Rebetiko tadında yaşamlar

Yunanlı yönetmen Kostas Ferris’in 1983 yapımı Rebetiko filmini bilmeyen sinemasever yoktur sanırım. Gösterildiği dönemde büyük bir yankı uyandıran, Yunanistan içinde ve dışında yapılan sinema festivallerinde bir çok ödül kazanan film, o dönemde Türkiye’deki sinema salonlarında da gösterime girmiş ve gerek anlattığı hikâyenin gerçekçi hüznü, gerekse harika müzikleriyle izleyen herkesin içinde derin bir iz bırakmıştı.

Ben filmin çekildiği 1983 yılında henüz küçük bir bebektim, bundan dolayı Rebetiko’yu ancak 10 yaşlarımdayken TRT’de yayınlandığı sırada izleyebildim. Bugüne kadar izlediğim filmler içinde beni bu kadar derinden etkileyen, aradan yıllar geçmesine rağmen zihnimde capcanlı duran başka bir film yok. İşte bundan dolayı Kostas Ferris’in kült filmi Rebetiko’nun Türkiye’de DVD formatında satışa sunulduğunu duyduğumda çocuk gibi sevindim.

Tıpkı adını aldığı müzik türü gibi bir dönemin acılar, özlemler, hüzünler, yokluklar ve trajedilerle dolu hikâyesini anlatıyor Rebetiko filmi. Atatürk ve Venizelos’un Yunanistan’daki Türklerin Anadolu’ya, Anadolu’daki Rumların ise Yunanistan’a zorunlu olarak göç ettirilmesi kararını almalarının ardından evlerini, yaşamlarını ve hatta anılarını geride bırakarak Atina’nın yoksul mahallerinde sefalet ve yokluk dolu bir hayatın içine atılan Anadolu Rumları, hayata tutunmanın yolunu müzikte bulurlar. Anadolu’dan getirdikleri müzik geleneklerini orada da devam ettirerek Rebetiko şarkılarının namelerine katarlar bütün acılarını, sefaletlerini ve yoksulluklarını. Yunanistan’da “Türk tohumu” denilerek horlanan ve toplum dışına itilen bu insanlarla birlikte müzikleri de yeraltına iner ve Rebetlerin haşhaş çektikleri “tekke” denilen meyhanelerde söylenmeye başlar Rebetiko şarkıları. Rebetlerin hapishane, tekke ve sefalet arasında sıkışmış yaşamlarını anlatan şarkı sözleri sadece Rebetiko müziğinin değil, Rebetlerin yaşamının da yansımasıdır.

Yunanistan’ın 1942 yılında Nazi işgaline uğraması, Rebetlerin hayatını daha da zorlaştırır. Çünkü savaşın ortasında yaşam mücadelesi veren insanların artık tekkeye gidip müzik dinleyecek halleri bile yoktur. Rebetlerin çoğu işsiz kalır ve söyledikleri şarkılarda ifadesini bulan acıları uzunca bir süre devam eder. Nice hayatlar dumanlı meyhanelerde bir yıldız gibi kayıp gider. Sonra zaman değişir ve Rebetiko, 1950’li yılların başlarından itibaren tüm Yunanistan’da sevilen popüler bir müzik olur.

Kostas Ferris’in 1983 yapımı kült filmi Rebetiko, vatansızlığın, dışlanmışlığın ve yoksulluğun acısını dibine kadar yaşayan Rebetleri anlatıyor. Filmin kahramanı Marika, 1917 yılında İzmir’de doğduğunda kulaklarına fısıldanan ilk sözler bir Rebetiko şarkıcısı olan babası Panayoti’nin söylediği şarkının sözleri olmuştu. Marika, Rebetiko ile geldi dünyaya ve belki de bu yüzden tüm yaşamı Rebetiko gibi özlem, acı ve trajedilerle dolu geçti. 1923 yılında tüm Anadolulu Rumlar gibi İzmir’deki evinden, Pire’nin kenar mahallelerine geldi. Rebetiko şarkıcısı olan annesi Adriana’nın babası tarafından öldürülmesinden sonra hayatta yapayalnız kaldı. Bir gün sahneye çıktı ve ruhunu çepeçevre saran ne varsa hepsini şarkılarına döktü. Sesiyle anlattı içindeki fırtınaları. Bu yüzden kısa sürede Rebetiko’nun kraliçesi oldu. Ama o bir Rebetti nihayetinde ve ünlü de olsa yaşamındaki trajedilerin sonu gelmedi: Rebetiko şarkılarıyla geldiği dünyadan yine Rebetiko şarkılarıyla uğurlandı genç yaşında.

Sotiriu Leonardu ve Nikos Kalegeropoulos’un başrollerini oynadıkları Rebetiko filmi, Stavros Xarhakos’un bestelediği müzikleriyle de tam anlamıyla unutulmazlar arasına girmiştir. Yunanistan’a göç etmek zorunda kalan Anadolu Rumlarının Rebetiko şarkılarında hayat bulan ve Kostas Ferris tarafından beyaz perdeye aktarılan hikâyesine daha önce tanık olmadıysanız bu DVD’yi izlemenizi şiddetle tavsiye ederim.

Rebetiko filminin unutulmaz müziklerini aşağıdaki adreslere girerek dinleyebilirsiniz:
http://www.youtube.com/watch?v=IHXNZ30kSc0

http://www.youtube.com/watch?v=C3ky9BfQQ7E

http://www.youtube.com/watch?v=qDoetQlDU0c

http://www.youtube.com/watch?v=fGqGwZHYy5E

http://www.youtube.com/watch?v=spk73pGn7aM

http://www.youtube.com/watch?v=k8nLLqMibc8