Sarılık Nedir?

Halk  arasında bulaşıcı  sarılık  olarak  bilinen  hepatitlere  genel  anlamda kısaca  sarılık ismi  verilir. Ancak aslında sarılık bir  hastalık  değil  bir  belirtidir. Yani her  sarılığın  bulaşıcı  olmadığını  bilmek çok  önemlidir.  Kanda  bilirubin  dediğimiz  sarı-turuncu renkli  maddenin   cilt-cilt altı,  mukozalar  ve  göz  aklarında  birikmesi  sonucu  sarı  bir  renk görüldüğü  için  bu  ismi  alır. Bu  birikimin  olabilmesi  için   bilirubin  üretimi  artmalı  veya  atılması  yavaşlamalıdır. Bilirubin  alyuvar  dediğimiz  kırmızı  kan  hücrelerindeki  oksijeni  taşıyan  hemoglobin  isimli  maddenin  yıkılması  sonucu  ortaya  çıkar

Sarılık birçok  nedenle ortaya  çıkabilir,  bunları  oluşum  mekanizmalarına  göre  gruplarsak,  karaciğer  öncesi,  karaciğerle  ilgili  ve  karaciğer  sonrası  nedenler diye  3  ana  gruba  ayırabiliriz.

Kaç tip sarılık vardır?

1)Hemolitik sarılıklar: Bu  tip sarılık  karaciğer  öncesi(pre-hepatik) nedenlerle  oluşmaktadır.  Burada  bilirubinin  aşırı  üretimi  söz  konusudur,  sebebi  de alyuvarların  120 gün yerine , normalden  daha  kısa  sürede parçalanmasıdır. Kandaki  alyuvar  hücrelerinin  parçalanmasındaki hızlanmayla  giden  bazı  kan  hastalıklarında  görülür,  talasemiler (akdeniz anemisi),  herediter sferositoz  gibi  kan  hastalıkları  bu  gruptandır. Yenidoğanlarda  kan  uyuşmalığına  bağlı  gelişen  aşırı  sarılık  da  yine  bu  nedenle  ortaya  çıkmaktadır.

2)Tıkanma sarılıkları: Bu  safra  yollarının  bir  taş  veya  tümör  nedeniyle  tıkanması  sonucu oluşan karaciğer  sonrası (post-hepatik) oluşan  bir  sarılık tipidir. Safra  ile  bağırsağa  atılamayan  bilirubin kanda  birikir, bu  kişilerin dışkısı  beyaza  yakın  bir  renkte  olabilir.

3)Karaciğerle ilgili: Alkol,  ilaç  veya  herhangi bir  zehirli madde  veya  virüslerle  oluşan  hepatitler  bu  gruptandır. Bu  durumda  karaciğer  hücreleri  hasar  görmüştür,  bu  yüzden  bu  tip  sarılığa  tıp  dilinde  “Hepatoselüler sarılık”  adı  da  verilir.  Bu  tip  sarılıkta  diğerlerinden farklı  olarak  karaciğerden  salgılanan  AST(SGOT)  ve  ALT(SGPT)  isimli  enzimler  de  çok yükselmiştir.

Bulaşıcı  viral  hepatitlerle ilgili daha  detaylı bilgi  almak  için  aşağıdaki  makalemizi  okuyabilirsiniz.

4)Yenidoğan sarılığı: Aslında  bu  grup,  bir  hastalık  değil,  kan  uyuşmazlığı  yoksa  çoğu  zaman  kendiliğinden  geçen bir  durumdur. Bebeğin  alyuvar  hücrelerinin ömrünün  biraz  kısa  oluşu  ve  karaciğer  hücrelerinin  henüz  tam  olgunlaşmamasına  bağlı geçici  bir  durumdur. Daha detaylı bilgiye aşağıdaki makale  ve  video gibi  kaynaklarımızdan ulaşabilirsiniz.

Sarılık  tanısı nasıl  konur?

Genel  tanı  sadece  gözle  bakarak  bu  rengin fark edilmesiyle  konur,  ancak  yapılan  test  ve  incelemeler yukarıda  saydığımız nedenleri ayırt etmek  için  yapılır. Kanda  direk  ve  indirek bilirubin, AST, ALT gibi enzimlerin ölçümü,  idrar  tahlilinde  ürobilinojen,  kan  sayımında  hematokrit  düzeyi bakılabilir. Bazen  mikroskopta  kan  hücrelerinin  incelenmesi, bazı  kan  hastalıkları  için  bazı  özel testler de  gerekebilir.  Safra  yolarıyla  ilgili  bir  tıkanıklıktan şüpheleniliyorsa  ultrason bazen  özel  film  tetkikleri  de  gerekebilir.

Sarılık  tedavisi nasıl  yapılır?

Tedavide yukarıdaki nedenlere göre değişir. Karaciğer hasarında destek tedavileri ve beklemek, sebebi ortadan kaldırmak esastır. Tıkanma sarılığında genellikle tıkanıklık cerrahi yöntemlerle açılır.

Kan hastalıklarında bazen sürekli kan verilmesi gerekebilir. Yenidoğan sarılığında genellikle  Fototerapi  dediğimiz mor ışık(ulta viyole) tedavisi yeterlidir, kan uyuşmazlığı  varsa  bazen  kan  değişimi ve  gama  globülin isimi verilen bir ilaç bile gerekebilir.