Uygur ABC

Göktürk ABC’sinden sonra en yaygın ve uzun süre kullanılan ABC’dir. Bu ABC sekizinci yüzyılın ilk yarısında kullanılmaya başlamıştır. On sekiz harften oluşur. Üç ünlü, on beş ünsüz. Sogd abc’den geliştirilmiştir. Sağdan sola yazılan bitişik yazıdır. Harfler, sözcüğün baş, orta, son bölümlerinde değişik biçimde yazılır. Değişik noktalama işaretleri kullanılmıştır.

Uygur kültürü 9-13. yıllarda en parlak dönemini yaşamıştır. Adlarını bildiğimiz ilk Türk ozanları bu dönemde yetşmiştir. Örneğin, İlk Türk (Uygur) ozanı Aprınçur Tigin

köz-i karam birle

külüşügin oluralım.

Sevdiğinin güzelliğni “kara gözlüm” ile adlandırarak birlikte duyacakları mutluluğu “gülüş” sözcüğüyle anlatıyor. Bugünden düne baksak da şiir özelliği taşıyor bu dizler. Başka örneklerle Türkçenin dününe bakmayı sürdürelim.       

Begler atın argurup / Kadgu anı turgurup

Mengzi anı sargarup / Körküm angar türtülür

Ölenlerin arkasından yakılan sagu (ağıt, mersiye) Eski Türkçenin anlaşılırlığını gösteriyor.

Tümen çeçek tizildi / Bükünden ol yazıldı

 Öküş yatıp üzüldi / Yirde kopa adrışur

Doğadaki değişimi anlatan koşuk dilimizin bir başka ürünü olarak islamiyetten önceki yazının özelliklerini gösteriyor. Türkçenin süreç içinde yol aldığını kanıtlıyor.