Ruhun İhtirasları/Descartes

"Düşünüyorum Öyleyse Varım" önermesiyle felsefede varlık problemi üzerine düşünceler ortaya koyan, felsefik düşünceleri ile 17. yüzyıla damgasını vuran Fransız filozof Descartes'in 1649 yılında yazmış olduğu "Ruhun İhtirasları" isimli eseri, ihtiraslarımıza nasıl egemen olabileceğimizi ve bu ihtiraslarımızı ustalıkla nasıl kullanabileceğimizi öğreten bir eserdir.  

Bilindiği üzere ruhun doğrudan ilgili olduğu madde bedendir. Dolayısıyla Descartes bedeni şöyle tarif eder: "Bir şekille sınırlandırılabilen, bir yerde bulunabilen,  başka  bütün  cisimleri  bulunduğu  yerden  atacak  biçimde,  bir  mekân bölümünü  doldurabilen, kendiliğinden  değil,  fakat  kendisine  dokunan  ve  kendisini iten başka bir cisim tarafından muhtelif tarzda harekete getirilen her şey..."

Ünlü filozof Descartes'e göre, ruh bedensiz olarak varlığını devam ettirebilir, fakat beden ruhsuz olarak varlığını devam ettiremez. Çünkü ruhun sıfatları düşünme, his, irade, isteme vb. iken, bedenin sıfatları ise sadece yer kaplama ve harekettir. Dolayısıyla 'ruh' yalnızca fonksiyonlarını icra etmek için bedene ihtiyaç  duyar.

Bu nedenle, “ben düşünen bir şeyim, yani bir ruh,  bir anlayış veya bir akılım” der.

Nitekim ruh eşittir düşünce anlayışını benimseyen ve ruhun varlığının ancak düşünme yoluyla ispat edilebileceğini vurgulayan Descartes, "Ruhun İhtirasları" isimli bu eserinde ruhu adeta düşünen bir cevher olarak ortaya koyar.

Ruhun ihtiraslarını 'hayranlık', 'aşk ya da sevgi','nefret ya da kin', 'arzu', 'neşe ya da sevinç' ve 'keder ya da hüzün' olarak altı temelde sıralar.

Bütün duyumlarımız bedenimizde gerçekleşse de, yalnızca düşüncemizde yani ruhumuzda hissedilebilir.  

Bu yüzden Descartes, eğitimin doğuştan gelen eksikliklerimizi düzeltmekte çok işe yaradığını, çoğu zaman insanda özgür iradenin, özgürlüğün olduğunu ve bu özgürlüğü iyi kullanmak için uğraş verdiğini ifade eder.

"Ruhun İhtirasları" isimli bu eserinde yazar, tam da bu anlamda "erdemi uyandırabiliriz" der. Çünkü erdemlik ihtirasların bütün bozukluk ve düzensizliklerine karşı genel bir çaredir.

Ruhun ihtiraslarını terbiye etmenin mümkün olabileceğini söyleyen Descartes, erdemli bir ruha sahip olan insanların mütevazı ve alçakgönüllü olduğunu belirtirken, ruhları en aşağı olan insanların isekaba ruhlu,küstah ve azametli olduğunu söyler. Çünkü ihtiraslarının emrettiğini yerine getirmekten başka hiçbir şey istemeyecek derecede zayıf ve kararsız olanbuinsanlar, talihin elinde birer oyuncak olmaktan öteye gidemeyeceklerdir. 

Kısaca özetlemek gerekirse, Descartes’e  göre  ruh,  sadece  insanda  bulunur.  Bitkilerde  ve  hayvanlarda  ruh bulunmaz.

Bu nedenle eserlerinde sadece insan-i ruhu kabul eden ve hayvanları ruhsuz bir makine yani 'hayvan' olarak gören Descartes, insanın hissediyorsa düşündüğüne, düşünüyorsa mutlaka bir ruha sahip olduğuna inanır.

"Ruhun İhtirasları" isimli bu eser, erdemin yolunda sabırla gidenlerin memnun olacağı ve saygıyı yitirmemek için gerektiğinde kendi benliğine egemen olan tüm erdemli insanların hayranlık duyacağı bir eserdir.

Güçlü ve âlicenap bir ruha sahip olmak dileğiyle...

Kitabın Adı: Ruhun İhtirasları

Yazarı: René DESCARTES

Çeviren: Mahmut ÖZDİL

Yayınevi: Kumsaati Yayınları

Sayfa: 132