Piramit, Ağaç ve Toplum

İnsan toplulukları geometrik şekillere benzetilirse piramitlere benzetilebilir. Tepede bir kişi, tepeden aşağı doğru genişleyen tabanda en geniş alanı kaplayan şekle benzer. Altta bulunan genişçe alanı kaplayan sayıca en kalabalık olan kısmına halk denir. Alttan üste daralan bu yapı ekonomik paylaşımdan yeteneklere kadar birçok alanda bu piramitler kullanılabilir. Birçok sorunun ve problemin çözümünde, olayların açıklamasında, piramit kullanılması sıkça rastlanan yarayan geometrik şekillerden biridir…

Aslında ağaç da benzer yapıya sahiptir. Tepeye doğru azalır, tepeden aşağı genişler. Dallar genişler, ancak hepsinin en nihayetinde bağlandığı yer köktür. Kök ne kadar geniş bir alana yayılabiliyorsa o ağacın hem ömrü daha uzun olur, hem de toprağı tutması bakımından daha değerli bir ağaç türü olur. Erozyon tehlikesi olan bölgelerde tercih edilmesi gereken ağaç türü de genellikle bu tür ağaçlardır.

İş toplum ve toplumsal yapıyı değerlendirmeye gelince halkın en tepesine yükselebilenler de zamanla yetenekleri ve özellikleri ile o yapının üst katmanlarına tırmananlardır. Halk tepesinde tuttuğu yöneticilerini, zenginlerini, akıllılarını, yeteneklilerini bir şekilde kendi içinden çıkarırken, halkın teveccühünü kazanmayan, halkı ikna edemeyenler uzun süre orada duramazlar. Tepedekilerin gücünü tabandakilerin gücü, birbirleriyle aralarındaki dayanışma tutarken, sosyal olayları açıklarken bazen de tabandaki çatışmadan kaynaklanan zıtlıklar tutabilir. Ancak gerçekte, tabandaki güçlü dayanışma yapıyı dış darbelere karşı dirençli tutarken çürüme de genellikle tabandan başlar. Tabandaki zıtlıklar, tavandakilerin orada uzunca süre sağlıkla kalmasına mani olabilir.

Tabanda geniş halk kitleleri bulunur. Maddi açıdan gelirin çoğunlukla çok azına, imkânların en azına sahip olan bu geniş kesim, üst yapıyı maddi ve manevi olarak sürekli istemsiz bir şekilde destekleyen bir kesimdir. Şöyle ki, tüm Türkiye’de çamaşır makinesi imalatı yapan üç veya dört firma vardır ve tüm piramidin tabanı olan halk, piramidin gelir bakımından tepeye en yakın noktasına çıkardığı üst tabakadaki kendi içinden çıkarttığı veya çıkartamadığı zenginin zenginliğinin teminatıdır. Aynı zamanda tavanda bulunan elitlerin gelirlerinin teminatı olan piramidin tabanında bulunan halk, üreticidir de. Birçoğu kol gücünü, beyin gücünü elitlerin emrine verir. Tabandakilerin niteliklerinin yüksek veya düşük olması, piramidin tavanına yakın bir yerde bulunanları diğer rakip piramitlerden daha uzun ömürlü, daha dayanıklı olmasını sağlayabilir.

Kültürel açıdan, ekonomik açıdan tabandaki bilgi birikimi ne kadar sağlıklı olursa tavana yükselenler de aynı şekilde tavandakileri daha nitelikli davranışlarda bulunmaya zorlar. Ya da daha nitelikli üretim yapmaları konusunda baskı yapacak olan da tabandır. Tabandaki sağlıklı ve nitelikli bilgi birikimi piramidin tüm yapısını değiştirir. Taban tavanı değişime sürükler.  Bu durum; her zaman böyle olmayabilirse de tabandaki, geniş halk tabakalarının bulunduğu geniş bir alandaki sağlıklı düşünsel, kültürel, teknik ve daha birçok meziyet her halükarda tavandaki değişimlerin habercisidir. Halk veya ağacın kökü veyahut piramidin tabanındaki olumlu ve olumsuz her tür değişiklik birçok değişikliğe neden olur. Ağacın çürümesi veya kuruması kökten başlarsa ağacın kurtuluşu imkânsız olur. Dallardan biri kurusa veya üst dal kurusa ağaç yıkılmaz, çünkü alttan büyüyen başka bir dal, aldığı güneş ve enerji ve sağlıklı gıdalarla derhal kuruyan dalın yerini alabilir.

Devrimler de böyleymiş aslında, tabanda biriken enerji, oluşan kültür, özgüven, yukarıdakileri etkilemeye başladığında, emirler talimatlar ağacın tepesinden köküne doğru iletildiğinde değil, kökten gelen enerji ve yoğun baskı sonucunda gerçekleşiyor. Aynı şekilde tepeden verilen talimatlar ağacın kökünü, kök olduğunu anladığı zaman geçersiz hale geliyor. Halk piramidinde altın onayını almamış olan üst yapıya örnek olarak Hindistan’ı yıllarca genel vali ile yönetmiş olan İngiltere bir örnektir. Ancak İngiltere açısından bir deney olan yöntem şimdilerde değiştirilmiş olsa da tabanın kabul etmediği uzunca bir süre bünye içinde sağlıklı bir durumda kendini koruyamaz. Ve dışarı çıkarılır, tıpkı sağlıklı bir vücudun sağlığa zararlı yapıları bünye dışına attığı gibi, taban tavanı taşımayı reddedebilir.

Vücut sağlıklıysa, birçok mikrop tarafından vücut fonksiyonlarını yerine getiremeyecek şekle getirilmişse ne olacak? Ya da ağacın kökü sıkı bir şekilde çelik telle sürekli olarak sıkılırsa ve ağaç bu tepkiyi bertaraf edemeyecek kadar güçsüzse tepedeki dallara kökten gelen besinlerin, gıdaların gitmemesi de mümkün olabilir ki, bu durumda üst dallar da kurumaya başlar.

Ağaç, toplum, piramit veya insan vücudu sorunu ve olayı nasıl anlatırsam anlatayım, her şeyin birbirinin nedeni olduğudur. Gerçek olan sonuçta hepsinin zaman içinde yok olacağıdır.  Başka bir gerçek ise; sağlam yapının uzun yıllar zor doğa koşullarına dayanıklı olacağıdır. Başka bir gerçek ise; tıpkı Mimar Sinan’a ait Selimiye Cami’nin yapımında kullanılan ustalık, uzmanlık, bilimsel, teknik bilgilere nazaran kısmen çok daha az bilgi ve donanımla yapılan binaların daha az ömürlü olduğu gerçeğidir.