Sanat ve zanaat

Bugün için, sanatın ortaya çıkışına dair tam ve kesin bir cevap yoktur dense de ; Bana göre ve bir kısım sanatçılara göre insan, özünde var olan sanatçılığı, gerçekte en muhteşem bir sanat eseri olan doğadan ilham alarak geliştirmiş ve dolayısıyla sanat, insanın var oluşuyla birlikte başlamıştır. Sanat hakkında çok farklı yorumlar yapılmış olsa da genel anlamıyla sanat; soyut ya da somut olarak güzelliklerin ve duyguların estetikle yoğrulmuş bir şekilde ifade edilebilmesidir.

"İnsanın bir zamanlar yaşamış olduğu duyguyu, kendinde canlandırdıktan sonra, aynı duyguyu başkalarının da hissedebilmesi için hareket, ses, çizgi, renk veya kelimelerle belirlenen biçimlerle ifade etme ihtiyacından sanat ortaya çıkmıştı" der Tolstoy. Her sanat eseri soyut ya da somut bir şeyler anlatır. Ve bir bütünden kesit veya kesitler ortaya koyar. Bu belli bir peyzaj resimlemesi veya bir insan görüntüsüdür. Ya da bir tiyatro oyunu ile belli olayların sahnelenmesidir. Bir şiir ya da müzik parçası ise, ya tabiattan ya da insan ruhundan, bir anlatımdır.

Sanat ile zanaat aynı kelimeden türemiş olsa da farklı anlamlar için kullanılmalarına rağmen, somut olarak birbirine yakın görünmelerinden dolayı zaman zaman kavram karmaşası yaşanmakta ve aynı şeyler için kullanılmaktadır.

Avrupa da 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar seramikçilikten oymacılığa ve dokumacılığa her türlü el işçiliği için kullanılan zanaat sözcüğü Rönesans ile birlikte farklı bir boyut kazandı. Bu döneme kadar güzel sanatlar dışında kalan tüm becerilere tek bir kategori altında "zanaat" deniyor, ikinci derecede önem veriliyordu. Bu anlayıştan dolayı da, bugün sanat olarak kabul edilen, örneğin maden işleri, ahşap oymacılık gibi sanatlar dikkate değer nitelikte görülmüyorlardı. Aynı dönemde Türkiye’de de durum Avrupa’dan farklı değildi. Türkiye de sanat - zanaat ayırımı, ancak 19. yüzyılın sonlarına doğru, batılı anlamda güzel sanatlar kavramının gelişmesiyle ortaya çıkmıştır.
Günümüzde artık çağdaş sanat anlayışı, estetik özelliği olan her tür üretimi; endüstri tasarımı, mimarlık, halıcılık, seramik, oymacılık vs. çok sayıda el beceri ve tasarımlarını sanat kapsamı içinde ele almaktadır.

Sanat: Estetik, beceri ve yeteneği hayal gücü ile harmanlayıp ortaya bir eser koymak için çaba harcamak; bu çabayı notaya, tuvale, taşa, kağıda vs. aktarıp sonuçta bir eser vücuda getirmektir.
Zanaat ise kelime olarak aynı anlama gelmekle birlikte (dilimizde farklı bir sözcük üretilmediği için), el becerisi ile herhangi bir şeyi inşa veya tamir etmek için kullanılmaktadır. Eğitim’le olduğu gibi usta/çırak ilişkisi ile de öğrenilir zanaat. Sanatı andıran estetik unsurlar olsa da, sanatta olduğu gibi özel bir kabiliyet, yeni duygular, değişik tat ve zevkler ve farklı ufuk derinlikleri ortaya koymayı gerektirmez.

Erol Güldiken