuz..

Amacım burada İbrahim’in hikayesini anlatmak değil. Dizide keman çalışıyor olarak betimlenmesinin yanlış olduğu ve kemanın 17. Yüzyılda icad edildiğinin ve Osmanlı ülkesine 200-300 yıl sonra geldiğinin söylenmesi… Kimin haklı olduğu araştırmacılar ortaya çıkaracaklardır. Ancak, edindiğim bilgi yanlış değilse ilk keman 14. Yüzyılda İtalya’da yapılıyor. Pargalı İbrahim Paşa 1493 yılında doğuyor. O zamanların Orta Çağı’nı gözünüzün önüne getirin. Keman gibi bir müzik aleti halk arasında yaygınlaşmış olamaz mı ? Bir diğer soru, keman deniz korsanları ile birlikte Anadolu’ya taşınmış olamaz mı ? Pargalı, kemanı çocuk yaşlarda öğrenmiş olamaz mı ? Hikayede anlatıldığı üzere, pargalıyı satın alan kadın yada zengin aile kimse ona keman eğitimi aldırmış yada vermiş olamaz mı ? Eğer öyleyse, 16. Yüzyılda kemanın Osmanlı sarayına girmesi de pek anormal gibi gözükmüyor kanımca…

Kemanın 17. Yüzyılda icad edildiği bilgisini de düzeltelim. Zira ünlü keman yapım ustası Andrea Amati, ilk kemanını 1555 yılında yapmış. Yani 17. Yüzyıla daha kaç yüz yıl var.. Bu savlardan sonra İbrahim Paşa’nın keman çalıp çalmadığı bir yana bir Avrupalı olması itibari ile çalabilme olasılığının daha yüksek olduğu anlaşılacaktır.. Yahu bu bir belgesel değil ki !.. Ama herşeyden öte, farzedin ki bu bir kurgu ve keman sahnesi fantezi olabilir. Bir hayli de yakışmış.. Yoki illahi eleştirecekler...

../..