Sosyal Medya ve Depresyon

Sosyal Medya Kullanımı Çocuğunuzu Depresyona Sürükler mi?

Depresyon bir duygu durum bozukluğudur. Bireyin günlük faaliyetlerine eşlik eden üzüntü, çökkünlük, öfke ve işlevsizlik duyguları olarak ifade edilebilir.  Depresyon yetişkinlerde görüldüğü gibi çocuklarda da görülmektedir. Oldukça yaygın ve tedavi edilebilir olan bu hastalığa neden olan birçok faktör bulunmaktadır.  Genetik yatkınlık, beyindeki bazı kimyasallardaki farklılıklar, özgüven eksikliği, yaşam koşullarının zorluğu, karamsar kişiliğe sahip olma, stres, şiddet görme, ihmal ve istismar gibi faktörler depresyon riskini arttırabilir. Depresyona sürükleyen çevresel faktörlerden biri de hayatımıza giren sosyal medya uygulamalarıdır. Yapılan birçok araştırma sosyal medyanın aşırı kullanımının çocuklarda ve yetişkinlerde depresyona neden olabileceğini ortaya koymaktadır.

Selçuk Üniversite’sinden Prof. Dr. Şükrü Balcı ve Araştırma Görevlisi Enes Baloğlu tarafından 300 üniversite öğrencisi ile yüz yüze görüşme tekniği ile yapılan bir çalışmada sosyal medya bağımlılığı ile depresyon arasında pozitif anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Şiddetli depresyon belirtisine sahip olanların, düşük ve orta düzeyde depresyon yaşayanlara oranla, daha yüksek sosyal medya bağımlılık puanına sahip oldukları görülmüştür (1).

Pittsburg Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından yapılan bir araştırmada bu tespiti doğrulamaktadır. Pittsburg Üniversitesi tarafından yapılan bu araştırmaya göre genç yetişkinlerde sosyal medya kullanımı arttıkça depresyona girme olasılığı da artmaktadır. (2)  Ayrıca akranların kıskançlık uyandıracak paylaşımlarda bulunduklarını görmek depresyonun gelişmesine neden olabilir. Bazı kullanıcılar, arkadaşlarının yaşam standartlarının kendi hayat standartlarından daha iyi olduğunu gördüklerinde daha karamsar ve umutsuz olabilirler. Sosyal medya yüz yüze etkileşimi azaltarak çocukların yalıtım duygularını arttırmaktadır. Arkadaşlarının öz çekimlerini, birlikte yaptıkları bir etkinliği, birbirlerini etiketlemelerini gördüklerinde kendilerini depresif hissedebilirler. Çocukların özellikle İnstagram’da idealize edilmiş fiziksel görünüm ve yaşantı ile kendilerini kıyaslamaları çoğu zaman çocukları yetersiz ve kötü hissettirebilir.

Montreal Üniversitesi’nde 2019 yılında yapılan bir araştırmada sosyal medya kullanımının video oyunlarında nazaran çocuğun depresyona girme ihtimalini arttırdığı görülmüştür. Bu araştırmada 3800 civarı öğrenci 2012’den 2018’e kadar geçen süre boyunca incelendi. Bu sürede çocuklardan günde ne kadar sosyal medya kullandıklarını not etmeleri istendi. Geçen süre içerisinde sosyal medya ve TV kullanımı arttıkça çocuklardaki depresif belirtilerinde arttığı tespit edildi. (3)

Psikoloji profesörü olan Patricia M. Greenfield’in yaptığı bir çalışmada, öğrenciler dijital detoks kampına alındılar. Kampta bulunan çocukların mobil cihaz kullanan çocuklara nazaran yüz mimiklerini okuma ve sözel olmayan duygusal ifadeleri okuma becerilerinde kampta kaldıkları beş gün içerisinde önemli bir ilerleme kaydettikleri görülmüştür.  (4)

Harward Tıp Fakültesi’nde Çocuk ve Ergen Psikiyatrristi Dr. Neha Chaudhary gençlerin sosyal medya kullanımının kaygı, depresyon, yalnızlık hissi ve düşük öz güven ile ilişkili olduğunu söylemektedir.  Araştırma Bilimci Linda Charmaraman’ın Teknoloji ve Ergen Ruh Sağlığı konulu makalesinde gençlerin %21’inin sosyal medyada vakit geçirdikten sonra kendilerini “kötü hissettiklerine yer vermiştir. (5)

