Sigortalılığın başlangıcı ve önemi(1)

www.gurselavukatlik.com

“Sosyal Güvenlik Hakkı” Anayasa`da temel haklar arasında sayılmıştır. Anayasa`nın 60. maddesinde; “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.” denilmiştir. Ancak sosyal güvenlik bir hak olduğu gibi aynı zamanda da bir zorunluluktur(özel sigortalı olma durumu hariçtir.). Buna sigortalılığın zorunluluk ilkesi denir.

Sosyal güvenliğin kişi açısından hak olmanın yanında yükümlülük olması hali 5510 s. Kanunun 92 inci maddesinde açıkça ortaya konulmuştur. Buna göre; “Kısa ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel sağlık sigortalısı olması zorunludur. Bu Kanunda yer alan sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için sözleşmelere konulan hükümler geçersizdir. ” denilmiştir. Buna göre örneğin; işçi ve işveren sigortasız çalışmaya ilişkin olarak kendi aralarında bir sözleşme yapsa dahi bu sözleşme, belirtmiş olduğumuz yasal düzenleme nedeniyle geçersiz olacaktır.

Peki sigortalılık başlangıcının ne gibi bir önemi vardır?

Sigortalılık başlangıcı kişi açısından çok büyük önem arz etmektedir. Özellikle de kişinin ilk defa sigortalı olduğu çalışma çok önemlidir. Kişinin, emeklilik için gereken yaş, sigortalılık süresi, prim gün sayısı vb. ilk sigortalılık tarihine göre hesaplanmaktadır. Ya da doğum borçlanması yapmak isteyen kadının, borçlanma yapabilmesi için doğumundan önce bir sigorta girişinin bulunması gerekir. Bu nedenle kişilerin bu noktaya özellikle dikkat etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde pek çok mağduriyetle karşılaşabilirler.

Sigortalılık başlangıcı, sigortalılık statüsüne göre genel olarak üçlü bir ayrıma tabi tutulmuştur. Şimdi sırasıyla bu ayrıma göre konuyu ele alalım.

1- Hizmet Akdine(İş Sözleşmesine) Göre Çalışanların Sigortalılık Başlangıcı

SSK(4/1-a) sigortalı statüsünde sayılması gereken kişilerin sigortalılıkları çalışmaya, mesleki eğitime veya zorunlu staja başlamayla birlikte başlaması gerekir. Burada açıkça çalışmadan bahsedildiği için hizmet sözleşmesinin yapıldığı tarih sigortalılık başlangıcı olarak değerlendirilmeyecektir. Kişinin, fiilen çalışmamakla birlikte işverenin emrinde hazır bulunması da sigortalılık başlangıcı için yeterli sayılmaktadır(Prof. Dr. A. Güzel/Prof. A. Rıza OKUR/Doç. Dr. N. Caniklioğlu, Sosyal Güvenlik Hukuku, 13. Baskı, İstanbul 2010, syf. 146).

Burada şunu da belirtmek gerekir ki mesleki eğitime başlama ve zorunlu staja başlama sigortalılık başlangıcı olarak değerlendirilse de mesleki eğitim ve zorunlu stajda geçen süreler  emeklilik(yaşlılık), malûllük, ölüm sigorta kollarından(yani uzun vadeli sigorta kolları) yararlanma imkanı sağlamaz. Ancak avukatlık stajında geçen sürelerin borçlanılması yoluyla avukatlık staj süresinin uzun vadeli sigorta kollarına(emeklilik(yaşlılık), malûllük ve ölüm) eklenmesi söz konusu olabilir. Fakat çıraklıkta, meslek liselerinde eğitim görülürken geçen vb. sürelerin borçlanılması dolayısıyla da emeklilik, malûllük ve ölüm sigortasında dikkate alınması söz konusu değildir.

İşe deneme süreli olarak alındım. Sigortam ne zaman başlar?

Deneme süreli iş sözleşmesi, İş Kanunun 15. maddesinde düzenlenmiştir. Deneme süresi en çok iki ay olabilir. Ancak toplu iş sözleşmesi ile dört aya kadar uzatılabilir. Maddede tarafların bu süre içerisinde iş sözleşmesini ihbarsız ve tazminatsız olarak feshedilebileceği belirtilmiştir. Ancak maddede açıkça işçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer haklarının saklı olduğu açıkça belirtilmiştir. Yine 5510 sayılı Kanuna göre SSK(4/1-a) sigortalıları için çalışmaya başlamak sigorta başlangıcı için yeterlidir.

Bu nedenle işçinin deneme süresi içerisinde de sigortalı olarak gösterilmesi gerekir.