Vizyonun Bedeli : Platon’un Işığında 20. Yüzyıl’dan Dört Devlet Adamı Portresi

Platon ünlü sözünde, “Ya  filozoflar kral olmalı, ya da krallar filozof ..” demiş.  Platon, kuvvetle muhtemel filozoflar kral ya da krallar filozof olmadıkça ideal düzenin kurulamayacağını düşünmekteydi. Bu söz “ya güçlüler akıllı olmalı ya da akıllılar güçlü olmalı” şeklinde de yorumlanabilir. O hâlde ideal düzen, güç ile aklın uyumlu birlikteliğiyle mümkündür diyebiliriz. Platon, aklın idaresindeki bir ülkede her sınıfın kendine has, gerçek hazları elde edip mutlu olacağını savunmaktaydı. Ona göre aklın idare etmediği ülkede, cesaret gibi bir erdem bile insanların felaketine yol açabilirdi.

Çağları aşan anıt eseri ‘Devlet’te, yöneticinin başlıca vasfının doğruya bağlılık, yani gelip geçici olan görünüşlere değil gerçek varlığa erişmek, dolayısıyla ‘idea’ları kavramak olduğunu okuyoruz. Filozofun iyi ideasıyla kurduğu ilişki, aynı zamanda “evren düzeninin bütünlüğüyle” kurduğu temastır diyor Platon, ideaları birbirleriyle ilişkileri içinde bütünlüklü biçimde kavrayabilme yetisi, ülkesinin düzenini evren düzeninin bütünüyle uyumlu kılar diye de ekliyor.

Platon’un ‘kral’ tanımına uygun ve  yukarıdaki öğretisini adeta birebir takip eden devlet adamları yakın tarihte - 20. Yüzyıl’da dünyada da ülkemizde de ender de olsa yeralmışlar. Bazıları barışsever, evrensel duruşları sebebiyle kendi ülkelerinin sistemlerince farklı biçimlerde tasfiye edilmiş, bazılarının da yaşayan büyük fikirleri on yıllar geçtikten sonra hâlen tasfiye edilmeye çalışılan bu vizyoner Türk ve yabancı devlet adamlarının ortak yanı şu sözlerinde saklı :
 

" Kendi sorunlarımızı anlayabilmek için, dünyadaki her ülkede yaşayan insanların sorunlarını anlamaya çalışmalıyız. "  
Henry Agard Wallace /  A.B.D. 33. Başkan Yardımcısı ( 1888-1965 ).

" Milletlerin istiklâli prensibi mahfuz kalmak üzere, belli bir sınıfın bütün dünya üzerinde birleştirilmesi manasına gelmeyerek, dünya milletlerinin birliklerini doğru ve mümkün görürüm."
Hasan Âli Yücel / Köy Enstitüleri’ni kuran unutulmaz Milli Eğitim Bakanımız ( 1897-1961 )

" Sadece Amerikalılar için değil, tüm dünyadaki kadın ve erkekler için barış istiyoruz. Sadece kendi zamanımız için değil, tüm zamanlar için barış istiyoruz.. En basit ortak bağımız; hepimiz bu gezegende yaşıyoruz, hepimiz aynı havayı soluyoruz, hepimiz çocuklarımızın geleceğini düşünüyoruz, ve hepimiz ölümlüyüz..."
John Fitzgerald Kennedy / A.B.D. 35. Başkanı ( 1917-1963 )

" Bugün bütün dünya milletleri, aşağı yukarı akraba olmuşlardır. Bu itibarla insan, mensup olduğu milletin varlığını ve saadetini düşündüğü kadar, bütün cihan milletlerinin huzur ve refahını da düşünmeli ve kendi milletinin saadetine ne kadar kıymet veriyorsa, bütün dünya milletlerinin saadetine hizmet etmeye elinden geldiği kadar çalışmalıdır. "
Mustafa Kemal Atatürk ( 1938 - ? )

“ Yurtta Barış, Dünyada Barış” sözünün gerçek uygulayıcısı olan bu dört dev isim gibi yapıcı/mimar ruhlar, dünya tarihi boyunca yıkıcı ruhların amansız  saldırılarına maruz kalmışlar. Bir bakıma vizyonlarının bedeli ödetilmeye çalışılmış, ama onların  buna rağmen gittikçe daha çok sevilip, okunup, araştırılıp, gerçek unutulmazlar arasına girdiklerine şahit oluyoruz.  

21. Yüzyıl için beslenen tüm umutlara rağmen, bugün yıkıcı ruhların çoğunlukta olduğu bir dünya düzeni hüküm sürüyor. Son dönemde dünyada ve bölgemizde sayısı giderek artan otokrat liderler, geleceğe dönük barış için olumlu sinyaller vermiyorlar. Geçtiğimiz günlerde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, "Yaşadığımız anlar, iki savaş arası (1. ve 2. Dünya Savaşları) döneme benziyor” şeklinde çarpıcı bir beyanat verdi.  

Yöneticiler, tarihten ve Platon öğretilerinden ders almadıkça kan ve gözyaşı eksik olmayacak.Hitler gibi tarih okumayan zalim diktatörlerin dünyayı ne hâle getirdiği yine tarihin tozlu yapraklarında saklı, yıkılmaya yüz tutmuş köprüden önceki son çıkış ise Atatürk, JFK, Henry A. Wallace ve Hasan Âli Yücel gibi mimar ruhlu devlet adamlarının o insancıl sözlerinde..    

• ----------------------------
•  
• 1) www.felsefe.gen.tr
• 2) Devlet / Platon / İşbankası Kültür Yayınları
• 3) Toward World Peace / Henry Agard Wallace / 1948 / Reynal & Hitchcock
• 4) Davam / Hasan Âli Yücel / 1947 / İşbankası Kültür Yayınları