Kaspersky Lab’ın yaptığı araştırma sonuçlarında sosyal medyanın birçok kullanıcıyı mutsuz ettiği sonucu çıktı. Bunun sebebi ise beğenilme isteğiydi. Sosyal medya kullanan Türkiyede’ki kullanıcıların %41’i arkadaşlarının paylaşımlarının kendi paylaşımlarından daha çok beğenilmesi karşısında kıskançlık duygusuna kapıldıklarını söylemişlerdir. % 53’ü ise arkadaşlarının tatil fotoğraflarını görmelerinin kendilerini mutsuz hissettirdiğini belirtmişlerdir. Bu araştırmaya göre Türkiye’de sosyal medyaya kullanma nedenlerinin en başında %71 ile eğlenceli ve komik paylaşımlar görmek, % 68 ise arkadaşlarıyla iletişim kurabilmek yer almaktadır.

Sosyal medya paylaşımlarının etkileşim oranı ve beğenilme sayıları çocuklardaki Narsizmi arttırabilir. Bu çocukların duygu durumları sosyal medyada ne kadar beğenildiklerine bağlıdır. Bekledikleri ilgiyi görmediklerinde endişeli olabilirler. Popüler bir hesaba sahip olmak bu çocukların her şeyin kendi etraflarında döndüğü yanılgısına düşürebilir. (6) Ayrıca sosyal medya fenomeni olma isteği ve bunun için yapılan bazı paylaşımların yeterince talep görmemesi de çocuğun kendini kötü hissetmesine ve depresyona girmesine neden olabilir.

Sosyal ağların çocuğu etkileyen olumsuz yanlarından biri de, siber zorbalıktır. Arkadaş zorbalığı, tehdit, şantaj, alay edilme, ifşa olmak gibi durumlarla karşılaşabilirler. Sadece arkadaşlarından değil yabancı kişilerden de siber zorbalık görebilirler. Siber zorbalığa maruz kalma ve bununla baş edememe çocukları depresyona sürükleyebilir. Gereksiz sosyal medya kullanımı, kullanıcıyı bir süre sonra zamanı boşa harcama düşüncesi ile beraber gelen suçluluk duygusuna itebilir. 

Sosyal medya kullanımının çocuğunuzda depresyona neden olup olmadığını bazı ipuçlarını ele alarak gözlemleyebilirsiniz. Sosyal etkileşimlerden uzaklaşma- sosyal medya hesaplarını askıya alma, aramalara, mesajlara geri dönmeme, uyku ve yemek alışkanlıklarında gözle görülür değişiklikler -fazla uyuma, aşırı yemek yeme-, uykusuzluk, iştah kaybı, asabiyet, tahammülsüzlük, işe odaklanmada güçlük çekme, motivasyonda düşüklük, kendini bunalmış hissetme gibi belirtiler görülebilir. Çocuğunuzda bu durumları gözlemlerseniz bir uzmana danışınız.

KAYNAKLAR

 (1) Balcı, Ş. Baloğlu, E. (2018). Sosyal Medya Bağımlılığı ile Depresyon Arasındaki İlişki: “ Üniversite gençliği Üzerine Bir Saha Araştırması”. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi.

(2) University of Pittsburgh Schools of the Health Sciences. (2016, March 22). Social media use associated with depression among US young adults. ScienceDaily. Retrieved January 30, 2021 from www.sciencedaily.com/releases/2016/03/160322100401.htm

https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-69638-6_5

(3) Boers E, Afzali MH, Newton N, Conrod P. Association of Screen Time and Depression in Adolescence. JAMA Pediatr. 2019;173(9):853–859. doi:10.1001/jamapediatrics.2019.1759

(4) Yalda T. Uhls, Minas Michikyan, Jordan Morris, Debra Garcia, Gary W. Small, Eleni Zgourou, Patricia M. Greenfield, Five days at outdoor education camp without screens improves preteen skills with nonverbal emotion cues, Computers in Human Behavior, Volume 39,2014,Pages 387-392,  https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0747563214003227#bi0005

(6)Linda Charmaraman, Carrie James, Katie Davis, Sara Konrath, Petr Slovak, Emily Weinstein and Lana Yarosh;Digital Life and Youth Well-being, Social Connectedness, Empathy, and Narcissism, American Academy of Pediatrics, 2017

(5) Linda Charmaraman, Olaide Side, David Bickham  “Adolescent Mental Health Challenges in the Digital World , Technology and Adolescent Healt, Pages 283-304, 2020

www.muratatila.com

İnst: @klinikpsikolog_murat_atila

@psikoist