Tarih Dersleri 4

TÜMEVARIM X TÜMDENGELİM

Tümevarım:

Tarihçilerin epeyisi, tarihi hikaye sanır. Bu açıdan yaklaşım, vaka nüvislik nezdinde tezahür bulur.

Bu gelenek, Çin’de neredeyse 4 milenyumluk, Avrupa’da ise 1 milenyumluk bir kayıt perspektifi yarattı.

Bunların yine epeyisi, binlerce kaydın içinden genelleme yapamazlar.

Tümdengelim:

1960’larda Wittgenstein Dünya için ve hemen ardından da Braudel Akdeniz için tümel modeller önerdi.

Öncelikle belirtilmesi gereken şey, bu anlayışın artık neredese bitme noktasına gelmiş olan Annales Okulu’nun marksist demeyelim ama realist tarih anlayışı sayesinde, buralara kadar bilgisel olarak getirilebildiği.

Devamında, tarih tümdengelim kaldıracak bir bilim değil ama 5 milenyumluk yaşanmışlığın ardından da bir model gerektiği çok açıktı.

Toparlama:

Biri diğerine yeğ değil.

Tarihin başka bir şeye dönüşmeye başladığı ve belirsizliğin ağır bastığı bir dönemde yaşadığımız için, bu ikilem geçici olarak devredışı bırakılmış gibi görünmekte.