Töre ve berdel üzerine bir yazı

Berdel: Feodal düzenin ve ağalık sisteminin yaygın olduğu kırsal kesimlerinde, bir taraftan sistem kendi içinde hak, hukuk, adalet, özgürlük, kişi hakları dokumazlıklarını hiçe sayarak kendi bildiğini uygulamaktır. Toplumsal gericiliğin göz yumduğu ve kendileri için doğru olan bir düşünce sistemidir. Berdel daha çok Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da başlık parası denkleştiremeyenlerin başvurduğu bir yöntemdir. Bu yöntemle iki aile kız çocuklarını aralarında değişerek erkek çocuklarını evlendirirler. Burada kız çocuğun hiçbir hakkı yoktur. Bazen öyle olaylar yaşanıyor ki insan tüylerini ürpertir cinstendir. Kan davalarında kızlarını kan berdeli, yâda kanın rüşveti olarak karşı tarafa verilmektedir Töre: Bir toplulukta ve toplumun kuraları içerisinde benimsenmiş davranış, yaşam biçimlerinin, kuralları, gelenekleri, ortak noktadaki alışkanlıklar bütünüdür.

Törede tıpkı berdel gibi aynı feodal düzenin ağalık sisteminin bir parçası haline gelinmiştir. Burada ne acıdır ki bir ailede büyük oğlan evli ise ölüm halinde büyük oğlanın eşi, küçük oğlan ile evlendirilir. Töre sadece bununla bitmemektedir. Kan davası veya kız kaçırmak gibi toplumsal süreçlerde içermektedir. Töre veya berdel fark edilmiyor ikisi de sistem olarak toplumsal bir sürecin içindeki var olan gerçekleri su üstüne çıkarmaktadır. Feodal bir düzende aile reisinin sözleri her şeyden üstündür. Kız çocukların hiçbir hakkı, hukuku veya sevdiği yani aşk olduğu kişi olamaz, böyle bir durum olunduğu zaman çok sert bir şekilde cezalandırılıyor. Toplumsal olarak bu süreçlerin içinde devletinde büyük rolleri var elbette, Devlet üzerine düşün tüm görevleri en iyi şekilde yapmalıdır. Seçim dönemlerinde verilen sözlerin hiç biri yerine getirilmemektedir.

Doğu veya Güneydoğu Anadolu’nun kaderi ağalık sisteminin, derebeyliklerin, feodal düşüncenin elinde olmaması gerekmektedir. Toplumsal gelişmelerin eğitim sistemi ile tüm hakkı gerçeklerle yüzleştirip var olan ekonomik değerlerini de oluşturup bilinçli ve örgütlü bir toplum yaratmalıdır. Söz konusu töre veya berdel kökeninde sosyal, psikolojik, politik, ekonomik pek çok etkeninde bulunabileceği farklılık olsa bile, bir kişinin bir yakınını öldürdüğü zaman iler ki boyutta kan davası denilen ilkel olmayan bir yakınını öldürmesi halen rastlanmaktadır. Töre veya berdel her iki durumunda gericilik, bağnazlık içerdiğini, günümüz koşularda bile halen devam edercesine devam etmektedir. Toplumsal gerçekler yaşandığı ekonomik coğrafyada işsizlik, ekonomik durgunluk, kültürel boyutlu aktivitelerin olmaması ve devlet tarafında her iki bölge için gerekli desteklerin vermemesi töre ve berdeli daha da yaygınlaştırmaktadır. Zaten her iki yörede büyük ağır koşullarda halkı yaşamaktadır. Birde bunlara kan davası, berdel, törede eklenince ne kadın haklarında söz edilir, nede kızların hak ve hukukunda söz edilir. Söz konusu ağalık sistemi, feodal düzen bitmedikçe her iki kavram sürekli olarak karşımıza çıkmaktadır. Kadın Haklarında söz edilmez, hiç kimse yazık oldu demez, gencecikmiş! Dememiştir. Çünkü suçludur töreye göre, çiğnemiştir kuraları, onun kalbi olamaz ve sevme hakkı da yoktur. Kadın veya kızlar töreye göre günah keçici konumdadır. Yeryüzünde kendi soyu tarafında feodal düzenin emri ile yok edilen tek canlı türünden biridir. Töre veya berdel toplumsal süreçte gericiliğin, aynasını oluşturmaktadır.